Selçuklu’nun kadim başkenti Konya’daki tarihi eserler

Alaaddin Tepesi'nde Selçuklu Sultanı I. Alaaddin Keykubat tarafından yaptırılan yazlık saraydır. 📌 Ünlü İslam tarihçisi İbn Bîbî, sultanın sarayın yapımıyla yakından ilgilendiğini hatta krokisini kendi çizerek odaların yerini tespit ettiğini belirtir. ▶ Sarayın inşa çalışmasını aynı zamanda mimar ve nakkaş olan Emîr Sâdeddin Köpek'in yürüttü. Emir, burada kendisi için de küçük bir saray yaptırdığı bilinir. Selçuklu döneminde yetişen alimler 1236 yılında yapılan yapı, günümüze ulaşabilmiş tek Selçuklu sarayıdır. 📌 Sultan Alâeddin Keykubat, sarayı yaptırırken etrafında bir de şehir kurulmasını emretmiştir. ▶ Günümüze müzeleri süsleyen göz kamaştırıcı çinilerle, saray kalıntıları kalmıştır Saraydan çıkarılan nadide çini eserler, başta Karatay Müzesi olmak üzere Konya'da değişik müzelerde sergilenir. ▶ Sarayı ilk keşfeden Konya Müzesi Müdürü M. Zeki Oral'dı. İbn Bibi'nin Selçukname adlı eserini inceleyerek birçok eserin yanı sıra Kubadâbâd Sarayı'ını bulmuştur. 1980 yılında başlayan kazılar, günümüzde hala devam etmektedir. Konya'da günümüze kadar ayakta kalmayı başarabilen en önemli Selçuklu eserlerinden biri de İnce Minareli Medrese'dir. 📌Alaaddin Tepesi'nin batısında yer alan ve 19'uncu yüzyılın sonuna kadar faaliyetini sürdüren İnce Minareli Medrese, taç kapısı, çini süslemeleri, geometrik ve bitkisel motifli taş işlemeleriyle döneminin en güzel örneklerinden biridir. ▶ Türk-İslam sanatının en önemli eserleri arasında gösterilen Selçuklu medresesi, bu özelliği ile UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi'nde de yer alır. Selçuklu'nun başarılı veziri Nizamülmülk'ün Haşhaşilerle mücadelesi 📌İnce Minareli Medrese, Selçuklu Sultanı II. İzzeddin Keykavus döneminde Vezir Sahip Ata Fahreddin Ali tarafından 1264'te hadis ilmi öğretilmek üzere yaptırılmıştır. Adını medreseye bitişik olarak yapılan mescidin, cephe üzerinde yer alan sırlı tuğlalarla süslenmiş minaresinden alır. ▶Darü'l Hadis derslerinin verildiği medresenin taç kapısı, Selçuklu devri taş işçiliğinin en ihtişamlı örneği olarak bilinir. Cepheden bakıldığında fark edilemeyen bu mekân, binanın esas eyvanı için simetri teşkil eder. Bitkisel ve geometrik motiflerle süslü, kubbe kasnağında kufi yazı ile 'El Mülkü Lillah', 'Ayet'el Kürsi' yazar. ▶ Yapıya adını veren minarenin kaide kısmı muntazam kesme taş kaplamalı, beden kısmı ise tamamen tuğla örgülüdür. ▶ Medresenin avlusunun sağında bugün dikdörtgen planlı iki oda yer alır. Tamamı mevcut olmasa da kalan izlerden bu talebe odalarının toplam sekiz adet olduğu anlaşılır. Türkiye'nin kültür hazineleri hakkında 20 ilginç bilgi ▶ Sanatın ve zarafetin ön plana çıktığı Selçuklu eserlerinden biri olan İnce Minareli Medrese'nin taç kapısında yer alan bitkisel motifler, enginar ve hayat ağacına benzetilir. ▶ Orijinali 2 şerefeli olan minaresine, 1901 yılında düşen yıldırım birisini tahrip etti. Medrese, 19'uncu yüzyılın sonuna kadar faaliyetini sürdürdü. ▶ 1876 ve 1899 yıllarında tamir edilen medrese, günümüzde restore edilerek, ''Taş ve Ahşap Eserleri Müzesi'' olarak kullanılır. Karatay Medresesi, taç kapısındaki yazı ve motif işlemeleriyle görenleri kendine hayran bırakıyor. 📌Selçuklu'nun önemli devlet adamlarından Emir Celaleddin Karatay tarafından 1251'de yaptırılan medresenin mimarı bilinmiyor. Osmanlı döneminde de kullanılan medrese 19'uncu yüzyılın sonuna kadar hizmet verdi. Konya'da Alaaddin Tepesi eteğinde, Sultan II. Kılıçarslan Köşkü'nün karşısında yer alır. Büyük Selçuklu Devleti'nde İslâm sanatı 📌Hadis ve tefsir ilimleri okutulmak üzere kapalı medrese tarzındaki abide eser, Sille taşından inşa edildi. Selçuklu devri taş işçiliğinin şaheser örneği olan medresenin kapısı yazı ve desenlerle süslüdür. Üzerinde medresenin yapımı ile ilgili kitabenin yer aldığı kapının diğer yüzeyinde ise seçme ayet ve hadisler yer alıyor. ▶ Medresenin açılışında Mevlana gibi birçok âlim yer aldı. Dönemin önde gelen müderrisleri Şemseddin Mardinî, Ahi Evsahuddin, Rüknedddin Mâzenderânî ve Sirâceddin Horus bu medresede ders verdi. Mevlana'nın da bazen bu medreseyi teftiş ettiği bilinir. 📌Selçuklu döneminde medreselerde mescit inşası gelenekti. Eflaki'nin rivayetine göre, Celâleddin Karatay, medresesine gidip Mevlana'nın arkasında namaz kıldı. ▶ Kuruluşundan 1914'e kadar eğitim ve öğretim faaliyetlerine devam edilen Karatay Medresesi'nde Kurtuluş Savaşı'nın ardından eğitime son verildi. ▶ Anadolu Selçuklu devri çini işçiliğinde önemli yeri bulunan Karatay Medresesi, 1955'te 'Çini Eserler Müzesi' olarak ziyarete açıldı. Müzede, Selçuklu ve Osmanlı dönemine ait eserler sergileniyor. 📌 Selçuklu Sultanı Alaeddin Keykubat'ın ismini taşıyan Alaeddin Camisi, bu dönemin en eski ve önemli eserlerindendir. ▶ Yapımına, Selçuklu Sultanı I. Rükneddin Mesud tarafından başlanmış ve Alaeddin Keykubat tarafından 1221'de tamamlanmıştır. Ayrıca minberinin abanoz ağacından yapıldığı caminin iç avlusunda Selçuklu sultanları; I. Mesut, II. Kılıçaslan, II. Nükrettin Süleyman, I. Gıyaseddin Keyhüsrev, Alaaddin Keykubat, II. Gıyasettin Keyhüsrev, II. Kılıçaslan ile III. Gıyasettin Keyhüsrev'in mezarları yer alır. 📌 Anadolu Selçuklu Devleti'nin en büyük ve önemli ulu camilerinden biri olan Alaeddin Camisi, İslam mimarisi yapı tarzında inşa edilip üzeri ağaç ve toprakla örtülmüştür. ▶ Selçuklu mimarisinin en belirgin özelliklerini barındıran cami, yığma bir tepenin üzerine yapıldı. ▶ Alaeddin Camisi'nin 1155 yılında yapılmış minberi, Anadolu Selçuklu ahşap işlemeciliğinin şaheserlerinden biridir. Minber kündekârî denilen teknikte, geometrik şekillere göre biçilmiş parçaların yine geometrik desenlere göre birleştirilmesi suretiyle meydana getirilmiştir. ▶ Selçuklu Devleti'nin iktidar ve gücünü̈ simgeleyen anıtsal nitelikte bir yapıdır. ▶ Alaeddin Camii farklı dönemlerde inşa edildiği için yapımında değişik ve devşirme malzemelerden faydalanıldı. Anadolu'da Türk medeniyetinin yayılmasında büyük hizmet eden Selçuklu'nun bütün tarihinin merkezi olan Alâeddin Cami, kitâbeleri, süslemesi ve türbeleri ile oldukça değerlidir. 📌Selçuklu sarayının yakınına inşa edilen Alâeddin Cami, II. Abdülhamid tarafından yaptırılan tamir ve bazı değişikliklerden sonra, 1914-1918, 1920-1923 yıllarında da restore edildi. ▶Sultan Mesud'un yapımını başlattığı ilk cami olduğu düşünülür. Avlu cephesinin kuzeye açılan cümle kapılarında taş işçiliğinin en güzel örnekleri yer alır. Saraya geçişi sağladığı tahmin edilen kapı, Selçuklu sanatının sade ve zarif motifleri ile bezenmiştir. Tarihte yolcuların konaklama merkezi olan, ticaretin gelişmesine büyük katkı sağlayan kervansarayların Anadolu'daki en büyük örneklerinden olan ve günümüze kadar ayakta kalmayı başaran Zazadin Hanı, mimari güzelliğiyle dikkati çekiyor. 📌 Anadolu, Selçuklu hâkimiyetine girmesinin ardından 12. yüzyılın sonlarında milletlerarası ticaretin merkezi oldu. Ekonomi politikalarını ve fetihlerini milletlerarası ticaretin konumuna göre düzenleyen Selçuklu sultanları Anadolu'nun bir ucundan diğer ucuna, ana ticaret yollarından ara yollara kadar her alanda kervansaray yaptırdı. 📌Sultanlar ve devlet adamları tarafından inşa ettirilen bu vakıf yapılarında yolcular üç gün boyunca kervansaray kurucusunun misafiri sayılır ve ücret alınmazdı. Barınma ve yemek imkânlarının yanı sıra hamam, mescid, eczahane ve gerektiğinde hekim, fakir yolculara bedava ayakkabı, hayvanlar için yem, nalbant, veteriner, araba tamiri gibi hizmetler sunulurdu. ▶Bu örneklerden biri de günümüze kadar ayakta kalmayı başarmış olan Zazadin Hanı… Konya'ya 22 kilometre uzaklıkta, Aksaray-Konya karayolundan 5 kilometre içeride Tömek köyü yakınında yer alan han, Selçuklu kervansaraylar ağının en güzel yapılarından biri olarak biliniyor. ▶ Zazadin Hanı'nın inşasının, Anadolu Selçuklu Sultanı I. Alaeddin Keykubat döneminde 1235'de başladığı, oğlu II. Gıyaseddin Keyhüsrev zamanında 1237'de bitirildiği tarihi kayıtlarda yer alır. ▶ Hanın girişinde ve kapalı bölümün kapısında bulunan iki kitabede, kim tarafından ve hangi tarihte yapıldığı hakkında bilgiler yer alır. Han, Anadolu Selçuklu Devleti vezirlerinden olan Sadettin Köpek tarafından yaptırılmıştır. Hanın inşasında Sadettin Köpek'in mimarlık yaptığı tahmin edilmektedir. Hanın ismi, inşa edildiği dönemde 'Sadettin Hanı'dır. İsim zamanla değişime uğramış ve halk arasında Zazadin Hanı'na dönüşmüştür. ▶ Zazadin Hanı'nın inşasında, Roma ve Bizans dönemi kalıntılarının da kullanıldığı görülür. Hanın kapalı ve açık bölümündeki birçok duvarda, antik eser kalıntıları yer alır. Hanın taç kapısının hacimli kitlesi üzerinde, basamaklarla çıkılan ve zengin bir taş süslemeye sahip mescit bulunur. ▶ Zazadin Han, yazlık ve kışlık bölümlerden meydana gelen hanlar grubundadır. Avluda önleri açık ve kapalı olmak üzere irili ufaklı 24 oda, mescit, hamam, ambar, depo ve ahırlar vardır. Duvarlarında yer alan beyaz ve açık kahverengi kesme taşlar ile Selçuklu dönemi taş işçiliğini yansıtan önemli bir eser konumundadır. Sahip Ata Külliyesi, ağaç direkli camisi, çini mozaikli mihrabı ve muhteşem taç kapısıyla günümüze kadar ayakta kalmayı başaran Selçuklu eserlerinden biridir. 📌 Dergah, hamam ve camiden teşekkül eden külliye, Selçuklu vezirlerinden Sahip Ata Fahrettin tarafından 1258-1283 yıllarında yaptırıldı. Sahip Ata Fahreddin Ali, Anadolu Selçuklu Devleti'nin 13. yüzyılın ikinci yarısına damgasını vurmuş bir devlet adamıdır. 1277 yılında yaptırılan külliyenin mimarı Keluk bin Abdullah'tır. ▶ Giriş kapısını çevreleyen pervazın üzerinde besmele ve Fatiha suresi yazılıdır. 📌Sahip Ata Külliyesi, taş süslemesi, taç kapı düzenlemesi ve çini kuruluşuyla Selçuklu döneminin en ünlü ve güçlü yapılarından biridir. ▶ Külliye yerleşim planına göre; caminin kuzeydoğu köşesinde bağısız konumda çeşme, güneyinde mihrap duvarına bitişik inşa edilmiş türbe bulunur. Türbenin güney bitişiğinde ise hankâh mevcuttur. ▶ Cami, yaklaşık iki asır önce çıkan yansa da Osmanlı döneminde yeniden inşa edildi. ▶ Ahşap destekli cami, taç kapı ve büyük kısmı korunmuş çini mihrabı ünlüdür. Mihrabın en üstünde sonradan eklenmiş bir süsleme alanı bulunur. Burada Bakara suresi 144. ayet bir kısmı nakşedilmiştir. ▶ Külliyede bulunan diğer yapı türbe ise ilk olarak Sahip Ata'nın iki oğlu Taceddin Hüseyin ve Nasreddin Hasan'ın, Akşehir Kozağaçta, Karamanoğlu Mehmet Bey'le yaptığı savaş sonucu şehit düşmesi üzerine 1277–1278 yıllarında inşa edildi. Daha sonra Sahip Ata burayı aile kabristanına çevirmek isteyince eski türbenin temelleri üzerine 1283 yılında bugünkü türbe inşa edildi.

Selçuklu’nun kadim başkenti Konya’daki tarihi eserler

KUBADÂBÂD SARAYI