Kitap kokusuna süt kokusunun karıştığı mekanlar: Bebek kütüphaneleri

Geçtiğimiz günlerde Tekirdağ'ın Şarköy ilçesinde bulunan Şarköy Halk Kütüphanesinin içerisinde ana sınıfını andıran dizaynı ile hizmet vermeye başlayan 'Bebek Kütüphanesi', oyuncaklar içerisinde kitaplarla karşılaşan bebeklere, erken yaşta kitapla tanışma fırsatı sağlamaya başladı. Kütüphanede müzik dinletisinin yanı sıra etkileşimli kitap okuma, çocukların bedensel, bilişsel, sosyal ve duygusal yönden gelişimini sağlayacak etkinlikler yapılıyor, yabancı dil ve öz bakım eğitimleri veriliyor, beceri atölyelerinde yetenekleri keşfediliyor. Kütüphanenin oluşturulmasındaki amaç, çocukların küçük yaşlardan itibaren kütüphanelere alışması. Uzmanlar, çocukların ilk kitapla tanışma yerinin kütüphaneler olması gerektiğini söylüyorlar. Materyal ve etkinliklerini geniş bir yelpazede sunan halk kütüphaneleri, çocuklara, okumanın keyfini ve bilgiyi keşfetmenin heyecanını yaşamalarında ve hayal güçlerini geliştirmelerinde olanak sağlamaktadır. Çocuklara ve ebeveynlere, kütüphanelerden en etkili biçimde nasıl yararlanabileceklerinin yanında, elektronik ve yazılı medya kullanımı becerilerini de nasıl geliştirebilecekleri öğretilmektedir. Erken yaşlardan itibaren kütüphane kullanımı konusunda desteklenen çocuklar, büyük olasılıkla ileriki yıllarda da kütüphane kullanıcısı olmaya devam edeceklerdir. Materyal ve etkinliklerini geniş bir yelpazede sunan halk kütüphaneleri, bebeklere, çocuklara ve onların bakıcılarına, sadece onlar için uygun olan öğrenme kaynakları açısından zengin hoş bir alanda, kendi yaş grubu için tekerlemeler, şarkılar, kartlar ve dokunmatik kitaplarla deneyim olanağı sunmaktadır. Merak kıvılcımları ve hayal gücü ile kütüphane topluluğunun bir parçası olmak, erken bir toplumsal deneyim demek. Eğitici oyuncaklar, bulmacalar ve eğlenceli kitaplar ile 'çocuk ve bakıcısı' arasında büyüyen bilgi, nihayetinde çocuk ve kitaplar arasında bir yakınlık sağlayacak. Bu zengin basılı ortam, okumaya ve bir sonraki adım olan yazmaya basamak oluşturmaktadır. Ayrıca, yaşamın erken dönemlerinde okuma ilgisinin aşılanması, okuma-yazma becerilerinin kazanılmasında olumlu bir etki yapacaktır. Aile içi öğrenme ve yaşam boyu öğrenme bağlamında, 3 yaş altı çocukların halk kütüphanelerine ücretsiz erişimi temel bir insan hakkıdır. Bu durum, onların ileri dönemlerinde, aritmetik ve okuma yazma gelişimlerini artırıcı önemli bir etkendir. Kütüphaneler, bütün çocuklar için olmalı. Bu nedenle de kütüphane materyalleri ve diğer kütüphane hizmetleri, hiçbir engel gözetilmeksizin herkesin erişebileceği duruma getirilmeli. Erişilebilir kütüphane hizmetleri ve kütüphane içerisindeki kültür programları, engelli çocukların gereksinimi olan toplumla ve diğer kullanıcılarla tam olarak bütünleşmelerini sağlayacak biçimde planlanmalıdır. İki dil konuşan ailelerin, çocukları, bakıcıları ile okuma arasındaki ilişkiyi güçlendirmek için çok dilli ve anadillerindeki materyallere erişimleri sağlanmalıdır. Hiç bir şekilde kamu hizmeti alamayan, kırsal bölgelerdeki çocukların kütüphane gereksinimleri için özel ilgi gösterilmelidir. Bunun için gezici kütüphane hizmeti sağlanmalı ve ayrıca sosyal programlar için yerel olanaklar kullanılmalıdır. Kentsel alanlarda yaşayan çocukların ve ailelerin özel gereksinimleri olabilir. Büyük şehirlerde fakirlik ve cahillik gibi yoksunluklarla yüz yüze kalmış geniş bir nüfus bulunabilir. Bu hedef gruplar içerisinde küçük çocuklara kütüphane hizmetlerini ulaştırmak büyük bir sorundur. Büyük şehirlerde, yoksulluğun vurduğu bölgelerde yaşayan ailelerin bebeklerinin ve küçük çocuklarının sadece kütüphane hizmetlerini alıp alamama endişelerinin yanında, şehir yaşamının hızlı temposu ile gelen yorgunluk, çok miktarda iş yükü ve geleneksel aile yapısından uzaklaşma gibi tipik sorunlarla da karşılaşılabilir. Kitaplara, yeni teknolojilere ve kütüphane hizmetlerine erişmek durumunda olan ailelerine ve bakıcılarına bağlı çok küçük çocuklardır. Kütüphane hizmetleri, yetişkinlerin gereksinimi olan fırsatları sunmakta ve küçük çocukların gelişiminde kütüphanelerin, multi medyanın, kitapların ve okumanın önemine dair onlarda farkındalık yaratmaktadır. • Her bebek ve küçük çocuğun hakkı olan oyuncaklar, kitaplar ve multimedyanın bulunduğu bir ortam ile çocuklar, ebeveynler, bakıcılar ve çocuklarla çalışan diğer yetişkinler için materyal sağlamak; • Kitap ve okuma sevgisini özendirmek için zengin basılı ortam oluşturmak; • Teknoloji kullanımı ve multi medya becerilerinin gelişimine erken yaşta erişim olanağı sağlamak; • Toplumdaki kültürel çeşitliliği sergileyici materyalleri bulundurmak; • Bebeklerin ve küçük çocukların konuşma gelişimlerini teşvik etmek; • Özellikle dilsel ve etnik azınlıkların, dil ve çift dil becerilerini geliştirmek; • Özellikle dilsel ve etnik azınlıkların, dil ve okuma becerilerinin gelişimi için okumanın / sesli okumanın önemini ailelere vb. bildirmek. • Çocukların gelişimini ve okul öncesi becerilerini iyileştirmeye yönelik olarak, aileleri ve bakıcıları sesli okuma, kitapların ve diğer materyallerin kullanımı konularında eğitmek; • Halk kütüphanelerindeki materyallerin ve kaynakların yaş gruplarına uygunluğu konusunda aileleri ve bakıcıları bilgilendirmek; • Çocuklara, ebeveynlerine ve bakıcılarına diğer ailelerin ve kültürlerin sergilendiği öyküleri tanıtmak; • Yaşam boyu okur-yazarlık başarısına yol açmak için başarılı kütüphane ziyaretlerini alışkanlık haline getirmek; • Şimdi ve gelecekte bebeklerin ve küçük çocukların bakımı ve eğitimi için, onlarla birlikte yaşayan birer destekçi ve yol gösterici olmak; • Çocukların bakıcılarıyla birlikte paylaşma ve sosyalleşme adına bir araya gelebilecekleri bir alan sağlamak; • Çocuklar ve aileleri için sıcak ve güvenli alanlar sağlamak. Çocuk kütüphaneleri, yetişkinlere sağlanan hizmetlerle eş değer öneme sahip hizmetlerin verildiği mekanlar olarak görülmelidir. Bu kütüphaneler, bebeklerin ve küçük çocukların keşfetme, algılama ve okur-yazarlık gereksinimlerini karşılamalıdır. Konuşma, dinleme, okuma ve diğer okur-yazarlık becerileri, erken gelişim döneminde tanıtılmalı ve güçlendirilmeli. Ebeveynler ve bakıcılar için müzik, fiziksel oyun alanları (kütüphane içerisinde), yaratıcı drama merkezleri, ev bakımı, basit fen ve sosyal keşif ders alanları ve kaynakları uygun hale getirilmelidir. Çocuk kütüphanelerinde, ebeveynler ve bütün küçük çocuklarla ilgilenenler için eğitim olanakları ve 'başar ve kazan' atölye çalışmaları düzenlenmelidir. Tekerlemeler, ninniler, şarkılar, resimli kitaplar ve öykü anlatımları; aynı zamanda interaktif resimli kitaplar gibi bilgisayar programları çok küçük çocukların konuşma gelişimlerini desteklemede çok önemli etkenlerdir. Aritmetik ve okur-yazarlık becerileri gibi bilişim teknolojisi becerilerini kazanmalarını teşvik etmek de, çocuklara hızlı öğrenme becerisi sağlayacak ve yetişkinlik dönemlerinde kariyer becerileri ile donatılmış olmalarını sağlayacaktır. Atölye çalışmaları, bakıcıları ve yasal vasileri olduğu kadar bebekler, çocuklar ve aileleri için de, aile eğitiminin bir parçası olarak geliştirilmelidir. Genellikle halk kütüphaneleri, birçok insanın gitmek istediği ilk mekanlar değildir. Bu nedenle, bebeklerin ve küçük çocukların yararına olacak birçok materyal barındıran kütüphaneler, insan topluluklarının yoğun olarak bulunduğu alanlara yakın olmalıdır. Doktorların, dişçilerin ve hastanelerin bekleme salonları, aile eğitim merkezleri, özel ve küçük resimli kitap koleksiyonları olan günlük bakım merkezleri ve okul öncesi merkezler, hedef grupla iletişim kurmak için ideal yerlerdir. Ayrıca, kütüphane dışında, çocukların konuşma ve okuma becerilerinin gelişimini destekleyici sesli öykü okuma etkinliği de çok önemlidir. Bu tür etkinlikler için parklar, bekleme salonları, hatta süper marketler ideal mekanlardır. Ebeveynler, kütüphanedeki öykü okuma saatleri ve soysal etkinlikler hakkında bilgilendirilmelidir. Yaşadığı ülkede, ana dili farklı olan ailelere özel ilgi gösterilmesi gerekmektedir. Bu ailelerin çocukları iki dilli olabilecekleri gibi, tamamen ailelerinden farklı bir dil de konuşabilirler. Bu aileleri, kendi dillerinde/kültürlerinde ve yeni çevreye uyum sağlama konusunda desteklemek önemlidir. Kütüphanelerin ve kitapların bulunmadığı yerlerde, sözlü etkinliklerin olduğu sosyal programlar yapılabilir. Kütüphaneciler koleksiyon ve hizmetleri oluştururken, yüksek nitelikli, yaşa uygun, bebekler ve küçük çocuklar için güvenli, bebeklerin ve çocukların ilgilerini çekici, bakıcıların ve ebeveynlerin beğenisini kazanmış, tarafsız, cinsellik içermeyen, tatmin edici, okumaya davet eden materyalleri seçmelidirler. Resimli kitaplar, bu yaş grubu çocukların bütün yönlerinin gelişimini destekleyici ve aynı zamanda yetişkinle çocuk arasında keyifli, paylaşımcı ve deneyim kazandırıcı özellikleriyle, özel bir öneme sahiptirler. Bebekler için kitaplar değişik tür kumaşlardan olmalıdır (örneğin dokun-hisset kitaplar). Çocukların dokunabildiği, koklayabildiği ve işitebildiği duyusal/dokunsal resmedilmiş kitaplar, engelli çocukların okur-yazarlık becerilerinin gelişiminde önemli rol oynayacaktır. Geleneksel karton kapaklı ve resimli kitapların ötesinde parlak, farklı renklerde yumuşak kumaş sayfaları olan renkli kitaplar ve kısmen görebilen çocukları eğlendirmek için Braille Alfabesi'nin de ekli olduğu kitaplar seçilmelidir. Ülkelerdeki görme engelliler için kurulmuş kütüphaneler, halk kütüphanelerince ödünç alınabilen dokunsal özel koleksiyonları, renkli ve işitsel kitapları sağlamak durumundadırlar. Özellikle, kısmen görebilen çocukların aileleri için, bir sayfası Braille Alfabesi, hemen karşı sayfasında resim olan kitaplar tercih edilmelidir. Halk kütüphaneleri, çok kültürlü halka yönelik olarak da, iki dilli ya da farklı dilli materyaller ile farklı toplulukları yansıtan materyalleri koleksiyonunda bulundurmalıdır. Kendi ülkelerinin dilinde okuma zorluğu çeken kullanıcılar için, işitsel kitaplarla bilgi sunulmalıdır. Kütüphaneler, hem ödünç alınan hem de kütüphanede kullanılan oyuncakların güvenli ve temiz olmalarına ayrıca önem vermelidir. Oyuncaklar o ülkenin güvenlik standartlarına uygun olmalıdır. Kütüphane koleksiyonu içinde aileleri bilgilendirici ve eğitici kaynaklar bulunmalıdır. Kütüphaneler, bebekler, küçük çocuklar, aileleri ve bakıcıları için erişilebilir, cazip, güvenli, onları fiziksel olarak zorlamayan mekanlar olmalıdır. Kütüphanelerde, bebekler ve çocukların erişimini kısıtlayıcı ve onlar için tehlike oluşturabilecek engeller, örneğin yüksek merdivenler, açılması zor kapılar olmamalıdır. Ayrıca, çok merdivenli yüksek binalarda asansör bulunmalıdır. Küçük çocuklara uygun hizmeti sunabilmek için kütüphaneler, gelişimsel oyuncakların bulunduğu bir çocuk alanına, yaşlarına uygun mobilyalara, temiz halılara, oyun bölümüne, bu yaş grubunun bakımı için uygun tuvalet ve bebek bezi değiştirme olanaklarını içeren sıhhi alanlara sahip olmalıdır. Buna ilaveten, ebeveynlerin bebeklerini besleyebileceği bölümlerin olmasına da dikkat edilmelidir. Çocukların yanı sıra ebeveynler için oturma alanları olmalıdır. Sağlanan bu hizmetler ile bebekler, küçük çocuklar, ebeveynleri ve bakıcıları, bölgedeki diğer aileler ile etkileşim olanağına sahip olabilmektedirler. Küçük çocuklar tarafından kullanılan kütüphanenin güvenli olması şarttır. Bundan dolayı, kütüphanenin güvenliğini kontrol altında tutmak, karşılaşılması muhtemel tehlikeleri en aza indirecektir. Örneğin, mobilya ve rafların kenarları keskin olmamalı, elektrik prizlerinin üzeri kapatılmalıdır. Ayrıca, kütüphanede bulunan oyuncakların temizlik ve güvenlik bakımından çocukların kullanımına uygun olduğundan emin olunmalıdır. Kütüphanenin aydınlatma sisteminin iyi olması ve renklerin fark edilir düzende olması, özellikle az gören çocuklar ve ailelerinin etrafı kolaylıkla algılamalarını ve kütüphane içinde kendilerini yönlendirmelerine olanak sağlayacaktır. İrlanda'nın Dublin şehrinde halk kütüphaneleri hizmetleri arasında 'Bebekler, Kitapları Sever' projesi de yerini aldı.Projenin işleyişi şu şekilde; Bebeğin 9'uncu ay sağlık kontrolünde doktor ebeveyne bir davetiye veriyor. Bu davetiye ile yaşadığı bölgede bulunan herhangi bir halk kütüphanesine giderek bebek çantasını almaya davet ediyorlar. Bebek çantasının içinde İrlandaca ya da İngilizce bir kitap, bilgilendirme broşürü, okuma çizelgesi, kütüphane hizmetlerinin tamamen ücretsiz sunduğu tüm hizmetlere katılıma teşvik edici bir davet mektubu bulunuyor. Böylece aileler kütüphanelerden kitap dışında, eğitici setler, DVD, e-book, sesli-kitap vb. materyalleri alabildiklerini ve kütüphanede bebekleri ile birlikte katılabilecekleri etkinlikleri öğrenmiş, fikir edinmiş oluyorlar. Bebekler için masal saati, bebek yogası, bebek işaret dili, bebekler için hareketler... Şarkılar... Farklı duyusal materyaller.... Hepsi kütüphanede yerini alıyor.