Edebiyatımızdaki Çamlıca esintileri

📌 Her mevsim farklı bir güzelliğe haiz olan Çamlıca, Necip Fazıl'ın da ifade ettiği gibi göklerin derinliğini yüklenmiş gibidir. 'Boğaz gümüş bir mangal, kaynatır serinliği; 📌 Muhatabını Çamlıca'nın bahar mevsimlerindeki güzelliklerini seyretmeye davet eden İkinci Mahmud, vakit kaybetmeden Çamlıca'ya gitme isteğini dile getirir. ➡ İkinci Mahmud'un yaşamında Çamlıca'nın özel bir yeri vardı. Sultan, şarkısına da konu ettiği Çamlıca'ya sık sık gelir ve ablası Esma Sultan'ın Kısıklı'da bulunan sarayında dinlenirdi. Hatta öyle ki Sultan, son nefesini bu sarayda, Çamlıca 'esintileri'nde vermişti. 🔍 İKİNCİ MAHMUD KİMDİR? 📌 19. yüzyıldan itibaren hanedanın Çamlıca'ya ilgi göstermesi, yeni bir 'moda'yı da ortaya çıkardı. Bazı hükümdarların av için Çamlıca'yı tercih etmesi ve bunun yanında yeniçeri ocağının kaldırılmasından sonra güvenli ortamların tercih edilmesi bölgeye bir canlılık kazandırmıştı. ➡ İstanbul sokaklarında arabanın yaygınlaşması, Çamlıca'yı daha 'ulaşılabilir' hale getirdi. Araba artık bir araç değil, sosyal hayattaki değişimin gözlemlenebildiği en önemli mekanlardan biriydi. İstanbul yazılarıyla tanınan Çelik Gülersoy, 'Çamlıca'dan Bakışlar' isimli eserinde; 'Atla, öküzle, mandayla çekilen bu süslü kutuların, İstanbul halkını yakınlaştırdığı ilk ve önemli yer, Çamlıca olmuştur.' şeklinde açıklıyordu. 📌Çamlıca'nın sosyal hayatta bir 'moda' mekan haline gelmesine ve 'şairane' havasına edebiyatçılarımız da kayıtsız kalamamış, söz gelimi Çamlıca'yı eserlerinde 'yeniden' tasvir etmişlerdir. Gelin o halde edebiyatın Çamlıca'sına doğru bir yolculuk yapalım... ➡ Tanzimat, Çamlıca'nın edebi metinlerde en çok karşımıza çıktığı dönemlerden biridir. Çamlıca, zengin tarihi, doğal güzellikleri ve dünya üzerindeki 'biricikliği' ile edebi eserlere konu olmuştur. Lapa lapa yağan karın Çamlıca'da ortaya çıkardığı manzaralar, eşsiz bir tablo gibi seyredilmeyi bekler. Peki, dillere destan güzeliği ve manzarasıyla şiirlere, romanlara konu olan #Çamlıca edebiyatımızda nasıl yer aldı? https://t.co/ugIRIJ23F1 — Fikriyat (@fikriyatcom) February 15, 2021 📌 Tanzimat'ta edebiyata 'Çamlıca Tepesi'nden bakılır; eserlerin odak noktası Çamlıca çerçevesinde oluşturulan kültür dairesidir. Ahmet Hamdi Tanpınar, bu durumu Beş Şehir eserinde şöyle izah eder: 'Filhakika Tanzimat'tan sonra İstanbul semtini canlandıran modalardan biri de şehirlinin İtalyanca'dan alarak piyasa dediği bu akşam gezintileriydi. Bu gezintiler evvela Beyoğlu'nda, bilhassa II.Selim ve II. Mahmut devirlerinde başlar.( ... ) Namık Kemal'in İntibah'ında, Ekrem Bey'in Araba Sevdası'nda bahsettikleri Çamlıca gezintileri gibi bazı Boğaziçi mesirelerindeki gezintiler de bu devirde başlamıştı.' ➡ Tanzimat döneminin iki önemli yazarı; Namık Kemal ve Recaizade Mahmut Ekrem, romanlarına Çamlıca tasvirleriyle başlar. 🔍 Fikriyat'ta yer alan edebiyat konulu podcastlerimizi dinlemek için tıklayın 📌 Çamlıca'ya özel ilgi gösteren isimlerden biri ilk edebi romanımız İntibah'ın yazarı Namık Kemal'dir. Romanına uzun bir Çamlıca tasviriyle başlayan Namık Kemal'e göre buradan bambaşka alemler görünür. 📌 Şahsi hayatında da Çamlıca'yı çok seven Namık Kemal, Mısırlı Prens Mustafa Fazıl Paşa'yı ziyaret etmek için Millet Bahçesi'nde bulunan konağına sık sık gelirdi. Paşa'nın konağı Tanzimat devri şairlerinin uğrak mekanlarından biriydi. Yani Çamlıca'nın romanlarda bu denli söz edilmesi tesadüf değildi. 🔎 İstanbul'da kendini bu tepeden daha iyi gizleyebilen hiçbir mekanın olmadığını dile getiren Namık Kemal'in Çamlıca tasvirleri, divan edebiyatı geleneğinin izlerinden kurtulamaz. 'İstanbul'u görenler bilir ki Çamlıca Köşkü, ruh okşayıcılıkta ilkbahardan aşağı kalır dönem güzelliğinden değildir. 'İstanbul denilen güzellik kitabının içerdiği her türlü çeşitliliği, bir bakışta gösterecek bir noktaysa Çamlıca'dır.' 🔎 NAMIK KEMAL KİMDİR? 19. yüzyılın ikinci yarısında Türk edebiyatı ve siyasi hayatında büyük tesirler meydana getiren vatan ve hürriyet şairi olarak anılan, dava ve mücadele adamıdır. Aynı zamanda gazeteci ve idareci kimlikleri de vardır. Edebiyatımızda pek çok ilke imza atan isimlerin başında gelir. 📌 Namık Kemal'in Çamlıca sevgisi o denli büyük bir boyuta ulaşır ki Çamlıca'yı Firdevs-i Ala'nın (Cennetteki altıncı bahçenin) yere inmiş bir parçası olarak tanımlar. ➡ İlk roman örneklerinden biri olan İntibah'ta yer alan tasvirler bizlere neleri hatırlatıyor dersiniz? Tanpınar, romanın başında yer alan Çamlıca tasvirini, divanlardaki doğa güzelliklerinin övüldüğü nesib bölümlerine benzetir... 🔎 Namık Kemal, çok eleştirdiği divan edebiyatı unsurlarından ve dilinden bir türlü kopamaz. Mehmet Kaplan, Namık Kemal Hayatı ve Eserleri isimli çalışmasında romanın girişindeki bu tasvirleri gerçekçilikten uzak ve klişe bulur. Divan edebiyatı geleneğinden gelen bu tasvirler romanın doğasına aykırıdır. Kaplan'a göre Namık Kemal romana gerçek hayatı ve dış dünyayı sokmaya çalışırken, eski edebiyatın imajlarından ve hayal dünyasından bir türlü kurtulamamıştır. 🔍 Kitabı incelemek ve satın almak için tıklayınız 'Boğaziçi'nden ve diğer mahallelerden arabalar, hayvanlarla ve bazen yayan olarak gelen kadın, erkek binlerce seyircinin bahçeye akın etmesi gerçekten görülecek manzaralardandı...' 📌 İlk realist romanımız olan Araba Sevdası da İntibah'ta olduğu gibi Çamlıca tasviriyle başlar. Namık Kemal'in romanından farklı olarak Araba Sevdası'nda daha gerçekçi tasvirler karşımıza çıkar. Romanı okuduğumuzda bir 'hayal aleminden fırlamış' Çamlıca ile değil de sosyal hayatın içinden bir mekan ile tanışırız. 🔎 İşte Araba Sevdası'nı gerçekçi roman kategorisine sokan bu tasvirlerdeki realistik unsurlardır. Böylece zihnimizde 19. yüzyılın Çamlıca portresi şekillenmeye başlar. 🔍 Araba Sevdası hangi yönleriyle realist bir romandı? 📌Yahya Kemal'den bahsedip de talebesi ve çok kıymetli dostu Ahmet Hamdi Tanpınar'dan söz açmamak olmaz. İstanbul'un söz gelimi çeşitli yüzlere sahip bir kahraman gibi karşımıza çıktığı Huzur romanında, Çamlıca da elbette yer alır. ➡ Romanın baş kahramanı Mümtaz Küçük Çamlıca'da bir kahveye 'Derunidil' ismini vermiştir. Çünkü bu kahvede çok sevdiği Nuran'dan Mustafa Tabi Efendi'nin 'Çıkmaz derun-ı dilden efendim muhabbetin' isimli semaisini dinlemiştir. 🔎 Çamlıca neden İntibah ve diğer dönem romanlarda fazlasıyla yer edinmiştir? 📌 Osmanlı toplumunda Çamlıca ve benzeri sosyalleşme mekanları, dönem romanlarındaki kurguda önemli bir yere sahiptir. Nitekim, İntibah roman kahramanları; Mahpeyker ve Ali Bey, ilk kez Çamlıca'da karşılaşır ve olaylar çoğunlukla ikilinin buluşabildiği yer olan Çamlıca'da gerçekleşir. Bu sebeple sosyal hayata dikkatlerini çeviren yazarların eserlerinde Çamlıca'ya yer vermeleri, kurguya zenginlik katmaktır. 📌 Recaizade romanında Çamlıca'nın müdavimlerinden Bihruz Bey'in hikayesine yer verir. 'Görünme'yi hayat düsturu edinen Bihruz Bey, 'gayet hafif ve zarif bir araba ile mevcutlarına nispeten ikişer parmak daha boylu bir çift muallem Macar hayvanı ısmarlar' ve hikaye burada başlar... Kahramanımız çok sevdiği zarif arabasıyla ve şık kıyafetleriyle Çamlıca'da gezinirken Periveş adında çok güzel bir kıza aşık olur. Fakat İntibah'ta olduğu gibi Çamlıca'da yaşanılan bu tanışma Bihruz Bey'in de hayatını alt üst edecektir... ➡ Her iki romandaki Çamlıca tasvirleri, dönemin sosyal yapısını verme noktasında çok önemli bir yerde durmaktadır. Tanzimat ile birlikte Osmanlı hayatına giren birçok yeniliği mekanlar üzerinden okumak; dönem ruhunu anlamamıza olanak tanır. RECAİZADE MAHMUT EKREM KİMDİR? 📌 19. yüzyıl Osmanlı edebiyatının önde gelen isimlerinden biri olan Recaizade Mahmut Ekrem, yazar, şair, öğretmen ve siyasetçi kimliğine sahiptir. Namık Kemal ile tanışmasının ardından edebiyat çevresine giren Recaizade Servet-i Fünun edebiyatının doğmasına zemin hazırladı. Şairlik yönünden ziyade teorisyenliğiyle dikkat çekti. Eski ve yeni edebiyat tartışmalarının içerisinde yer aldı. İlk realist roman Araba Sevdası Recaizade'nin tek romanıdır. 🔍 Kitabı incelemek ve satın almak için tıklayınız 📌 Türk edebiyatının önde gelen isimlerinden biri olan Abdülhak Şinasi Hisar'ın Çamlıca'daki Eniştemiz romanı, çocukluk yıllarının geçtiği Çamlıca'daki anılarından esinlenerek kurgulanmıştır. Abdülhak Şinasi, Çamlıca'yı eniştesi Hacı Vamık Bey ve onun köşkü üzerinden anlatır. ➡ 'Boğaziçi'nin mavi havasını, içtiğim lezzetli bir su gibi, Çamlıca'nınkini de kokladığım bir çiçek gibi duyardım. Bunu kimseden duymamış ve kimseye de sormamış olduğum halde ben, Çamlıca'nın niçin böyle yüksek ve havasının da bir buhurdandan yükselen kudsî kokular gibi tesirli ve titrek olduğunu bilirdim. Bu, muhakkak, bütün güzelliklerin içiçe geçerek birleşmesiyle, iyi atılmış pamuklar gibi hasıl ettikleri bir yükselişti.' 📌 Abdülhak Şinasi, Çamlıca'nın değişen çehresi üzerinde durur. Çamlıca her ne kadar eski ihtişamını kaybetse de Abdülhak Şinasi'de olduğu gibi insanların anılarında ve zihinlerinde hala ilk günkü tazeliğiyle hatırlanan bir mekandır. ➡ Abdülhak Şinasi eserinde Üsküdar ile Çamlıca arasında kalan bölgelerde ömrünü ayrı ayrı taksim ederek geçirmek istediğini ifade eder. Zira yazara göre Çamlıca 'Osmanlı devrinin son ihtişamlı' zamanlarını simgelemektedir. Çamlıca geleneksel kültürün değerlerini taşımakla birlikte, yeni gelen değişim ve hayat tarzının da yaşandığı bir muhit olarak karşımıza çıkar. ABDÜLHAK ŞİNASİ KİMDİR? 📌 Çamlıca'daki Eniştemiz, Fahim Bey ve Biz ve Ali Nizami Beyin Alafrangalığı ve Şeyhliği adlı üç romanı olan Abdülhak Şinasi Hisar, edebiyatımızın önde gelen isimlerindendir. Eserlerinde samimi ve temiz üslubuyla dikkat çeken Abdülhak Şinasi, mütareke yıllarında Dergah dergisinde yazılar yayımlayarak edebiyat hayatına adım attı. Yazarın neredeyse bütün eserleri hatıralarına dayalıdır. 📌Yalnızca Tanzimat döneminde değil süregelen zaman diliminde de Çamlıca edebiyatımızın konusu olmaya devam etti. 🔎 Zengin ihtişamlı bir hayatın tezahürü olarak karşımıza çıkan Çamlıca aynı zamanda manevi iklimiyle de dikkat çekiciydi. Huzurlu ve dingin ortamı, insanı iç benliğine doğru bir yolculuğa çıkarıyordu. Yakup Kadri'nin Nur Baba isimli romanına konu olan Bektaşi dergahı Çamlıca'da yer alıyordu. ➡ Çamlıca'daki Bektaşi dergahı edebiyatımızdaki en muhteşem aşk hikayelerinden biri olan Yahya Kemal ve Celile Hanım'ın muhteşem öyküsüne de tanıklık etmişti. Yakup Kadri ile Çamlıca'ya gezintiye çıkan Yahya Kemal, Nazım Hikmet'in annesi Celile Hanım'ı ilk kez bu dergahta görmüştü. 📌 Tanzimat, Servet-i Fünun ve Milli edebiyat dönemlerinin simgelediği mekanlar vardır. Tepeleri oluşturan bu mekanlarda, Tanzimat; Çamlıca'yı, Servet-i Fünun; Tepebaşı'nı Milli edebiyat ise Metristepe'yi simgeliyordu. Bu mekanlarda temsil ettikleri değerlerle özel manalar kazanmıştı. Tanzimat nasıl ki Çamlıca ve beraberinde oluşturulan kültür dairesi ekseninde değerlendiriliyorsa Milli edebiyatın soluk aldığı yeni mekan ise Metristepe'ydi. Çamlıca ve Tepebaşı İstanbul'u simgelerken, Metristepe Anadolu ve Milli Mücadele'yi simgeliyordu. 🔍 YAHYA KEMAL KİMDİR? 📌 Yahya Kemal, 1921 yılında Dergah dergisinde yayımlanan 'Üç Tepe' başlıklı makalesinde edebiyatımızın artık Metristepe; yani Anadolu merkezli olacağını ifade etmiştir. Metristepe ile edebiyatının yönünün değiştiği vurgulanmaktadır. Yani Yahya Kemal'e göre edebiyatımız artık ne Çamlıca'daki kadar romantik ne de Tepebaşı'ndaki kadar Batılı olacaktır... Yahya Kemal söz gelimi Çamlıca'dan yüz çevirmiştir... 🔍 Fikriyat'ın e-dergi platformundan kültür sanat dergilerine ulaşmak için tıklayın

Edebiyatımızdaki Çamlıca esintileri

"ÇAMLICA'DA YERDEDİR GÖKLERİN DERİNLİĞİ"