Klasik şiirde kullanılan dini mefhumlar

Kabe Kavseyn: Kur'an-ı Kerim'de Necm suresi 8. ve 9. ayette geçen 'Sonra yaklaştıkça yaklaştı. Öyle ki, iki yay kadar hatta daha yakın oldu.' ifadesindeki kabe kavseyn sözü iki yay aralığı kadar şeklinde tercüme edilir. Divan şiirinde sıklıkla kullanılan mefhumlar için tıklayın. Peygamberimizin Miraç gecesinde yaşadıklarını anlatan bu ayette bazı din alimleri 'O' ile kastedilenin Cebrail olduğunu diğer bazı alimler ise burada mecazen kastedilenin Allah olduğunu söyler. Miraç gecesi ne oldu? Erdim kaşın miratına kim kabe kavseyn oldurur İtikâf: Bir yere kapanıp ibadetle meşgul olmak. Eskiden özellikle Ramazan ayının son on gününde camilerin maksure denilen bölmesinde, Müslümanlar ve dervişler itikafa girerdi. İnsanlarla alakayı kesmek, nefsi öldürmek, Allah ile olmak gayeleri uğruna itikafa girilir ve mecbur olmadıktan sonra dünya kelamı edilmez. Her menar üzre kanadilden geçirdin tavk-ı nur Nasrun min'Allah: Kur'an-ı Kerim'deki 'nasrun min Allahi ve fethun karib', 'Yardım Allah'tandır ve fetih yakındır' Saf Suresi 13. ayetten iktibas yoluyla ve özellikle kasidelerde kullanılır. Kılıçların veya sancakların üzerine bu veya buna benzer anlamları olan ayetler yazılırdı. Okur lisan-ı aduya karşı durup Nahnü kasemnâ: 'Biz onların dünya hayatında geçimliliğini aralarında böldük' ( Zuhruf Suresi, 32. ayet) ayetinden iktibastır. Bu söz Allah'ın kainatı yaratmadan önce her kulun kısmetini belirlemiş olduğunu ve kimsenin rızkının kimseye gitmeyeceğini anlatır. Kısmet-i Nahnü Kasemnâ'da bile Ma-i ma'in: 'Akan su' anlamına gelir. Cennetteki bir ilahi ırmağın adıdır. Kur'an-ı Kerim'de anılır. 'Naîm cennetlerde birbirleriyle karşı karşıya tahtlar üzerinde, onların üzerlerine ırmaktan bir bardak ile dolaşılır. Bembeyaz, içenler için lezzetli.' (Saffat Suresi, 45. Ayet) Çevrelerinde kaynaktan doldurulmuş testiler, ibrikler ve kadehlerle sonsuza dek hizmet sunacak gençler dolaşır. (Vakıa Suresi,18. Ayet) 'Bir de şunu sor: 'Suyunuz çekiliverse size akarsuyu kim getirebilir?' (Mülk Suresi, 30. Ayet) Ma-ıma'in'den ey fakih esriyen ikidir deme Mûtû kable en te-mût: Tasavvufta en bilinen hadislerden biridir. 'Ölmeden önce ölünüz.' anlamına gelen bu hadis, aşk hadisi olarak da bilinir. Tasavvuf erbabının yegane düsturu mesabesindedir. Dünya ile ilgiyi kesmek ve nefsi öldürmek prensibine dayanır. Aşkiyâ ölmezden ön öl kim hadis-i aşkda Men-arafe: 'Kendini (nefsini) bilen, Allah'ını bilir' hadisinin ilk kelimeleridir. Hadisin tamamı 'Men arafe nefsehû fe kad arafe rabbehû' şeklindedir. Divan edebiyatında iktibas yoluyla kullanılır. Vahdet ile 'men aref' sırrından âgâh olmuşuz Kalu Bela: Evet dediler anlamına gelir. Elest bezminde ruhların Allah'a kulluk için söz vermelerini anlatır. Livaü'l hamd: Şükür sancağı. Peygamber Efendimizin sancağının adıdır. Hz. Peygamber, mahşerde müminleri bu sancağın gölgesinde toplayacaktır. Livâü'l-hamd sancağı ile ilgili haberimize ulaşmak için tıklayın. Makam-ı Ahmedi de denir. Fatimiler döneminde savaşa giderken taşınan en büyük sancağa bu ad verilmişti. Ser-firaz etdin livaü'lhamd-i din-i Ahmed'i Kiramen Kâtibin: İnsanların işlediği amelleri yazan meleklerdir. İnsanların sağında ve solunda olmak üzere iki tanedir ve o insanlardan ayrılmazlar. Sağdaki melek sevapları anında yazar, soldaki ise belki tövbe eder diye geciktirerek yazar. Geldi iki kadı vü iki kiramen katibin Levh-i mahfuz: Korunmuş satıh, üzerinde yazı olan satıh. Allah kudretiyle olacak şeylerin, üzerinde yazılı bulunduğu levha. Bürûc suresinin 22. ayetinde Kur'an-ı Kerim'in levh-i mahfuzda tespit edilmiş olduğu bildirilir. Levh-i mahfûz terkibi, Kur'an'ın çok şerefli ve değerli olduğu ve levh-i mahfûzda bulunduğu ifade edilen bir sûrede geçer. Allah'ın ilk önce levh ü kalemi (satıh ve kalem) yaratmıştır. Kalem bu levhaya kainatta vuku bulacak her şeyi yazmıştır. İnsanların kaderi levh-i mahfuzda yazılıdır. Yazmağ için levh-i mahfuz'a şeha evsafını Le-amruk: 'Ömrün hakkı için' anlamına gelir. Bir kasem sözüdür ve 'Başım için, dinin hakkı için' gibi anlamları da vardır. Kelime Kur'an-ı Kerim'de '(Habibim!) Ömrün hakkı için… (Hicr 72)' şeklinde geçer. Burada Yüce Allah, Peygamber Efendimizin ömrü için kasem eder. Bu söz, Hz. Peygamberin başına konmuş bir taç, menşur olarak ele alınır. Koydu anı başı üzre leamruk tâc Külbe-i Ahzan: Sıkıntılar kulübesi anlamına gelir. Yakup peygamberin, Hz. Yusuf'un hasretiyle yıllarca ağlaya ağlaya gözlerini kaybettiği kulübesinin adına denir. Önceleri, şehir içinde oturduğu halde halk onun ağlayışından bizar olunca, şehir dışında bir çardak kurdurup orada ağlamaya başladı. Buraya külbe-i ahzan denir. Gam-ı hicran beni hem-halet-i Yakup edeli Kevser: Cennetteki suyun adı. Kur'an'da 'Kevser suresi' de bulunur. Tefsirlerde akarsu ya da göl şeklinde olduğu, boyunun Mekke ile Yemen; eninin Safa ile Aden arası kadar olduğu söylenir. Oradan bir kez su içenin bir daha susamayacağı, suyunun sütten beyaz, baldan tatlı olduğu da söylenir. Kevser'i cennette Peygamberimize verilmiş özel bir havuz olarak tefsir edenler de vardır. Ab-ı kevser tamlamalarıyla kullanılır. Kevser-i ateş-nihandın adı aşk Levlak: 'Levlake levlak, lemma halaktü'l-eflak' hadis-i kutsisinden alınan bir sözdür. Yüce Allah 'Sen olmasaydın, sen olmasaydın (ya Muhammed), eflaki (yeri ve göğü) yaratmazdım.' buyurmaktadır. İktibas yoluyla levlake şekli kullanılır. Sana mahsus lütfudur Hakk'ın Kıtmır: Bir mağarada yıllarca uyuduktan sonra tekrar uyandıkları Kur'ân-ı Kerîm'de haber verilen ashab-ı Kehf'in köpeğinin adıdır. Cennete girecek hayvanlar arasında Kıtmir de vardır. Ratıb etse nola Kıtmir ile bahs-i rüçhan Ledün: Allah'ın sırlarına ait manevi bilgi. Ledün ilmi, tasavvufta Allah'ın sırlarını ve işlerin iç yüzünü bilme ilmidir ki bunu ancak Allah bilir ve Peygamberlerine öğretir. Hz. Hızır ve Hz. Musa peygamberlerin bu bilgiyi öğrenmek için birlikte seyahat ettikleri Kur'an-ı Kerim'in Kehf Suresinde anlatılır. 64-72. Peygamberimiz de im-i ledün sultanı olarak tavsif edilir. Bu gelen ilm-i ledün sultanıdır Karınca: Edebiyatta Süleyman peygamberle olma macerası anlatılır. Bazen sevgilinin ayva tüylerinin yerine de kullanılır. Her karınca dem olur bunda Süleymanlık eder Mescid: Secde edilecek yer, namazgah. Kudüs'te Hz. Süleyman'ın yaptırdığı camiin yerine yapılan ve Müslümanların ilk kıblesi olan camiye Mescid-i Aksa denilir. Mekke'deki içinde Kabe'nin de bulunduğu mabede ise Mescid-i Haram denilir. Miraç gecesinde peygamberimiz Mescid-i Haram'dan Mescid-i Aksa'ya gitmiş, oradan da göğe yükselmişti. Mescid-i Aksa makam-ı sadıkan-ı Mustafa Mikat: Mekke yolu üzerinde hacıların ihrama girdikleri yer. Peygamber Efendimiz tarafından tayin edilen mikat yerleri Mekke yoluyla gelenler için Zülhuleyfe; Suriye yolundan gelenler için Cuhfe; Irak yolundan Zatü'l-Irak; Necid yolunda Karen; Yemen yolunda ise Yelemlem'dir. Aynı zamanda kelimenin 'evvelden belirlenen görüşme' anlamı da bulunur. Kur'an-ı Kerim'de Tur Dağı'nda Musa peygamberin Allah ile konuşması anlatılırken kullanılır. Tavrın oldu şeha çü Musa-var Mir-i hac: Eskiden hacca kervan ile gidilir ve bir kafile reisi seçilirdi. Bu kişiye de mir-i hac denilirdi. Bazen masrafları padişah tarafından karşılanmak şartıyla hacca gidenlere de mir-i hac denilirdi. Mir-i hac yerine emir-i hac ifadesi de kullanılır. İslamiyet'te ilk mir-i hac Halife Ebubekir idi. Mir-i hac, kervanın emniyetle gidip gelmesinden sorumludur. Osmanlı mir-i haçlığı daha sonra sürre eminliğine tevdi olundu. Şeh-i aşkam kapında dud-ı ahım Kabe'de güya Zün-Nun: Tarihte üç kişinin lakabı olarak kullanıldı. Birincisi bi balığın karının kırk gün kaldığı için Hz. Yunus'tur. Diğeri ise ünlü sufi Zünnun-ı Mısri'dir. Üçüncüsü ise Mısır melik Mukavkıs tarafından Hz. Peygambere hediye olarak gönderilen bir köledir. Beraberinde Düldül ve Zülfikar da vardı. Zünnun, Peygamberimizi görür görmez Müslüman olmuş, tıp ile ünlü bir sahabi olarak yaşadı. Sararıp benzi Zünnun gibi güya Zi'n nureyn: İki nr sahibi. Sırasıyla Peygamberimizin iki kızı ile evlendiği için Hz. Osman'a bu ad verilmişti. Biri de cami-i Kur'an-ı Mübin Zinnureyn Kabeteyn: İki Kabe, iki zar. Kabe anlamı yanında sözcüğün zar anlamı da kullanılarak kelime oyunları yapılır. İki Kabe'den maksat, Kabe ve Mescid-i Aksadır. Ey tas-ı aşkına dil ü can ka'beteyn olan

Klasik şiirde kullanılan dini mefhumlar

KABE KAVSEYN