Lahor’da Türk bahçesi: Şalimar

➤ Babürlüler, Hindistan ve çevresinde 350 yıla yakın hüküm süren Babür Şah'ın kurduğu bir Türk hanedanlığıdır. Fars kültüründen yoğun şekilde etkilenen ve anadili Çağatay Türkçesi olan bu devlet, 1858 yılına kadar varlığını sürdürmüştür. ➤ 1526'da tarih sahnesine çıkan Babürler, Hindistan ve Pakistan coğrafyasında uzun süre adından bahsettirir. Evrengzîb devrinde en geniş sınırlarına ulaşır ve bölgede oldukça etkileyici eserler bırakır. Hindistan'daki Türk İmparatorluğu Babürlüler hakkında az bilinenler Babür mimarisi ➤ Hindistan'da kültür ve medeniyetin gelişmesinde büyük rol oynayan Babürlüler, kendine has bir mimari üslup geliştirir. Ülkenin her tarafını önemli eserlerle tezyin eden devlet Kâbil, Lahor, Delhi, Agra ve Fetihpûr Sikri'de cami, türbe, bahçe, köprü, su arkları, köşkler gibi yapılar üretir. Bilgi notu: ➤ Hacim olarak devasa mimari eserler üreten Babür İmparatorluğu, mermer ve kırmızı kum taşı malzemelerini yapılarında oldukça etkili kullanmışlardır. ➤ Ayrıca Babür medeniyeti, kubbe mimarisini o güne değin görülmemiş bir noktaya taşır. Sultan Alemgir devrinde bir çöküş yaşansa da Lahor'daki Badşahi Camii ve Delhi Kalesi'ndeki Moti Mescidi gibi eserleri ile ne denli mimariye önem veren bir devlet olduklarını açıkça gösterirler. Hindistan'da İslamiyet nasıl engellenmeye çalışıldı? ➤ Hint Alt Kıtası'nı anıtsal mimari eserler ve bahçelerle zenginleştiren Babürler, bölgede küçük bir cenneti andıran nadidelikte yapılar üretir. ➤ Beşinci Babür İmparatoru Şah Cihan'ın saltanatı sırasında Lahor'da inşa edilen Şalimar Bahçeleri de Babür kültürünün klasik bir örneğini sergiler. Hindistan'ı İslam'la tanıştıran hükümdar: Mahmud Gaznevi Şah Cihan kimdir? ➤ Çağının en büyük sultanlarından Şah Cihan, saltanatı süresince Babürlülere altın çağını yaşatır. Hükümdarlığı sırasında güçlü bir istikrar kuran sultan, ordu ve devlet içerisinde sağlam bir yapı oluşturur, hukuk sistemini yeniden yapılandırır. 📌 Bilgi notu: ➤ Şah Cihan Babürlere siyasi olarak zirve dönemini yaşattığı gibi mimari olarak da devleti en üst seviyelere çıkarır. Bunun en güzel örneği ise hükümdarın isteğiyle yapılan Tac Mahal'dir. ➤ Saltanatının ilk yıllarında devletin idari merkezi olarak Agra'yı tercih eden Şah, burada pek çok mimari eser yaptırır. En önemlisi hanımı Ercümend Banu (Mümtaz Mahal) için inşa ettirdiği türbe olan Tac Mahal'dir. 📌 Bilgi notu: ➤ Lahor'da inşa edilen Şalimar Bahçeleri de Şah Cihan tarafından yaptırılmış güzide bir eserdir. 'Bahçeler kenti' olarak bilinen Lahor'da imparator Şalimar gibi onlarca bahçe inşa ettirir. ➤ Şalimar Bahçeleri, peyzaj mimarlığı alanında Babür dehasının oldukça ileride olduğunu gözler önüne serer. Birden fazla amaca hizmet eden bu bahçeler kuruluş ve plan itibariyle harikadır. İslam mimarisinde dinlenme köşesi: Bahçe ➤ Şah Cihan'ın emriyle bir grup mimar, hidrolog, bahçıvan, mühendis ve usta zanaatkarın tasarladığı Şalimar Bahçeleri, doğa ile insanlığın mükemmel uyumunu simgelemeyi amaçlayan 'İran cennet bahçesi' olarak düzenlenir. ➤ Bahçelerin yapımına 1641 yılında başlanır ve bir yıl içerisinde inşaatının tamamlanmasıyla kullanıma açılır. Şalimar Bahçeleri, Babürlüler bahçe tasarım mimarisini zirvede temsil ettiği için 1981'de UNESCO Dünya Mirası Sahası olarak korumaya alınır. İslam mimarisi'nin Katar'daki örneği: Eğitim Şehri Camisi ➤ Şalimar bahçesinin ismi zevk anlamına gelen 'shala' ve yaşanacak yer anlamına gelen 'mar' kelimesinin birleşmesi,, bu ismin imparatorun hoşuna gitmesiyle belirlenir. ➤ Günümüzde de 'Şalimar Bahçeleri' olarak anılan şaheser Türkçedeki 'şalamar' kelimesinin karşılığıdır ve düş perisi, hayal perisi gibi anlamlara gelir. İslam mimarisinin dünyadaki hâkimiyeti ➤ Babür Devleti'nin egemenliğini sembolize eden önceki bahçelere göre daha büyük ölçektedir ve kuzey Hindistan'daki önceki çeşitlerden kolayca ayırt edilebilir özelliğe sahiptir. ➤ 16 hektarlık bir alana yayılan devasa bahçeler, dizayn edilen usta ve mimarlar tarafından Kur'an-ı Kerim'deki cennet betimlemesinden esinlenilerek tasarlanır. İslam mimarisinin kıblesi: Kabe ➤ Güneyden kuzeye, kat kat 4-5 metre şeklinde yükselen üç teraslı bahçenin üst kat terasında 105 adet çeşme bulunur. Orta seviyeli terasta 152, alt kat terasında ise 153 çeşmenin yer aldığı bu yapı kırmızı kumtaşından yapılmış duvarla çevrilidir. ➤ Şalimar'da kavak ve servi ağaçlarının planlı ve uyumlu şekli, bahçedeki suyun havzalarında eşsiz enstanteneler oluşturur. Bahçelerdeki çeşmeler, latif cennet ırmaklarını yansıtmak için kullanılır. Müslüman coğrafyalardan dünyaya yayılan İslam mimarisi ➤ Lahor'un kuru havalarının izin vermemesine rağmen mahremiyet ve güvenlik kavramlarının da oldukça mantıklı şekilde planlandığı bahçeler bir doğa ve yeşillik merkezidir. ➤ Himalayalar'ın serin sularının beslediği bahçeler, Pencap eyaletindeki sığ yerleşimi artırmak için uygulanmış olağanüstü bir tasarımdır. ➤ Gençlik ve yeniliğin temsilcisi meyve ağaçlarının, sonsuzluğu simgeleyen servilerin belirdiği bahçede bir yaşam döngüsü tasviri vardır. ➤ Zamanın kıskacında doğal afetlerin ve vandalizmin etkisiyle özgün niteliğini giderek kaybeden bahçe, yapılan son müdahaleler ile giderek ilk halinden uzaklaştı. İslam mimarisinin halifeleri payidar kılan mekanı: Maksure