Etiyopya Yahudisi Falaşalar kimdir, ne istiyorlar?

İsrail'in 8 milyon nüfusu var. Bunlardan yaklaşık 1 milyon 700 bini İsrail'de kalabilen Filistinlilerden oluşuyor. Geri kalanları Yahudilerden oluşuyor. Bunların arasında da takriben 150 bin civarı Etiyopya Yahudisi var. Burada genelde alt tabaka işlerde çalıştırılıyorlar. Zaman zaman maruz kaldıkları bu ırkçılıklar ve toplumsal baskı, kendilerini sokağa atma seviyelerine kadar götürüyor. İsrail'in dışladığı toplum: Etiyopyalı Yahudiler videomuzu izlemek için tıklayın. Etiyopyalı Yahudiler ya da diğer adlarıyla Falaşalar, İsrail'in öteki Yahudilerini oluşturuyor. 19 yaşında silahsız Etiyopyalı bir gencin İsrail polisinin tarafından vurularak öldürülmesinin ardından son gösteriler başladı ve Pazar gününden beri devam ediyor. Ancak Etiyopyalıların maruz kaldığı ırkçılık ve buna karşı gösterdikleri protestoların tarihi İsrail'e geldikleri yıl olan 1980'lere kadar uzanıyor. 1980 ve 1990'larda iki farklı operasyonla Etiyopya'daki iç savaş sırasında orada bulunan Etiyopya Yahudileri, İsrail'e getirilmişlerdi. Ancak ne İsrail devleti tarafından ne de İsrail toplumu tarafından birinci sınıf olarak kabul edilmediler. Pazar günü ilk gösterilerin ardından Pazartesi ve Salı günü çok şiddetli gösteriler başladı. Başkent Tel Aviv'de özellikle polisin müdahalesinin ardından göstericiler karşılık vermişti ve birçok araç yanmıştı. Çarşamba günü gelen Etiyopyalı sayısı son derece azdı. Bunun nedeni ise sokaklarda gösteri yapan Etiyopyalılara yönelik bütün ülkede yeniden bir linç kampanyası başlatılması; gazetelerde ağır dil kullanılması. İsrail'in sağcı Netanyahu'ya yakın en büyük gazetelerinden Israel Hayom 'Anarşi' başlığını atmıştı. Etiyopyalılar da artık sokağa çıkmadan iki kez düşünmek zorundalar. En son büyük gösteriler ise 2015'te olmuştu… Yahudi cemaatinden bağımsız bir topluluk olan Etiyopyalı Yahudiler yani 'Falaşalar'dan dünya, 19 yaşında silahsız Etiyopyalı bir gencin İsrail polisinin tarafından vurularak öldürülmesinin ardından haberdar oldu. Ancak bu topluluğun soyu 1800'lü yıllara dayanıyor. Falaşalarla ilk olarak 1862 yılında bir profesör sayesinde bağlantı kuruldu. Ancak 1920'li yıllarda bölgeyi ziyaret eden bir başka profesör topluluğu Yahudi cemaatine tanıtan isim oldu. Falaşalar binlerce yıl tarım, demircilik ve çömlekçilikle uğraştı. Tarihçiler bu topluluğun milattan hemen sonra Güney Arabistan'dan bölgeye gelen Yahudi kabileleri tarafından Yahudiliğe dönüştürüldüğünü düşünüyor. Falaşalar böylelikle yüzyıllar boyunca sünnet ve yiyecek yasakları başta olmak üzere Yahudi inancının temel ibadetlerini uygulayıp buna göre yaşadılar. Peki, kendi halinde yaşamlarını sürdüren bu topluluğu İsrail'e göç etmeye zorlayan olaylar nasıl gelişti? Vakti zamanında yaşadıkları sürgün tecrübelerinden esinle, yerel Ge'ez dilinde 'Sürgün edilen' manasına gelen 'Falaşa', bugün en yaygın bilinen isimleri. Etiyopyalı Yahudiler, hangi isimle anılırlarsa anılsınlar, uzun yıllardır Yahudi inancına göre ibadet ediyor ve yaşantılarını bu inanca göre düzenliyorlar. Ancak gerçekten Yahudi olup olmadıkları tartışması bugün bile sona ermiş değil. Falaşalar, Yakup'un oğullarından Dan'ın soyundan gelmekteydi ve işte bu kayıp kabilelerden birine mensuplardı. Kabile, İsrail Krallığı'nın yıkılmasıyla birlikte Habeşistan'a (Bugünkü Etiyopya, Cibuti, Eritre ve Somali) göçmüş ve binlerce yıl boyunca inanç ve geleneklerini koruyarak bugüne gelmişti. Zaman içinde çok küçük gruplar halinde İsrail'e gelmeye başlasalar da vatandaşlığa kabul edilmeleri 70'li yıllara kadar mümkün olmadı. 1974 sonbaharında patlak veren Etiyopya İç Savaşı, ülkenin kuzeyine gelip düğümlenmiş ve bölgede on binlerce insanın ölümüne sebep olmuştu. 90'lı yılların başında kuzeyde Eritre'nin kurulmasıyla sona erecek savaşın en kanlı günleri, Falaşaları da asırlardır yaşadıkları topraklardan çıkmaya zorladı. Düzensiz göç hareketi, sayıları birkaç on bin civarında olan Falaşaların tamamıyla İsrail'e yerleşmesini sağlamak açısından oldukça etkisizdi. Devam eden iç savaş sebebiyle binlerce Etiyopyalı, ülkelerini terk ederek Sudan'daki mülteci kamplarına sığınmışlardı. İsrailli yetkililerin gayesi ise farklı inançlara mensup binlerce insan arasından Yahudi olanları seçerek ülkeye getirmekti. Plan, mülteci akını karşısında çaresiz kalan Sudan hükümeti için de oldukça makuldü ve yine gizlice yürütülen görüşmeler neticesinde 21 Kasım 1984'te düğmeye basıldı: Musa Operasyonu. Mülteci kamplarındaki Etiyopyalılar arasından seçilen Falaşalar, 1985'in ilk günlerine değin devam eden Musa Operasyonu'yla İsrail'e getirildi. Kısa süre sonra, daha küçük çaplı bir operasyon için harekete geçildi. Musa Operasyonu'yla ülkeye getirilen Falaşalar arasında bulunan çocukların büyük kısmının ailelerini de içine alan bu yeni operasyona 'Yeşu' adı verildi. 15 yıla yakın sürede Etiyopya Yahudilerinin çok büyük bir kısmı, yüzlerce yıldır yaşadıkları toprakları geride bırakmış ve İsrail'e yerleşmişlerdi. Geriye kalan az sayıda Falaşa'nın da ülkeye getirilmesi, sonraki bin yılın başlarını buldu ve 2013 yılına gelindiğinde geride yalnızca birkaç bin Falaşa kaldı. İsrail'e getirilen Falaşalar, 'başıboş' bırakılmadı. Öncelikli olarak kamplara yerleştirilerek İbranice öğrenmeye mecbur bırakıldılar. İlk kez 1996 yılında patlak veren 'kan skandalı', Falaşalara karşı devlet eliyle bir ayrımcılık güdüldüğünü gözler önüne serdi. Ma'riv gazetesinin imza attığı haberler, İsrail Ulusal Kan Bankası'nın, siyahi Yahudilere ait kanları çöpe attığını tüm ülkeye duyurdu. Bunun üzerine sokaklara dökülen on binlerce Falaşa, HIV virüsü ambalajlı açıklamalardan tatmin olmayınca Tel Aviv'deki Başbakanlık Ofisi'nin yolunu tuttu. 'İzahat' isteyen isyancıların temsilcileri, dönemin İsrail Başbakanı Şimon Peres'le görüşme imkanı buldu ve görüşme sonrasında Peres'in yaptığı özür açıklamasıyla sular durulsa da, geçen zaman, Falaşalara karşı tutumu ve maruz kaldıkları aşağılanmayı pek değiştirmedi; zira benzer bir skandal 2006 yılında yeniden yaşandı. Falaşalar, inançları ve ibadet şekilleri ile İsrail'deki Yahudilerden farklılık gösteriyorlar. Sosyal hayatta pek çok ayrımcılığa tabi tutulan Falaşalar en büyük problemi inançları noktasında yaşıyorlar.Genç Falaşaların büyük çoğunluğu İsrail ordusu ya da polis teşkilatında görev alarak kendilerini ispatlamaya çalışıyor. Nüfuslarının büyük kısmı işsizlikle boğuşan Etiyopyalı Yahudilerin birçoğu İsrail ordusu ya da emniyet teşkilatında görev alıyor. Falaşalar, vaktiyle ırkçılıktan çok çekmiş bir millet tarafından kendilerine reva görülen tüm bu aşağılanmayı bir şekilde bastırmak ve 'seçilmişlerin en seçilmişi' beyaz Yahudilere yaranmak gayretiyle yaşamlarını sürdürüyorlar.