Sultan Abdülhamid'in arşivinden fotoğraflarla askerleri ve üniformaları

Bahriye Silahendaz ve İtfaiye Kumandanı ferik saadetlu Mehmed Paşa Osmanlı, beylik döneminde iken askeri gücü aşiret kuvvetlerinden oluşuyordu. Orhan Gazi devrinde ilk askeri teşkilat kuruldu. Buna göre Türk köylülerinden vergi muafiyeti ve seferde günde 2 akçe maaş verilmesi karşılığında yaya ve müsellem (süvari) adı altında bir askeri teşkilat oluşturuldu. Osmanlı askeri teşkilatı ile ilgili kavramlar Mühimmat-ı Harbiye Komisyonu reisi ferik saadetlu Ahmed Paşa Osmanlı'da seferler artıp birlikler ihtiyaca cevap veremez hale gelince I. Murad döneminde kapıkulu ocakları kuruldu. Tam profesyonel askerler olan kapıkulları, yeniçeri, kapıkulu süvarileri ve topçulardan meydan geliyordu. Bahriye Nazırı devletlu Hasan Hüsnü Paşa Asırlar boyunca üç kıtaya hükmeden Osmanlı'nın en önemli güçlerinden biri ordusuydu. 17. yüzyıldan itibaren değişen askeri sistemlere ayak uydurmak için imparatorluğun son 300 yılını ise arayışlarla geçirdi. Sultan Abdülhamid'in arşivinden Osmanlı fotoğrafları Şura-yı Bahriye Reisi ferik atufetlu Mehmed Muzaffer Paşa II. Mahmud'un 1826'da Yeniçeri Ocağı'nı kaldırmasından sonra Asâkir-i Mansure-i Muhammediye adı altında yeni bir ordu kurdu. Padişahın fermanı ile yeni ordunun esasları tespit edildi. Fakat yine de yeni kurulan bu ordunun asker ihtiyacını karşılamada tam bir sistem yoktu. Maaş karşılığı 12 yıl askerlik yapılacaktı. Tersane-i Amire memuru ferik saadetlu Şükrü Paşa Üç yıl olan askerlik, Nizâm-ı Cedid döneminde dört katına çıkarıldı. Bu süre zarfında askerler evlilik dahil sivil hayattan uzak duracaktı. Savaş hali olmadığı dönemlerde her beş askerden birisi memleketi yakınsa 6 ay, uzaksa 8 ay sıla izni alabiliyordu. Sultan Abdülhamid'in ilk kez sergilenen şahsi eşyaları Teftiş-i Askeri Komisyonu azasından ferik saadetlu Vuds (Woods) Paşa Mevcut askerlerin haricinde savaş sırasında yaşı uygun olanlar da mecburi olarak askere alınırdı. Sistem yeterli olmayınca yeni çıkarılan kanunlarla askere almaya bir düzenleme getirilmeye çalışıldı. 1846 tarihli Kur'a Kanunu ile askere alma işlemlerine bir düzen getirildi. Bu dönemde askerlik süresi 5 yıldı. Muhakemat Dairesi reis vekili ferik saadetlu Tayyar Paşa Orhan Gazi döneminde ilk ordu teşkilatı kurulduktan sonra bunları halktan ayırmak için bir de üniforma yapıldı. I. Mahmud dönemine gelindiğinde, dönemine uygun olarak ordunun yapısı değiştirilmeye karar verildi. Sultan, orduyu idare edecek subayların yetiştirilebilmesi için 'Handesehane' ve 'Humbarahane' adında mektepler açtı. Mescid-i Aksa'yı bekleyen son Osmanlı askeri Tabip Ferik saadetlu İlyas Paşa III. Selim zamanında ise Nizam-ı Cedid adı verilen yeni bir ordu kuruldu ve askerler için yeni üniformalar kabul edildi. Ordu içinde kıyafet birliği sağlanarak subay ve er kıyafetleri rütbe ve sınıflarına göre yeniden düzenlendi. İmalat reisi ferik saadetlu Hüsnü Paşa 18. yüzyıldan itibaren muhabere şekilleri değişti. Yeni savaş şekillerine Osmanlı'nın askeri kıyafetleri uygun olmaması nedeniyle üniformalarda değişikliğe gidildi. Döneminde pantolon, sedre gibi askeri kıyafetler, Avrupa üniformaları olarak da adlandırılıyordu ve ilk başlarda ordu kıyafetlerinin tümünün birdenbire değiştirilmesi mümkün değildi. Bu yüzden askeri kıyafetler dönüştürüldü. Birinci Dünya Savaşı'nın destansı zaferi Divan-ı Harp Reisi Mirliva saadetlu Hayri Paşa Sultan III. Selim döneminde, Nizam-ı Cedid erleri için askeri üniforma 'sıkma' olarak adlandırılan dize kadar paçaları dar ve yukarısı geniş bir şalvar ile uzunca bir mintan kabul edildi. Subaylar 'boy cepkeni' denilen dar bir cübbe ve bunun altına da kısa entari ve şalvar giyiyordu. Dersaadet Liman Dairesi Reisi Mirliva saadetlu Sami Paşa Sultan II. Mahmud döneminde işlevini yitiren Yeniçeri Ocağı lağvedilerek 'Asakir-i Mansure-i Muhammediyye' adı ile yeni bir ordu teşkilatı kuruldu. Kurulan orduda üniformalar da değiştirildi. Fotoğraf arşivinden yurt dışına eğitime gönderilen askerler Nizam Dairesi Reis Vekili Mirliva saadetlu Hacı Mustafa Paşa 'Asakir-i Mansure-i Muhammediyye' ordusundan önce askerlerin sınıf ve rütbelerine göre kıyafet ve başlıkları değişirdi. Fakat kurulan yeni ordudan sonra II. Mahmud, askeri kıyafetleri tek tipleştirdi. Rütbe ve sınıflar elbise üzerinde belirlenecek şekillerle gösterildi. Kavuk yerine fes giyilmesi zorunlu hale getirildi. Süvari Bahriye Levazım Kısmı Reisi Mirliva saadetlu Emin Paşa Sultan Abdülmecid döneminde de askeri kıyafetler, dönemine uygun olarak değiştirildi. Fesler küçültüldü, subaylar ve erlerin kırmızı zırhlı ve önden bir sıra düğmeli setre giymesi zorunlu oldu. Sultaniye Vapur-ı Hümayunu Süvarisi Mirliva saadetlu Mehmed Paşa Rütbe işaretleri I. Mahmud döneminde boyuna takılan nişanlarla belirlenirken sonraki yıllarda setrenin göğüs etrafına dikilen sırma şeritlerin renk ve adedine göre belirlenmeye başlandı. İdare-i Mahsusa Reis Vekili Mirliva saadetlu Mehmed Paşa Sultan II. Abdülhamid döneminde nizamiye olarak adlandırılan kuvvetler, muvazzaf birliklerdi. Ordunun çekirdeğini oluştururdu. Erler dört yıl hizmet eder ve iki yıl süre ile yedek sınıfta bulundurulurdu. Islahat Komisyonu Reis Vekili Mirliva saadetlu Hacı Mehmed Paşa Ordu içerisinde redif teşkilatı bulunurdu. Nizamiye askerliği süresi beş yıl olarak tespit edildi. Bu süreyi tamamlayan askerler yedi yıl da redif asker sınıfında bulunurdu. Redifler, olağanüstü bir durum sebebiyle silah altına çağrılmadıkları sürece, her yıl bir ay bağlı oldukları kazaların merkezlerinde eğitim yapardı. Mekteb-i Bahriye Nazırı Mirliva saadetlu Hüsnü Paşa Sultan Abdülhamid döneminde askere kura yöntemiyle alındığı gibi gönüllü hizmet de kabul ediliyordu. İmparatorlukta askerlik mükellefiyeti on beş yıldan fazla sürerdi. Liman Kumandanı Reis Vekili Mirliva saadetlu Mehmed Paşa Sultan Abdülhamid döneminde askeriye içerisinde yer alan rütbeler şu şekildeydi: Mülazım-ı sani (teğmen), mülazım-ı evvel (üsteğmen), yüzbaşı, kolağası (kıdemli yüzbaşı), binbaşı, miralay (albay), mirliva (tuğgeneral), ferik (tümgeneral), birinci ferik (korgeneral), mûşir (maraşal). Süvari sınıfında 'yüzbaşı vekili' ve topçu sanayi sınıfında 'mülâzım-ı sâlis' rütbeleri de bulunurdu. Teşrifiye Vapur-ı Hümayunu Süvari-i Sanisi Mirliva saadetlu Behcet Paşa Mülazım-ı sani (teğmen), mülazım-ı evvel (üsteğmen), yüzbaşı, kolağası (kıdemli yüzbaşı) 'zabit' veya 'zabitan', binbaşı, miralay (albay) 'büyük zabitan' veya 'ümera', paşalara da 'erkân' denilirdi. Miralay rütbesinde bulunanlara 'Bey' diye hitap edilirdi. Yaver-i Fahri-i Hazret-i Padişahi Mirliva saadetlu Hikmet Paşa Resmi yazışmalarda ise mülazım-ı sani ve mulazım-ı evvel makamındaki askerlere 'hamiyetlû' ve 'gayretlü', kaymakam ve miralaylara 'izzetlû' mirlivalara 'saadetlû', müşirlere de 'devletlû' olarak hitap edilirdi.