Yazı yazmanın hastalıklı hali

Birinci yüzyılda Roman Şair Juvenal, hipergrafiyi 'dayanılmaz yazma hastalığı' olarak tanımlamıştı. Ancak nörobilim gelişinceye kadar kimse bu rahatsızlığı tanımayacaktı. 1970'li yıllarda hipergrafinin temporal lop epilepsisiyle birlikte tetiklendiği keşfedildi. Böylece hipergrafinin epilepsiyle gelen bir durum olduğu görüldü. Ancak temporal lop epilepsisinde nöbetler arasındaki dönemde beyinde neler olduğu ilgi çekici bir diğer mesele. Beynin temporal lobundaki nöronal döngüler dil, duygular, öğrenme ve bellekle ilişkilidir. Temporal lop epilepsisi nöbetler arası dönemde burada yer alan nöronal döngüleri aşırı uyarıyor olabilir. Temporal lop epilepsisi 'dâhi' yapmıyor ama kişide var olan sanatsal yaratıcılıkla birleştiğinde üretkenliği kontrol edilemez düzeyde artırıyor olabilir. Ancak normal çalıştığı varsayılan beyinlerdeki nöronal döngülerin de kontrol edilemediği düşünülmesi gerekir. 1970'li yılların sonları ve 1980'li yılların başlarında sağ tempolar lop epilepsili hastalarla yapılan çalışmalarda epilepsi hastalarının hipergrafi özellikleri incelenmişti. Bu çalışmalarda hipergrafiyi saptayan ölçekler kullanılarak ve taburcu olan hastalara gönderilen mektubun sonucu incelenerek yazma özelikleri saptanmaya çalışıldı. 1977 yılında Bear ve Fredio, hipergrafi ile ilişkili bir ölçek geliştirdiler. Bu ölçek kullanılarak tempolar lop epilepsisi olanların yazma özellikleri ile normal popülasyonun, diğer epileptiklerin, şizofrenisi olanların ve duygudurum bozukluğu olanların yazma özelliklerini karşılaştıran çalışmalar yapılmış; sonuçta tempolar lop epilepsisi olanlarda diğer gruplardan farklı olarak hipergrafi saptanmıştı. 1981 yılında Sachdev ve Waxman hastanede yatan ve daha sonra taburcu olan epilepsi tanısı almış olan 63 hastaya birer mektup gönderdiler. Mektupta genel sağlık durumları hakkında bazı sorular sorup yazacakları cevapları göndermeleri için mektuplara birer de zarf eklediler. 63 hastanın 17'si cevap verdi. Bu 63 hastanın yüzde 24'ünde temporal lop epilepsisi olmasına karşın cevap yazan 17 hastanın yüzde 53'ünde temporal lop epilepsisi bulunmuştu. Mektupların uzunluğu değerlendirildiğinde temporal lop epilepsisi olanların ortalama 1301 kelime uzunluğunda mektuplar yazdığı ancak diğer epileptiklerin mektuplarının ortalama 106 kelimeyle sınırlı kaldığı saptandı. Bu çerçevede yapılan çalışmalar günümüzde de devam etmekte… Geschwind Sendromu, 1984'te yaşamını yitiren nörolog Norman Geschwind'in adıyla anılan biçimiyle birçok kişilik özelliği ile tanınmaktadır: Aşırı dindarlık (hyperreligiosity), aşırı kompulsif biçimde yazma (hypergraphia), yapışkanlık yani başka kişilere aşırı bağımlı olma (stickiness), agresyon yani saldırgan davranma eğilimi. Bu hastalıktan muzdarip bir kişi yazmak için kitapları, duvarları ve hatta mobilyaları bile kullanabilir. Kalem ve kâğıdı yoksa şayet vücudunu yaralayarak kendi kanı ile ve hatta buna cesaret edemiyorsa dışkısı ile yazmaya başlar. Rus yazar Dostoyevski hipergrafinin tüm belirtilerini taşıdığından Norman Gershwin bu sendroma Dostoyevski sendromu demiştir. Hipergrafiye sahip olan birçok sanatçı vardır. Bu sanatçılar kendilerini ifade ederken yazmanın hayatlarının büyük bir kısmını kapladığını ve yazamadıkları halde kendilerini öleceklermiş gibi hissettiklerini, bu yüzden durmadan yazdıklarını belirtirler. Vincent van Gogh, yaşamı boyunca yalnız bir resim satabilmesine ve ölümünün üzeninden yüz küsur yıl geçmesine rağmen kültürel tarihteki yeri ve yaşamına ilişkin tartışmalarıyla varlığını sürdürdü. Batı sanatında Vincent van Gogh'un kariyerine benzerini bulmak oldukça zordur. Resim yapmaya 26 yaşında başlamış olan Van Gogh, 37 yıllık yaşamına 2 bin kadar resim ve çizim sığdırdı. Özellikle Arles'da yaşadığı 1888-1889 yılları arasında 200 adet yağlı boya resim, 200 adet de çizim ve sulu boya resim yapmıştır. Bu üretkenlik her 36 saatte yeni bir ürün anlamına gelir. Aynı zamanda 16 saatlik resim çalışması sonrasında kardeşi Theo'ya kısası 6-7 sayfa olmak üzere 18 yılda toplam 200 adet mektup yazmıştı. Van Gogh kısacık yaşamında yaklaşık 902 mektup yani bin 700 sayfalık yazışma yaptı. Ayrıca mektuplarında bitmek tükenmek bilmeyen hastalıklı düşünce akışından ziyade yazmaya olan hevesi ve kafasında kurduğu intihar düşünceleri de açıkça görülmekteydi. Bazı sanat tarihi araştırmacılarının iddia ettiği gibi Van Gogh'un depresyon, şizofreni ya da dijital toksisitesine bağlı yakınmaları değil, epilepsisi vardı. Aşırı yazı yazması, özellikle gençlik yıllarındaki dini eğilimleri, aralıklı saldırganlığı, kardeşi Theo'ya aşırı bağımlılığı ve Over the Ravine tablosundaki tuvali yırtan fırça darbeleri Van Gogh'un Geschwind Sendromu olabileceğini gösteriyordu. LaPlate'ın kitabında, Van Gogh ve Dostoyevski dışında birçok ünlü insanda temporal lop epilepsisi bulunabileceği belirtiliyor. Sanata ve tarihe yön veren temporal lop epilepsililer arasında Aziz Paul, Buda, Levis Caroll, Gustave Flaubert, Moliere, Charles Dickens, Marcel Proust, Georg Friedrich Haendel, Paganini, Sokrates, Pascal ve Kiergegaard'ın da olabileceği söyleniyor. Bu insanlar tarihin akışında önemli anaforlar oluşturmuşlardır. Bu hastalığa adını veren Dostoyevski epilepsiye yakalandığında 25 yaşındaydı. Epilepsinin onda oluşturduğu öfke patlaması, mistik düşünceler gibi bazı değişimlerle hareket ediyordu. Yazmak her ne kadar sağlığını daha da kötüleştirse de asla yazmayı bırakmadı. Yeraltından Notlar kitabında ana karakterin sesinden şöyle aktarıyor: '' Bir nokta daha var: Neden anılarımı ille de yazmak istiyorum? Okurlar için olmadığına göre, anılarımı kâğıda dökmeden, zihnimden geçirmekle yetinemez miydim? Orası öyle, ama anılarım kâğıt üzerinde daha bir görkemli duruyor. Böylece etkisi daha da artacak, kişiliğim üstünde daha doğru bir yargıya varabileceğim; buna bir de üslup güzelliği eklenecek.'' Amerikalı Şair Arthur Inman da hipergrafiye sahip diğer bir sanatçı. Yirmi dört saatinin neredeyse tamamını yazmaya adayan Inman'ın günlükleri on yedi milyon kelimeye kadar ulaşmıştır. Günlük daha sonra düzenlenerek ''The Inman Diary'' olarak satışa sunulmuştur. Hayatı boyunca depresyon ve intihar düşünceleriyle savaşan Slyvia Plath çocuklarının doğması ve eşinin evi terk etmesi üzerine aldığı sorumlulukla beraber tekrar depresyona girdi. Tam bu dönemde çok sık yazmaya başladı, öyle ki günde iki-üç şiir yazıyordu. 1962-1963 yılları arasında çocuklarıyla ilgilenmek dışında kalan zamanının tümünü yazmaya harcıyordu. Hipergrafiye sahip olan başka bir yazar ise Sait Faik Abasıyanık. Kendisi nasıl hissettiğini şöyle ifade eder: ''Söz vermiştim kendi kendime: yazı bile yazmayacaktım. Yazı yazmak da hırstan başka ne idi ? Burada namuslu insanlar arasında sakin ölümü bekleyecektim. Hırs hiddet neme gerekti? Yapamadım. Koştum tütüncüye, kağıt kalem aldım oturdum. Ada'nın tenha yollarında gezerken canım sıkılırsa küçük değnekler yontmak için cebimde taşıdığım çakımı çıkardım. Kalemi yonttum. Yonttuktan sonra tuttum öptüm. Yazmasam deli olacaktım.' (Derlenmiştir.)