Ayasofya'nın gizli tünelleri

▶ Sanat ve mimarlık tarihi bakımından dünyanın önde gelen yapılarından biri olarak kabul edilen Ayasofya-i Kebir Cami-i Şerifi'nde, camiyle ilişkisi ve bağlantısı olan yer altı yapıları olarak tüneller, mahzenler, 3 odalı yer altı mezarı ve dehlizler keşfedildi. ▶ İlk yapımı, Fatih'in İstanbul'u fethetmesinin asırlar öncesine, Hristiyanlığın yeni yayıldığı sürece uzanan Ulu Mabed aynı bölgede 3 kez inşa edildi. Yeni keşfedilen mekanlar fethin sembolü Ayasofya'da merak uyandıracak pek çok gizemli yerin bulunduğuna da işaret ediyor. Hagia Sophia'nın Ayasofya Camii'ne dönüşümü ▶ 1485 yıldır ayakta duran eseri havalandırarak rutubetten koruyan yer altı tünelleri ve menfezler, 2 yıl önce yapılan araştırmayla mimari olarak tam anlamıyla belgelenmişti. Bu süreden sonra devam eden çalışmalar sayesinde menfezler büyük oranda temizlenerek boşaltıldı. ▶ Yaklaşık 1 kilometreyi bulan tünel ve menfezler 3 boyutlu olarak kayda alınırken, caminin yanında ve altında en büyük yer altı yapılarının da yer aldığı araştırmalar sonucunda gün yüzüne çıktı. Ayasofya külliyesinde neler bulunuyordu? ▶ Aynı yerde 3 kez inşa edildiğini bilinen Ayasofya'nın bugüne kadar gelen yapısı 532 yılında başlayıp 537 yılında tamamlanan halidir. ▶ Bahsettiğimiz üçüncü Ayasofya, yakılarak yıkılmış önceki ahşap çatılı yapılardan farklı olarak, ana mekan, 4 payenin taşıdığı 4 kemer üzerinde, tuğla ile o zamana kadarki en büyük kubbe ve onu 2 yönden destekleyen 2 yarım kubbe ile örtülmüştü. Paye ne demektir? ▶ Ayasofya'nın kuzeydoğu cephesinin hemen önünde yer alan mezar yapısı yerin 4 metre altında yer alıyor. 'Hipoje' olarak bilinen bu yapı, Ayasofya'nın inşası sırasında yapılmış olan bir yer altyapısı olmamakla beraber,tarihi M.S. 4. yüzyıla uzanan bir yer altı mezar yapısıdır. ▶ Bu yapı ayrıca Ayasofya civarında bulunabilmiş en eski mimari eserdir. Yer altı yapısı sonradan yeniden işlevlendirilmek adına iki ucundan birer menfez bağlanarak diğer yer altı yapılarıyla ilişkili hale getirilmiştir. İslam kubbelerinin etkileyici formu: Çarkıfelek ▶ 'Hipoje'den 1946 yılından beri yürütülen temizleme çalışması kapsamında yaklaşık 4 tona yakın moloz ve çamur tahliye edildi. ▶ Çalışmaların daha uzun vadeli bir arkeolojik çalışma sürecinde, Ayasofya'nın diğer yer altı yapılarını da kapsayacak şekilde devam ettirilmesi yer altında saklı kalan tarihin izlerinin görülmeye devam etmesine olanak sağlayacak. Edebiyatçıların kaleminden Ayasofya ▶ Temizlenmeden önce Ayasofya denetimsiz yağmur suyuna maruz kalırken, balçıkla dolu kötü bir görüntü sergiliyordu. ▶ Ayasofya'da keşfedilen ve ortaya koyulan çalışmalar, Ayasofya'da olduğu gibi diğer yer altı yapılarınında da çalışmaların artırılmasına öncü oluyor. Seyyahların dilinden Ayasofya ▶ Mekanda yapılan çalışmalar sonucunda altta kalan tünellerin, Ayasofya yapısının özgün 'atrium' yani dış avlu yapısından, yer üstünden aşağıda kalmalarından dolayı daha az yıpranması göze çarpan ilginç bir detay oldu. Atrium ne demektir? ▶ Yer altında konuşlanan bu mekan grubunu Ayasofya'nın her daim ihtiyaç duyduğu, çok fazla ortalıkta ve göz önünde olunması istenmeyen malzemelerin depolandığı mahzenler olarak kullanılıyordu. ▶ Ayrıca dış avlu yapısının altyapısını oluşturan mekanlar da Ayasofya ile aynı zamana, 6. yüzyıla tarihlenirken, bu mekanların bilinmesi, korunması, temizlenmesi ve ciddi bir restorasyondan geçmesi de büyük bir önem arzediyor. Ayasofya Camii'nin duvarlarına yazılan yazılar ▶ Yapılan çalışmalarda temel amaç Ayasofya'nın üstyapısı gibi altyapısını da mimari anlamda belgelemek ve mevcut sorunlarının giderilmesine yönelik bir farkındalık oluşturmak. Çalışmada yaklaşık 1 kilometre uzunluğundaki yer altı yapıları taranırken, yapıların 668 metre uzunluktaki kısmı da 3 boyutlu olarak belgelenmiş. ▶ Tıkanıklıktan ötürü cihaz giremeyen yaklaşık 268 metre uzunluğundaki kısmının da ölçümleri el ile yapılırken, erişebilen tüm yer altı yapılarının da haritası gün yüzüne çıkarıldı. Zaman içerisinde tıkanıklıklardan ötürü kaybolan bağlantılar yeni çalışmalar ile açılmaya çalışılıyor. Osmanlı'nın yer altı savaşçıları: Lağımcılar ▶ Adeta Ayasofya'nın hayat damarları gibi dört bir yanını saran tüneller ne yazık ki yüzyıllara dayanan bakımsızlıktan, dolgu ve birikimlerden ötürü yer altı yapıları yapılma amaçlarından uzaklaşmış durumdalar. ▶ Yer altı yapılarının araştırılması, temizlenmesi, belgelenmesi hem ilgilisi olduğu binanın korunması hem de ilişkili olduğu şehrin diğer yer altı yapılarının ortaya çıkartılması bakımından Ayasofya'nın tünelleri büyük bir ehemmiyete sahip. Sahabelere ev sahipliği yapan Yeraltı Camii hakkında 10 bilgi ▶ Ulu mabedin yer altı mekanlarının büyük bir kısmı su tesisatı ve havalandırma amacıyla inşa edildi. Ayasofya'nın tünellerinin Kız Kulesi ve Adalar gibi yerlere uzandığı yönünde halk arasında bir efsane de söz konusu. ▶ Ancak uzmanlar bu efsanelerin bilimsel olarak herhangi bir bulguya veya belgeye dayanmayan, ispatlanması mümkün olmayan iddialar olduğunu belirtiyor. Bilinmeyen yönleriyle Sultan Ahmet Camii ve Külliyesi