Bezmialem Valide Sultan'ın mirası koronavirüs nöbetinde!

2. Mahmud'un eşi, Sultan Abdülmecid'in annesi Bezmialem Valide Sultan, sahip olduklarını fakirleri doyurma ve ihtiyaçlarını giderme yolunda harcadı. Öyle ki vefatının üzerinden yıllar geçmesine rağmen, ardında bıraktığı eserler onun, sadece padişahın değil, halkın da anası olduğunun bir göstergesiydi. Hayatını vakıf anlayışı ile yaşayan, maaşını, mal varlığını vakfeden, özellikle kadınların, çocukların ve ihtiyacı olanların yardımına koşan Bezmialem Valide Sultan'ın yaptırdığı eserlerin büyük bir bölümü, kuruluşunun üzerinden uzun yıllar geçmesine rağmen hizmetlerine devam ediyor. Tarihe en çok vakıf kuran valide sultan olarak geçen ve şehzadesi Abdülhamid'i 13 yaşında çiçek salgınında yitirmenin acısını yaşayan Bezmialem Valide Sultan'ın, halka ücretsiz hizmet vermesi amacıyla kurduğu Vakıf Gureba Hastanesi, bugün de aynı misyonunu sürdürerek Bezmialem Vakıf Üniversitesi Hastanesi adıyla koronavirüs hastalarına kucak açıyor. Ecdadın cömert hanım Sultanları Bezmiâlem Valide Sultan, Sultan II. Mahmud'un hanımı, Sultan Abdülmecid'in annesi. 1 Temmuz 1839'da oğlu Abdülmecid'in tahta çıkmasıyla 'mehd-i ulya-yı saltanat' unvanını alarak Valide Sultan oldu. Bezmiâlem, valide sultanların en hayırseveri, oğlu Sultan Abdülmecid'in ve dört torununun saltanatları boyunca halktan saygı gören bir valide sultan olarak anıldı. Sahip olduğu varlıkları, fakirleri doyurmak, ihtiyaçlarını gidermek, rahmet ve şükranla anılmasına vesile olacak şekilde pek çok hayır eseri yaptırma yolunda harcadı. Tekke ve dergâhlara büyük ölçüde bağışlarda bulunan Bezmiâlem Valide Sultan'ın dikkat çekici başka bir özelliği daha vardı. Mahalle aralarında dolaşarak yardıma muhtaçlara elini uzatır, yetim ve kimsesiz kızları evlendirir, borcunu ödemeye gücü yetmeyen ve hapse düşmüş kişilere çeşitli mali ve nakdi yardımlarda bulunurdu. Bezmiâlem Valide Sultan'ın 4 oğlu dünyaya geldi. İlk oğlu Abdülhamid sarayın veliahtı, 13 yaşına kadar yaşadı ve çiçek salgınından hayatını kaybetti. Ahmet ve Mehmet ise yaşlarını dolduramadan vefat ettiler. Sonraları kaybettiği bu üç evladının anısını yaşatmak üzere Sultanahmet'te vakıf 'Üçler Çeşmesi'ni inşa ettirdi. Son çocuğu Abdülmecid, ağabeyi vefat edince veliaht ilan edildi. Sultan Mahmud'un vefatından sonra Temmuz 1839'dan itibaren Sultan Abdülmecid'in tahta geçmesiyle Valide Sultan unvanını aldı. İnce ruhlu, şefkat ve merhamet sahibi Bezmiâlem Valide Sultan yakalanmış olduğu amansız bir hastalık nedeniylr 2 Mayıs 1853'te 46 yaşında iken vefat etti. Aynı gün Sultan II. Mahmud Türbesi'ne defnedildi. Türbesi Çemberlitaş'ta eşinin yanındadır. Sultan Abdülmecid, annesinin cenazesine devir, dua ve sadaka için o dönemde servet sayılabilecek 79,000 kuruş harcamıştı. Valide Sultan'ın tescil edilen on dört vakfiyesi bulunsa da bunların dışında harap olmuş ya da tamamen ortadan kalkmış birçok hayratı da vardır. Dolmabahçe Camisi, Gureba Hastanesi Camisi, Darülmaarif başta olmak üzere sıbyan mektepleri, sebiller, çeşmeler, namazgâhlar gibi birçok vakıf eseri kuran Valide Sultan'ın hayata geçirdiği en önemli vakıf, günümüzde Bezmialem Vakıf Üniversitesi Hastanesi olarak hizmet veren Vakıf Gureba Hastanesi'dir. İlk resmî adı Bezmiâlem Gurebâ-yi Müslimîn Hastahanesi iken zamanla Bezmiâlem Hastahanesi, Vakıf Gureba Hastahanesi, Gurebâ-yi Müslimîn Hastahanesi gibi çeşitli isimlerle de anılmıştır. Osmanlı'nın vakıf sahibi cömert hanım sultanları Vakıf Gureba Hastanesi, halk ve ihtiyaç sahiplerine, karşılıksız hizmet sunmak üzere kurulmuştur. Bu hastanenin inşaatı 1845'te tamamlanır ve 1847'de faaliyete girer. Hastanede, Müslüman ve erkek olmak kaydıyla sadece muhtaç ve kimsesiz 'garipler' parasız tedavi görüyordu. Vâlide Sultan, hastanenin varlığının korunması ve hizmetin en iyi şekilde yürütülmesi için buraya zengin gelirli birçok vakıf bağışlamıştı. Hastanenin arkasında fidan dikilen bahçesi ve ön kısmında büyük bir hamamı ve 9 dükkânı vardı. Hastanede çalışanlar müdür, ketebe, etıbba, cerrahin, eczacıyan, sülükçü, kavanzen, müvezzi, elbise nezaretiyle vekilharç, elbise yamağı, serhademe, 24 hasta hademesi, 6 meydancı, 5 aşçı, 1 berber, 2 kapıcıdan ibaretti. Bezmiâlem Vâlide Sultan'ın mührü Valide Sultan, kurduğu hayır eserlerinin ve onların halka karşılıksız hizmet vermesi için oluşturduğu gelir getiren vakıf mallarının çalışma ve işletme şartlarını belirttiği resmi vakfiyeler düzenlettirirdi. Bu vakfiyelerin birinde hastane için kullanılacak vakıf gelir kaynakları yer aldı ama bu hastaneye o kadar önem verir ki şöyle bir cümle kurar: 'Bunlar yetmediği takdirde vakfettiğim bütün mallar bu hastanenin ihtiyaçları için karşılanmalıdır.' Bu da halkın sıhhatine ne kadar önem verdiğinin bir göstergesidir. Osmanlı'da vakıf kültürünün öncüsü olan 6 sultan Bezmialem Valide Sultan, özellikle salgın hastalıkların tedavisi hususunda da bilgi sahibiydi. 2. Mahmud döneminde yaşanan kolera ve çiçek salgınından saray da etkilendi. Sultan 2. Mahmud, bir hafta içinde iki kızını, bir de veliaht-şehzadesini kaybetti. Bu şehzade, 13 yaşındaki şehzade Abdülhamid'ti. Sultan 2. Mahmut döneminde salgın hastalıklara dair devlet modern tedbirler aldı, bunların en önemlisi, 1838'de Osmanlı'da ilk defa salgın hastalıklarda karantinanın nasıl yapılacağını belirlemek için karantina meclisi kurulmasıdır. Bezmialem Valide Sultan, eşi Sultan 2. Mahmud döneminde salgın hastalıklar ve devletin karantina hususunda yaptığı faaliyetlerden haberdardı. Oğlu Sultan Abdülmecid tahta geçince İstanbul'da özellikle ihtiyaç sahibi halkın tedavisi için karantina günlerinde, salgın hastalıklarda da kullanılabilecek bir hastanenin inşası için emir yayımladı. Bu hastanenin ne şekilde kurulacağına dair devlet adamları görüşmeler yaparken, Bezmialem Valide Sultan kendi maaşı ve gelir kaynaklarıyla bu vakıf hastanenin kurulmasına öncü olmak istedi. Daha sonraki yıllarda bu hastaneye çiçek aşısını getirtti. Valide Sultan, dinine bağlı ve manevi yönü güçlü bir müminedir. Validenin yaşam tarzı inançlarıyla bir bütünlük arz eder. Hayatının en önemli özelliği, insanın amel defterinin öldükten sonra kapanmayacağı inancıyla sadaka-i cariyeden biri olan vakıf kurmada gösterdiği yarıştır. Vakfettiği malları, bu malların hangi hayır işlerinde kullanılacağını, kurduğu hayır kurumlarını ve bunların ne şekilde yönetileceğini gösteren bir çeşit şeri hukuki senet olma niteliğini taşıyan resmi vakfiyeler düzenledi. Valide Sultan'ın biri asıl, 13'ü ilave olmak üzere 14 vakfiyesi vardır. Bezmialem Valide Sultan'ın yaptırdığı hayırlar… Kurduğu vakıfları ölünceye kadar kendisi idare etti ancak öldükten sonra vakıflarının idaresini Evkaf Nezareti'ne bıraktı. Vakıflar Genel Müdürlüğü de Valide Sultan'ın isteği doğrultusunda kurduğu vakıfları günümüz koşullarına uygun olarak en iyi şekilde idare ediliyor. Bezmialem Vakıf Üniversitesi Hastanesi de salgın döneminde çok önemli bir görev üstlendi, salgının sona ermesi ve ihtiyaç sahibi halkın ücretsiz tedavi edilmesi noktasında üzerine düşen görevi yapıyor.