İlk Müslime Kadı: Muhlise Bubi

İslam aleminin önemli simalarından Muhlise Bubi. İdil-Ural bölgesinde dönemin en önde gelen eğitimci ailelerinden biri olan 'Bubiev' ailesinin bir mensubu olarak 21 Şubat 1869 tarihinde Sarapul'a bağlı İj-Bubi köyünde dünyaya gelmiş. Molla ailesinin altıncı çocuğu olarak dünyaya gelen Muhlise, ilerleyen zamanda üç kardeşini kaybetmiş. Eğitime önem veren bir ailede büyümesi onun en büyük şansıdır. Tataristan'dan Osmanlı'ya uzanan şifalı eller İlk eğitimini babası Abdülallam Mulla ile annesi Bedrülbenat Abıstay'dan almış. Mulla, Tatar Türkçesi'nde 'molla ve imam' anlamına gelirken abıstay ise 'öğretmen' manasındadır. Annesi de kendi babasından eğitim almış. Böylece nesiller boyu kendilerini, eğitime adayan bir aile olarak anılmışlar. Muhlise'nin ebeveynleri ilim ve bilim eğitimlerin yanı sıra Arapça, Türkçe ve Farsçaya hakimdir. Dört yaşında okumayı öğrenen Muhlise, annesinden Arapça ve Farsça öğrenmiş. Evlerinde bir kütüphanenin bulunması, onun hayatını şekillendiren en önemli etmen olmuş. Türk eserlerinden, Doğu klasiklerine kadar pek çok kitap okumuş ve okuduğu bu kitaplar onun yolunu aydınlatmasında fazlaca rol oynamıştır. Kazan Türklerinin kadın kahramanı: Süyüm Bike Eğitimini ailesinin yanında tamamlayan Muhlise Bubi, ileride kadınların başta eğitim hakları olmak üzere pek çok hakkını savunacaktır. 1898 yılında ağabeylerinin kurdukları Kızlar Medresesi'nde müdürlük yapar. 1907 senesine gelindiğinde ise kendi imkanlarıyla Sarapul'da yalnızca kadınlara özel bir medrese açmış. Burası kadın öğretmenleri hazırlayan ilk okul olma özelliğini taşımakta. Muhlise Bubi, başta kendi kurduğu okul olmak üzere şehirde bulunan diğer medreselerdeki kız öğrencilerle yakından ilgilenmiş ve her türlü desteği sağlamış. Bunu bir öğrencisinin, onun adına yazdığı şu yazıdan anlıyoruz. 'Gece gündüz bizimle ilgilendin, bizi iyi bir insan yaptın, anne babamızdan daha şefkatli davrandın, bize mutluluk verecek nasihatler verdin. Ne kadar minnettar olsam da biliyorum ki bize verdiklerinin onda birini bile geri veremem.' İlk Türk Müslüman kadın hükümdar: Raziye Begüm Muhlise Bubi'nin bu çabaları halk tarafından oldukça memnuniyetle karşılansa da Rus hükumeti eğitime olan bu büyük ilgiyi bir tehdit olarak görmüştür. Bu hareketle 1910 yılında St. Petersburg'ta 'İdil Bölgesinde Müslüman Etkisiyle Mücadele' adlı özel bir toplantı yapılmış. Bu hareketle Rus hükumeti, Tatar medrese ve okullarında dünyevi ilimlerin olmasının imkânsız olduğunu savunarak 30 Ocak 1911 tarihinde İjBubi Medresesi'ne jandarma baskın yaptırmış. Erkek ve kadın medresesi kapatılmış, ders kitapları İj nehri kıyısına götürülmüş ve yakılmıştır. Bu baskılar Muhlise'yi yıldırmamış aksine daha da güçlendirmiş. Abdurrahman Ahmerov davetiyle Orenburg bölgesine giden Muhlise Bubi, buradaki kız okulunda dersler vermeye başlar. Eğitim alanındaki sınırlarını; seminerler ve kurslar vermeye başlayarak genişletmiş. O, bulunduğu şehirdeki kadınlara; İslam'ın yayılmasında kadınların etkisini anlatmış ve onlara örnek göstermiştir. İdil- Ural bölgesindeki Müslüman Türk kadınların sesi Muhlise, kadınlar ve gelecek nesil için gece gündüz demeden çalışmış ve kendi düşünce ve fikirlerini savunmaya devam etmiştir. Türklerin ilk kadın hükümdarı Tomris 'Milletimizin saadeti ve bekası için en önemli unsur, dinimizi kuvvetlendirmek için en gerekli şey, kadınlarımızı eğitmek ve onları ilim ile donatmaktır.' Böyle düşünmüş ve hayatını da bunun üzerine inşa etmiştir. 1917 senesinin Mayıs ayında düzenlenen Rusya Müslüman I. Kongresi'nde kadınların haklarını anlatmış ve savunmuştur. O, girdiği her ortama öne çıkıp bildiği doğruları söylemekten çekinmemiş bu da ona, Rusya Müslümanları I. Kurutayı'nda kadılığı getirmiştir. Böylece Muhlise Bubi 'İlk Müslime Kadı' lakabını almıştır. Rusya'nın farklı yerlerinden binlerce kadın, Ufa'ya gelip ona sığınmıştır. Düzenlenen her Müslüman kongresinde neden seçildiği böylece anlaşılmaktadır. Muhlise Bubi, 20 yıl Rusya Müslümanları Diyanet İşleri yönetiminde kadılık görevini üstlenmiş. Bunun yanında; aile problemleri üzerine arabuluculuk, nikâh kıyılması ve isim koyma törenleri gibi faaliyetlerde de aktif görev almıştır. Türklerin ilk kadın generali: Kurmancan Datka Muhlise, kadın ve erkeğin aile ve toplumdaki rollerini karşılaştırır ve bu bağlamda Müslüman kadınların kamusal yaşamdaki rolünü güçlendirilmesi bakımından öneriler sunar. Bubi için çok önemli olmuştur. Evet, onun; Rusya'daki Türk-Müslüman halka yaptığı önderliklerin, iyiliklerin, faaliyetlerin hepsini anlatmamız mümkün değil. O böylesine güçlü bir kadındır, Rus hükumeti onu bir tehlike olarak görür ve 21 Eylül 1930 yılında onu uydurmaca bir sebeple sorguya alır. Hac yapmak için biriktirdiği paralarına el konulur. Milliyetçilik ile suçlanır ve hapse atılır. Tarih 23 Aralık 1937'yi gösterdiğinde cezaevinde kurşuna dizilerek şehit edilir. Muhlise Bubi de vatanı, halkı için canını feda eden Tatar-Türk aydınlarından yalnızca biridir.

AKADEMİK

İLAHİYAT

Kur'an

TARİH

EDEBİYAT

SİNEMA

MÜZİK

EĞİTİM

FELSEFE

SOSYOLOJİ

PSİKOLOJİ

GALERİ

LİSTELER

FİKRİYAT TV

ESMA-İ HÜSNA

İSLAM

MÜZİK

FİKRİYAT AKADEMİ

İlk Müslime Kadı: Muhlise Bubi

MUHLİSE BUBİ KİM?