Fahreddin er-Razi kimdir? Fahreddin Razi hayatı ve eserleri...

6 Şubat 1149'da Rey'de doğan, er-Razi'nin soyu, Arap asıllı bir aileye dayanır. Künyesiyle beraber adı 'Muhammed bin Ömer bin Hüseyin bin Hüseyin bin Ali et-Teymî el-Bekrî'dir. İbnü'l-Hatîb veya İbn Hatîbü'r-Rey diye de tanınsa da daha çok Fahreddin er-Razi adıyla bilinir. Diğer varlık ve olayların içyüzünü keşfetme ilmi 'firâset' 'İmâm' unvanıyla anılan ve Begavî'nin yanında yetişen er-Razi'nin ilk hocası, babası Ömer'di. İlk eğitimini babasından; dini ve fen bilimlerini zamanının ünlü âlimlerinden aldı. Babasının vefatı sebebiyle, Kemâleddin es-Simnânî'den dersler almaya devam etmiştir. Mecdüddin el-Cîlî'den kelâm ve felsefe öğrendi. Üstün zekâsı, güçlü hafızası, etkili hitabeti ve azmi ile kısa bir süre içerisinde kendisini yetiştiren er-Razi, İbn Rüşd el-Hafîd, Muhyiddin İbnü'l-Arabî, Abdülkadir-i Geylânî, İzzeddin b. Abdüsselâm gibi meşhur âlimlerle de çağdaştı. Bu nedenle üne kavuşmasında yaptığı ilmî seyahatlerin büyük payı vardır. İlmiyle Batı'ya damga vuran İslam filozofu: İbn Rüşd Uğradığı belli başlı ilim ve kültür merkezleri, Cürcân, Tûs, Herat, Hârizm, Buhara, Semerkant, Hucend, Belh, Gazne, Mâverâünnehir ile diğer Hint beldeleri oldu. İran, Türkistan, Afganistan ve Hindistan bölgesindeki bazı şehirleri de dolaştıktan sonra Herat'a yerleşti. Hayatının geri kalan kısmını burada geçirdi. Fahreddin er-Razi, sayıları 300'ü aşan talebe yetiştirdi. İbn Sina'nın el-Kanun adlı eserini onun için şerh etti. Hayatının son döneminde büyük bir servete sahip oldu. Razi, 29 Mart 1210'da Herat'ta vefat etti. İbn-i Sina'dan 1000 yıllık sağlık öğütleri Üstün zekâsı, güçlü hâfızası, etkili hitabetiyle tanınan ve 12. yüzyılın en büyük düşünürlerinden biri olan er-Razi; kelâm, fıkıh usulü, tefsir, Arap dili, felsefe, mantık, astronomi, tıp, matematik gibi çağının hemen bütün ilimlerini öğrenip bu alanlarda eserler vermiş çok yönlü bir âlimdi. Bundan dolayı 'allâme' unvanıyla anıldı. İyi bir hatip olduğu için de her zümreden dinleyicileri vardı. İyi bir hatip olduğu kadar hazırcevap oluşuyla da tanınan er-Razi, Mu'tezile, Kerrâmiyye, Felâsife ve Bâtıniyye grupları ile fikri mücadelelere girdi. Razi'nin asıl üne kavuşması ise dinî ilimler alanında oldu. Ona göre haram olduğu hakkında *nas bulunmayan her şey mubahtı ve Ebû Müslim el-İsfahânî'nin benimsediği gibi Kur'an'da *nesih yoktu. * Nas kelimesi İslâm ilimlerinde yaygın olarak iki anlamda terimleşmiştir. Bunlardan ilk akla geleni genel kullanımıdır ki Allah'ın ve Hz. Peygamber'in sözünü ifade eder. İkincisi fıkıh usulünde açıklık bakımından yapılan lafız ayırımında kullanılan anlamıdır. * Sözlükte 'ortadan kaldırmak; nakletmek, beyan etmek' manalarına gelen nesh kelimesi terim olarak şer'î bir hükmün daha sonra gelen şer'î bir delille kaldırılmasını ifade eder. Dini ilimler içinde Razi daha çok tefsir ve kelâm ilimlerinde kendini gösterdi. Razi'ye göre en doğru tefsir Kur'an'ın yine Kur'an'la yapılan tefsiridir. Tefsirinde dirâyet metodunu başarıyla uyguladı ve kendisinden sonra gelen bütün *müfessirlere kaynak oldu. ilmî tefsir hareketine öncülük yaptı. İbn Sina'nın etkisinde kalarak tefsirinde dünyanın yuvarlak olduğunu belirtmekle birlikte dönmediğini söylemesi, devrindeki ilmî anlayışın tefsirine yansıması olarak görülebilir. * Müfessir: Âyetleri tefsir eden, açıklayan, yorumlayan, yorumcu. En çok kelâm alanında eser veren Razi'ye göre bütün ilimlerin en şereflisi kelâmdır. Felsefe, mantık, astronomi, tıp ve matematik konularında da eserler vermiştir. Matematiğe dair eserleriyle devrinin matematikçileri arasında sayılmıştır. İbn Haldun'a göre, kelâm âlimleri içinde mantığı bir alet olmaktan çok bağımsız bir ilim dalı kabul eden ilk âlim Fahreddin er-Râzî'dir. İbn Haldun'a göre beslenme ibadeti nasıl etkiliyor? Ebü'l-Alâ el-Maarrî'nin şiirlerinden etkilenen Razi'nin akaide (inançlar, dinin itikadî hükümleri) dair görüşleri de önemlidir. Razi'ye göre bilgi üretmek ve bilgiyi kabul etmek açısından insanların kabiliyetleri farklıdır. Ona göre haber-i vâhid (Bir kişi kanalıyla gelen haber veya hadîs) zan ifade eder. Zira onu nakledenler masum olmadıkları gibi İslâmî anlayışa göre bir kişinin şahitliği de yeterli değildir. Bu sebeple bir rivayetin sahih olup olmadığını belirlemek için onu Kur'ân-ı Kerîm'in ışığında değerlendirmek gerekir. Ölümden sonra bedenin çürüyüp dağılmasına karşılık insanın aslî unsurunu teşkil eden ruhun (nefs) yok olmayıp ruhlar âlemine intikal edeceğini düşünen Râzî, önce nefsin cismanî bir cevher olduğunu kabul ederken daha sonra filozofların görüşünü benimseyerek onun ruhî bir cevher olduğuna inanmıştır. Eserleri ve tesirleriyle İslâm düşünce tarihinde önemli mevki işgal eden büyük bir şahsiyet olmasına rağmen Râzî değişik mezheplere mensup âlimlerce eleştirilmiştir. Râzî'yi eleştirenlerden biri de Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî'dir. Onun eleştirileri daha çok, dinî konularda gerçeği bulmak için kelâm metodunu kullanması noktasında toplanır. Fahreddin er-Râzî'nin Farsça ansiklopedik eseri; Câmiu'l-Ulûm; Kur'ân-ı Kerîm tefsiri, Mefâtîhu'l-Gayb; kelâma dair eseri, el-Muhassal; kelâma dair en hacimli eseri, el-Metâlibü'l-Âliye ve kelâm ilminin ana konularına dair eseri Kitâbü'l-Erbaîn'dir. Bu çalışmada orijinal metniyle birlikte tercümesine yer verilen el-Muhassal, Razi'nin yaşadığı döneme nispetle önceki ve sonraki alimlerin, filozofların ve kelâmcıların görüşlerinin özetini veren, başka bir ifadeyle kelam ve felsefenin temel meselelerini karşılaştırmalı inceleyen bir eserdir. Razi eserde 'tahkik' denilen araştırma tarzının en güzel örneklerini verir. el-Muhassal bu özellikleriyle, 12. yüzyıldan sonra yazılan kelâm ve felsefe kitaplarının meselelerini büyük ölçüde belirlemiştir. el-Muhassal ayrıca İslam inancının ana meselelerini içermesi bakımından ayrıcalıklı bir öneme sahiptir. İslam düşüncesindeki bilgi, yöntem, varlık ve fizik dünya tartışmalarını bütünüyle içerdiği gibi Allah'ın zatı, sıfatları ve fiilleri ile nübüvvet, ahiret ve imamet konularını da ele aldığı için eserde, İslam inancının ana ilkelerinin akli ve naklî delillerle nasıl temellendirildiği ayrıntılı bir şekilde verilir. Kitabı incelemek ve satın almak için tıklayın. Eser, Fahreddin er-Razi'nin Mâverâünnehir bölgesine yaptığı seyahat esnasında, bölgenin önde gelen âlim ve düşünürleriyle başlıca fıkıh, fıkıh usulü, kelam, astronomi ve felsefe sahalarında ilmî meselelere dâir yaptığı münazaraları içerir. Dönemin önemli ilim merkezlerinden olan Buhara, Semerkant, Hocend, Benâkit, Gazne ve benzerlerinde gerek usul gerekse içerik açısından ilmin eriştiği yüksek seviyeye ışık tutar. İslam âlimleri arasında tartışmanın usul ve edebine bir örnek teşkil etmesi açısından da oldukça değerli olan eser önerme, eleştiri, ispat, ilke, ifade marifetlerini dil-mantık zemininde sergileyen şaheserlerden biri konumundadır. Kitabı incelemek ve satın almak için tıklayın. Güven ve istikrarın hâkim; huzur ve ilmin zirvede olduğu dönemlerde tefsir ilminin imamı olarak kabul edilen; büyük âlim, mutasavvıf Fahreddin er-Razi tarafından kaleme alınan 'Mefâtîhu'l-Gayb' isimli bu eser; yüzyıllarca Osmanlı medreselerinde okutulmuş, ayrıca İbn-i Kesir, Elmalılı, Ebu's Suud, Hulasatu'l Beyân gibi yakın tarihlerde yazılmış tefsirlerin de her yönden önemli bir kaynağı olmuştur. Kitabı incelemek ve satın almak için tıklayın.