Edebiyatımıza matemin yansıması: Maktel-i Hüseyin

Muharrem ayının onuncu günü İslam tarihinin en acı olaylarından biri yaşandı. Peygamber Efendimizin (SAV) 'Hasan ile Hüseyin'i seven kesinlikle beni sevmiş olur. Onlara buğzeden ise bana buğzetmiş olur!' buyurduğu ve gözünden sakındığı torunu Hz. Hüseyin 72 yakını ile birlikte, bugün Irak sınırları içinde kalan Kerbela şehrinde haince şehit edildi. Bu facia tüm Müslüman âleminde derin yaralar açtı. Yazılan mersiyeler ile yaşan acı yüzyıllar boyunca canlı kaldı. Kerbela olayı nedir ve nasıl oldu? Kerbela, yüzyıllarca Müslümanlar için acının, hüznün ve matemin simgesi oldu. Tasavvufi Türk edebiyatımızda bu faciayı anlatan yüzlerce eser kaleme alındı. Divan şairleri ve halk âşıkları yazdıkları mersiyeler ile Kerbela'ya dair his dünyalarını yansıttılar. Kerbelaya dair yazılan müstakil kitaplardan biri de Maktel-i Hüseyinlerdir. Türk edebiyatında önemli bir motif: Kerbela Maktel, 'öldürmek' anlamındaki katl kökünden türemiştir. 'Birinin öldürüldüğü yer veya öldürülme zamanı; vahşice öldürme; ölümlere sebep olan büyük savaş' anlamına gelmektedir. Kerbela faciası, ilk olarak Araplar tarafından işlenmekle beraber sonrasında tüm Müslümanlar arasında yaygınlık kazandı. Maktel-i Hüseyinlerde, Kerbela'da yaşanan her olay, öncesi, oluşu ve sonrası olarak en ince ayrıntısına kadar okuyucuya anlatılır. Maktel-i Hüseyinler, İslam tarihindeki bu facianın Müslümanların his dünyasındaki yansımasını göstermesi bakımından önemlidir. Her ne kadar yaşanan gerçek bir olay anlatılsa da Maktel-i Hüseyinler bir tarih kitabı olarak değerlendirilmez. Her eserde bu acı olay, yazarın bakış açısı ve hislerine göre kaleme alınmıştır. Fikriyat e-kitaptaki Maktel-i Hüseyin'i okumak için tıklayın Edebiyatımızda bilinen ilk maktel, 1362 yılında Kastamonu'da yazılan Dâsitân-ı Maktel-i Hüseyn'dir. Bazı araştırmacılar Şâdî'ye bazıları da Yûsuf-i Meddâh'a nisbet eder. Bir diğer Maktel-i Hüseyin, Yahya bin Bahşî tarafından kaleme alınan 972 beyitlik eserdir. Hacı Nûreddîn Efendi, 10 bölümlük ve 1745 beyitlik maktel kaleme alır. En çok bilinen maktellerden biri divan edebiyatımızın önemli ismi Fuzuli'ye aittir. Hadîkatü's-Süedâ adıyla tanınan eserin dünyanın muhtelif yerlerinde 229 yazması bulur. Fuzuli bu eseri yazarken Kâşifî'nin Ravzatü'ş-Şühedâ'sından yararlandığını söyler. Unutulan bir Muharrem adeti: Hadîkatü's-Süedâ okumak Eser, bir mukaddime, on bölüm ve bir hatimeden oluşur. Birinci bölümde Hz. Âdem (AS), Hz. Nûh (AS), Hz. İbrâhim (AS), Hz. Ya'kub (AS), Mûsâ (AS), Hz. Îsâ (AS), Hz. Eyyûb (AS), Hz. Zekeriyyâ (AS) ve Hz. Yahyâ (AS) peygamberlerin çektikleri sıkıntılar, İkinci bölümde Kureyş'in Peygamber Efendimize (SAV) çektirdiği eziyetler, Üçüncü bölümde Hz. Peygamber'in (SAV) vefatı, Dördüncü bölümde Hz. Fatıma'nın (RANHA) hayatı ve vefatı, Beşinci bölümde Hz. Ali'nin (RA) şehit edilmesi, Altıncı bölümde Hz. Hasan (RA) ve şehit edilmesi, Yedinci bölümde Hz. Hüseyin'in (RA) Medine'den ayrılıp Mekke'ye gidişi, Sekizinci bölümde Hz. Hüseyin'in (RA) amcasının oğlu Müslim b. Akîl'in şehadeti, Dokuzuncu bölümde Hz. Hüseyin'in (RA) Mekke'den ayrılıp Kerbela'ya gelişi, Onuncu bölümde ilk kısımda Hz. Hüseyin'in Yezid'in ordusuyla savaşması ve Hür b. Yezid ile bazı kişilerin öldürülmesi, ikinci kısım ise Hz. Hüseyin'in (RA) ve ailesinin şehit edilmesi anlatılır. Osmanlı'da her Muharrem ayının onuncu günü matem tutulmuş, bu elim hadiseyi anlatan eserler okunmuştur. Bu törenlerde en çok okunan eserlerden biri de Fuzuli'nin Hadîkatü's-Süedâsıdır. Gökten indikte belâ bulmazdı menzil konmaya Kerbelâ teşnelerin yâd kılup eşk töken Kerbelâ deştinde şâh-ı Kerbelâ'nun hâline Maktel-i Hüseyinler, sadece tarihi kronolojik olarak anlatan edebi bir tür değildir. Yazılan Maktel-i Hüseyinler sayesinde Hz. Hüseyin ve tüm mazlumlar anılırken, Müslümanlara kişisel hırsların kalpleri ne kadar karartabileceği, İslam coğrafyasındaki bölünmüşlüğün bundan kaynaklanabileceğini hatırlatır.

AKADEMİK

İLAHİYAT

Kur'an

TARİH

EDEBİYAT

SİNEMA

MÜZİK

EĞİTİM

FELSEFE

SOSYOLOJİ

PSİKOLOJİ

GALERİ

LİSTELER

FİKRİYAT TV

ESMA-İ HÜSNA

İSLAM

MÜZİK

FİKRİYAT AKADEMİ

Edebiyatımıza matemin yansıması: Maktel-i Hüseyin

İslam tarihinin en acı olayı