Beslenmemizdeki ölümcül tehlikeler

Yeme davranışı bozukluklarının daha açık bir şekilde anlaşılabilmesi için normal yeme davranışının nasıl olması gerektiğini bilmek gerekir. Beslenme, canlı organizmanın gelişimini tamamlayabilmesi, yaşam kalitesini arttırması, hastalıklardan korunması ve bu hastalıkların iyileştirilmesi için son derece önemlidir. Elzem olan yeterli ve dengeli beslenmedir. Protein, karbonhidrat, yağ, vitamin, mineral ve sudan oluşan 6 besin öğesinin organizmaya yeterli bir şekilde 3 ana ve 3 ara öğünde alınması ve alınan besin öğelerinin vücutta dengeli bir şekilde kullanılmasıdır. Yeme bozukluklarının temelindeki sebeplerin hemen hemen hepsini psikolojik kaynaklı sorunlar oluşturuyor. Düşük benlik saygısı, depresyon, değersizlik, istismar, geçmiş yaşam deneyimleri, aile özellikleri, ebeveyn tutumları ve daha birçok sebep yeme bozukluklarının alt yapısını oluşturuyor. Bireylerin yiyeceklere karşı geliştirdikleri tutum ve davranışlar da yeme bozuklukları nedenlerine karşı geliştirdikleri tepkisel davranış göstergeleri olabilir. Ayrıca yeme bozukluklarının özgün bir nedeni bilinmemekle birlikte bu hastalıklar için güncel açıklamalar çok yönlüdür. En fazla ön planda olan sebep ise özellikle batılı ülkelerin zayıfların daha güzel olduğu tanımlaması. Ardından da ideal vücut ölçülerine ulaşmada sabırsız ve uzman desteği olmaksızın ulaşma isteği gelmektedir. Medyanın payı da azımsanamaz derecededir. Amerikan Psikiyatri Birliğine göre yeme bozuklukları dört ana başlık atında toplanıyor. Anoreksiya nervosa, bulimia nervosa, tıkanırcasına yeme bozukluğu ve sınıflandırılamayan yeme bozuklukları. Son dönemde yapılan araştırmalara göre Ortoreksiya Nervosa bireylerde sıklıkla görülmeye başlandı. Yapılan araştırmalara göre, yeme bozuklukları tarihte ilk olarak M.Ö.400 ile 500 yılları arasında Mısırlıların resimli el yazması eserlerinde ve Çinlilerin parşömen kâğıdına yaptıkları tanımlamalarında ortaya çıktı. 1689 yılında Dr. Richard Morton yazdığı bir yazısında anoreksiya nervosa hastalığının tanımını yaparak tıp literatürüne girmesini sağladı. 1789 yılında Fransa da ileri derece iştah kaybıyla ve bunun sonucunda ölümle sonuçlanan bir olgu paylaştı. 1874 yılında Dr. William Gull tarafından anoreksiya tanımlanarak psikiyatrik olarak yerini aldı. 1930 yılında pimer hipofiz yetmezliği ve anoreksia birbirinden ayrılarak ayırıcı tanı olarak literatüre geçti. 1930'lardan sonra konuyla ilgili Sigmund Freud'un öncüsü olduğu psikanalitik kuramcılar konu dair açıklamalar yaptılar. 1938 yılında Dr. Nicole, anoreksiya nervosayı ağır bir hastalık olarak tanımlamış ve gıda reddinin histeriden farklı olduğunu söylemiştir. Gerald Russel ilk kez bulimiya nervosayı diğer yeme bozukluklarından ayırmış ve bu sayede DSM-3 tanı kitabında yazılmıştı. 1950 yılında Hilde BRUCH anoreksiya tek sendrom olarak değerlendirmiştir. Tıkanırcasına yeme bozukluğu tarihte ilk olarak 1992 yılında Uluslararası Yeme Bozukluğu konferansında geçti. Yunanca tabiri ile 'iştah kaybı' olan Anoreksiya Nervosa, yemek yemede azalma, yemek yemeyi reddetme ve bunların sonucunda yaşanan kilo kayıpları olarak ortaya çıkar. Bireylerin yemeyi reddetmesi ve aşırı zayıflama isteği birçok nedenle açıklanabilir. Tedavi yönteminde bireyin biriciklik ilkesi gözetilmeli, tedavi bireysel yöntemler geliştirilerek yapılmalıdır. Anoreksiya Nervosa hastaları yemek yemeği reddeder ve yemeğe karşı düşmanca tutum geliştirebilirler. Anoreksiyalı hastalar oldukça zayıftır yiyecekleri yediklerinde suçluluk duygusu hissedebilmektedir. Temel nedeni olarak da beden imgesinin bozulmasından doğan korkudur. Kişiler yemek yemeyerek zayıflar. Zayıflayan bireyler zayıflık hislerinden hoşnut olurlar. Zamanla bu zayıflık hissi yetersizlik duyguları ile birleşerek hiç bir zaman istenilen kiloya ulaşabildiklerini düşünmezler. Farklı sebeplerden oluşan bu durum zamanla algı bozukluklarına sebep olabilmekte ve hastayı bir kısır döngünün içine itmektedir. Kaygıdan kurtulmak için kilo veren bireyler; kilo vermek için kaygılanır, saldırganlaşır ve bu nedensel döngüsellik içerisinde kaybolur. Zamanla yaşamının merkezine aldığı zayıflama durumu ile ilgilenen kişi, aynada gördüğü bedenden memnun olamaz duruma gelir ve sosyal çevresine saldırganca tavırlar sergileyebilir. Bulimia Nervosa, kontrolsüz, aşırı, sık yemek yeme ve bunları takip eden kusma ile çıkartma davranışıyla kilo almayı engellemeye çalışan bir hastalıktır. Hastalık, klinik bulguları aşırı yeme, kilo kontrolü için obsesif davranışlar sergileme, şekil, görünümünden hoşnut olmama gibi bulgularla seyreden bir yeme bozukluğu olarak da tarif ediliyor. Bu kişiler normal kiloya sahip olmakla birlikte risk faktörleri barındırıyorlar. Risk faktörleri arasında batılı kültürden gelme algısal çarpıtmalar, obezite, sıkı diyet uygulama alışkanlığı olan bir çevreye sahip olma ve kendine yeterli güvenin olmaması yer alıyor. Özellikle her batılı genç 100 kadından birinde bu hastalık görülüyor. Bireylerde çoğunlukla kilo kontrolü ve yeme bozukluğuna takiben gelişen fiziksel problemler oluşuyor. Hastaların bulundukları ödünleyici davranışlar referans alınarak kendi içlerinde hastalık düzeyleri belirlendi. Bireylerin haftada bir- üç kere ödünleyici davranışta bulunması ağır olmayan hastalar grubunda bulunmalarına sebep oluyor. Orta derece sınıfındaki hastalar haftada dört- yedi kere kusma davranışı gerçekleştiriyorlar. Ağır grubunda bulunan hastalar haftada sekiz ile on üç kere ödünleyici davranışta bulunuyorlar. Hastalığın en ağır düzeyini yaşayan kişiler ise haftada on dört ve daha fazla kusma davranışı gerçekleştiriyor. Hastalar hastalıklarının farkında olurlar fakat çevreden bulimia hastalarını fark etmek pek mümkün olmayabilir. Beden algılarında bozulmalar meydana gelen bu bireyler yeme epizodlarına ödünleyici davranış alışkanlığını yerleştirmelerinin ardından hastalıktan kopuş çok uzun yıllar sürmektedir. Hasta olan kişiler hastalıklarının ve duygu durum değişikliğinin doğurduğu rahatsızlık ardından tanı almak için medikal desteğe başvurmaktadır. Bulimikler, oluşan çatışmalı durumdan her ne kadar hoşnut olmasa da hastalıklarını utanç kaynağı olarak görmelerinden kaynaklı olarak sosyal desteği reddederler. Varoluşlarının bir parçası haline gelen bu hastalığın çevreleri tarafından anlaşılmadığını düşünürler. Kendi bedenlerine ilişkin koşullu sevgi ve kabul anlayışı geliştiren bu kişilerin tedavisinde yargısız ve koşulsuz tutum büyük önem taşımaktadır. Farmakolojik destek tek başına yeterli değildir kişiler mutlaka psikoterapi desteği almalıdır. Normal şartlarda standart bir kişinin yiyebileceğinden çok daha fazlasını yeme, rahatsızlık veren bir tokluk hissedene kadar yemek yeme davranışını sürdüren ve aç olmamasına rağmen yemek yeme davranışı gösteren bundan dolayı utanç ve suçluluk duyulan bozukluktur. Tıkınma davranışı kişilerin kendini stresli, yetersiz, eksik hissettiğinde yoğun olarak görülmektedir. Kişiler stres faktörünü yok edemedikleri için oluşan kaygıyı yok etmek isterler. Yiyeceklerden anlık keyifler aldıklarında ise kaygının azaldığını düşünürler. Oluşan döngü ile birlikte kişiler kendilerine yeni bir yeme modeli oluştururlar. Tıkınırcasına yeme bozukluğu tedaisinde kişinin yeme modeli üzerine çalışılmalı, psikiyatri ve diyetisyenin işbirliğinde diğer tıbbi müdahalelerinde olacağı bir tedavi süreci izlenmelidir. Bu sendromda açlık ve uyku arasındaki organizmanın yaşama koşullarını otomatik olarak ayarlayabilme yetisi bozulmuştur. Hasta sabah açlık hissetmez haftada 4 veya daha fazla kahvaltıyı atlar. Akşam yemeğinden uyku başlayıncaya kadar olan sürede güçlü yeme arzusu vardır, duygu durum depresiftir. Uykunun başlayabilmeyi ya da sürdürülebilmesi için yemenin gerektiği inancı dominanttır. Uykusuzluk sıkça görülür. Uyku sırasında yineleyici şekilde istem dışı olarak yeme veya içme davranışı görülür. Normalde yenmeyecek toksik maddelerin tüketilmesi uykuda yaralanmaların olması, tehlikeli davranışlar semptomlardır. Bu hastalar bilinçli değildir. Kişi yaptığı tehlikeli davranışların ve tükettiklerinin farkında değildir. Uyku halindedir ve uyandığında karın ağrısıyla, zehirlenmiş, yiyecek hazırlarken yaralanmış, ağzı etrafında yemek kalıntılarıyla uyanabilir. Hatta hastaların hayvan maması, temizlik maddeleri, amonyak, tütün ürünleri, yumurta kabuğu gibi maddeleri tükettikleri görülmüştür. Bu kişiler deliller ortaya çıktığında kendilerinden nefret eder ve bu durum depresyona neden olur. Standart herhangi bir tanımı yapılamayan duygusal çöküntü haline aşırı yeme, kendi aç bırakma, seçici yeme bozuklukları veya türlü kişisel prensipler doğrultusunda meydana çıkan beslenme davranışları bozuklukları olarak adlandırılıyor. Sınıflandırılamayan yeme bozuklukları bireylerin kendi yaşam öykülerinden hareketle tedavi edilmeli, genellemeden oldukça kaçınılmalıdır. Travma tedavisi, ilaç tedavisi ve bilişsel tedaviler etkili olabilmektedir. Ortoreksiya iki kelimenin birleşimi ile ortaya çıkan yunanca da orthos 'doğru' ve oreksiya 'iştah' anlamına gelir. Günümüzde, sağlıklı beslenme takıntısı anlamında kullanılır. Bu tanımı ilk kez, 1997 yılında Dr. Steven Bratman bir makalesinde kullandı. Hastalar, sağlıklı beslenmeyi sağlıksız bir şekilde takıntı haline getiren, tüketilen yemeğin miktarına değil de kalitesine takıntı yaparak yoğun kilo kaybı yaşıyorlar. Bu kişiler gıda üreticilerine güvenmemekte, yiyeceklerin hijyenik olduğuna inanmamaktadırlar. Yiyeceklerin çoğunun sağlıksız olduğuna dair geliştirdikleri inanç nedeniyle beslenme düzeni geliştiremeyip aşırı zayıflamaktadırlar. Yiyeceklerin kendilerine kilo aldıracağı veya hasta edeceği düşüncesi de oldukça yaygındır. Ortorektik bireylerin tedavi sürecinde diğer yeme bozukluklarının tedavisinde olduğu gibi geniş çaplı bir anlayış ile hareket edilmeli ve kişilerin psikoterapik destek alması gerekmektedir. Giderek artan ve ölüm oranı yüzde 10'lara yaklaşan bu hastalıkların tedavi protokolü geniş çaplı araştırmalar olmalıdır. Beslenme ve Diyet, Psikiyatri, Endokrinoloji gibi dalların uzun zamanda ve gerekirse hastanın hastaneye yatışı yapılarak tedavi ettikleri hastalık grubudur. Bu hastalıklarda etkisi kanıtlanmış ilaç tedavisi henüz mevcut değildir. (Derlenmiştir.)

Beslenmemizdeki ölümcül tehlikeler

SAĞLIKLI BESLENME NASIL OLMALI?