Edebiyatımızda Ramazan Bayramı

BAYRAM 🔹 İslam aleminin büyük bir sevinç ve birliktelikle idrak ettiği Ramazan ve Kurban olmak üzere iki bayram bulunur. Arapça'da Ramazan Bayramı, 'ıyd-i fıtr', Kurban Bayramı ise 'ıyd-i edha' şeklinde anılır. Müslümanlar tarafından kutlanan bu iki bayram, hicretin ikinci yılından itibaren idrak edilmeye başlanmıştır. Kökçe: Türk lehçelerinde bayramın karşılığı RAMAZAN BAYRAMI 🔹 Sevinç ve eğlence günü anlamına gelen bayramlar, geçmişten günümüze medeniyetimizin temel taşlarındandır. Neşenin, birlik ve beraberliğin en güzel ifadeleridir. 🔹 Ramazan Bayramı, on bir ayın sultanı Ramazan ayının bitmesiyle, ay takvimine göre Şevval ayının ilk üç gününde idrak edilir. Ramazan ayını oruç ibadeti ile hemhal olarak geçiren müminler bu fazilet yüklü döneme erişmenin sevinci ve Allah'ın (CC) rahmetine nail olma ümidi ile Ramazan Bayramı'nı kutlarlar. IYDİYYE 🔹 İslam medeniyetinin neşesi olan Ramazan Bayramı, yazılı kültür ürünü olan ve geleneğimizin devamı hükmündeki şiir alanında karşılık bulmuş, özellikle klasik Türk edebiyatında önemli eserler ortaya çıkmıştır. 🔹 Arapça'da bayram anlamına gelen ıyd kelimesi, edebiyatımızda 'bayramlık, bayram hediyesi, bayram bahşişi' manasındaki 'ıydiyye' şeklinde karşımıza çıkar. Iydiyye, Ramazan ve Kurban Bayramları vesilesiyle yazılmış kasidelere verilen isimdir. Divan şairlerinden en güzel beyitler OSMANLI DÖNEMİ 🔹 Osmanlı Dönemi'nde şairler, ıydiyye yazarak devlet büyüklerinin bayramını kutlarlardı. Kendilerine yazdıkları şiirler karşılığında idane adı verilen hediyeler verilirdi. Şairler aynı şekilde hamilerinin bayramlarını kutlarlar ve caize adı verilen bahşişlerini alırlardı. 🔹 Geçmişi 15. yüzyıla uzanan ıydiyyeler, 16. yüzyılda giderek yaygınlaştı. Bayram günlerinde gerçekleştirilen eğlence ve kutlamalarda bu şiirler dilden dile dolaşırdı. IYDİYYELERİN KONUSU 🔹 Yazıldığı bayrama göre ıydiyyelerin konusu değişse de evvela geleneğimizdeki mübarek günlere kavuşmanın şükrüne değinilir, ardından bayramın nasıl geçirilmesi gerektiğinden bahsedilerek bu dönemde yapılabilecekler tasvir edilerek eser hitama erer. 🔹 Bayramı konu alan ilk bölüm, methiye ve dua olmak üzere üç bölümden oluşan ıydiyyeler, genellikle otuz ila kırk beyit hacminde uzunluğa sahiptir. Ramazan şiirleri IYDİYYE ŞAİRLERİ 🔹 İlk örnekleri başlıksız ya da 'Fi Medhi Sultan...' veya 'Kaside-i Iydiyye' gibi kalıplaşmış başlıklarla yazılırken 16. yüzyıl itibari ile uzun Farsça başlıklarla kaleme alındığı görülür. 🔹 Bir çeşit bayram tebriği olarak görülen ıydiyye şairlerden bazılarının şairleri Necati Bey, Hayali Bey, Şeyhülislam Yahya, Nef'i, Nabi, Nedim, Enderunlu Fazıl, Keçecizade İzzet Molla gibi önemli isimlerdir. BAHTÎ'NİN KALEME ALDIĞI IYDİYYE 🔹 Bahtî mahlası ile şiir yazan on dördüncü Osmanlı Sultanı I. Ahmed'in mübarek Ramazan ayını konu alan ıydiyyesi bulunur. Şiirinde Bahti, Ramazan'ı manevi coşku ve ibadet ile geçirerek bayrama kavuşmanın huzuruna değinir: 'Şükr ü hamd eyleyelüm geldi irişdi yine îd ALVARLI EFE'NİN IYDİYYESİ 🔹 Bayramlar, manevi ikliminin yanı sıra uzakların yakın olduğu, eş, dost ve akrabanın bir araya gelerek hasret giderdiği bir zamandır. 🔹 Bayramın insanlar arasındaki muhabbeti artıran ve neşe saçan özelliği ıydiyyelere konu olmuş, 19. yüzyıl şairlerinden Alvarlı Efe'nin mısralarına yansımıştır: 'Can bula cânânını HACI BAYRAM-I VELİ'NİN KALEMİNDEN 🔹 Arapça'da bayram anlamına gelen 'ıyd', tasavvufta amellerin tekrarlanmasıyla kalbe tekrar gelen, avdet eden tecelliler manasına gelmektedir. 🔹 Hacı Bayram-ı Veli yazdığı şiir ile kulun Rabbini kalbinde hissettiği her anın onun için en büyük bayram olacağını mısralarında şu şekilde ifade etmiştir: 'Bir âşık erişse sana NEDİMİN III. AHMET İÇİN YAZDIĞI IYDİYYE 🔹 Osmanlı sarayında bayramın nasıl gerçekleştiğine, yaşandığına dair de ıydiyyeler kaleme alınmıştır. Saraydan başlayan bayramlaşma, çeşitli devlet kademelerinin teşrifleri ile düzenlenen merasimler, el öpme, bahşiş verme ve hediyeleşme gibi bayramın vazgeçilmez unsurları ıydiyyelere konu olmuştur. 🔹 Bu duruma örnek teşkil eden şiirlerden biri Nedim'in Sultan III. Ahmed için kaleme aldığıdır: 'Sarây-ı şehriyâr-ı âlem oldu meşrik-ı ikbâl