Şehzade Ömer Faruk Efendi'nin hazin öyküsü

Son Halife Abdülmecid Efendi'nin oğlu olan Şehzade Ömer Faruk Efendi, İstanbul'da, 1898'de doğdu. Harbiye'deki eğitiminden sonra Almanya'da Potsdam Askeri Akademisi'ni bitirdi. Birinci Dünya Savaşı'nda Verdun cephesinde savaştı. Burada profesyonel asker olarak savaşan Ömer Efendi, savaş madalyası aldı. Daha sonra Türkiye'ye döndüğünde Sultan Vahdeddin'in kızı Sabiha Sultan ile evlendi ve üç çocukları oldu: Neslişah, Hanzade ve Necla sultanlar. Alman İmparatoru II. Wilhelm'i V. Mehmed Reşad adına Almanya'ya ziyarete giden Şehzade Mehmed Vahdettin Efendi'ye Mustafa Kemal Paşa ile birlikte eşlik etti. Yolculuğunda ona eşlik eden heyette yer aldı. Şehzade Ömer Efendi, 1919'da Fenerbahçe Kulübü'nün başkanlığına seçildiğinde henüz 21 yaşındaydı. Böylece kulübün en genç başkanı oldu. Başkanlığı hanedanın bütün mensuplarıyla beraber Türkiye'den sürgüne gönderildiği 1924 Mart ayına kadar beş sene sürdürdü. Son halife olan Abdülmecid Efendi'nin tek oğlu Şehzade Ömer Faruk Efendi de Fenerbahçe'nin başkanı olmuştu. I. Dünya Savaşı'nda sonra Mondros Ateşkes Antlaşmasının imzalanmasıyla İtilaf Devletleri vakit kaybetmeden Anadolu'da işgallere başlamıştı. Vatanının içine düştüğü bu zor durumdan kurtarmak isteyen Türk milleti ise tek vücut halinde sınırlı imkânlarla da olsa destansı bir mücadeleye girişti. Hanedan üyeleri, Yunan Savaşı sırasında maddî ve manevî elinden gelen yardımı yapmışlardı. 1 Eylül 1922 Cuma günü câmilerde yardım toplanmış; Veliahd Şehzâde Abdülmecid Efendi ile oğlu şehzâde Ömer Faruk Efendi'nin de katıldığı Fâtih Câmii'nde namazdan sonra 500 lira toplanmıştı. Zamanın İkdam ve Vakit adındaki gazetelerinin topladıkları yardımlar da binlerce lirayı bulmuştu. Türk halkının başlattığı Milli Mücadeleye Mustafa Kemal ve arkadaşları gizli bir şekilde Veliaht Abdülmecit Efendiyi Anadolu'ya davet etti. Mustafa Kemal, şehzadenin eski yaveriyle gönderdiği mektupta veliahtı 'İstiklal için mücadele eyleyen milletimizin başına geçmek üzere Anadolu'ya geçmeniz mütemennadır efendim' ifadeleriyle Anadolu'ya çağırılıyordu. Şehzade Ömer Faruk Efendi de babasını gitmesi konusunda ısrarından sonra Veliaht Abdülmecit Efendi bir müddet düşünerek, 'Mustafa Kemal'e söyleyiniz elimden gelen her şeyi yapacağımdan şüphe etmesin lakin Anadolu'ya geçmem halinde Osmanlı idaresinde bir ikilik meydana gelmiş olacak bunu benden istemeyin' şeklinde bir cevap verdi. Bunun üzerine Şehzade Ömer Efendi, Anadolu'ya kendi gitmek istedi. Şehzade, üç ay sonra Anadolu'ya geçmek isteğini aynı zamanda hocası olan Kurmay Yarbay Bursalı Nihat Bey'e iletti. Nihat Bey'in olumsuz yaklaşımlarına rağmen tüm riskleri alarak Galata rıhtımından gizlice bir gemiye bindi. İstanbul'daki işgal kuvvetlerinin gemiyi aramalarına karşı önlem olarak gemicilerin yemek yediği bölümde gizlendi. Tehlike atlatıldıktan sonra İnebolu'ya ulaşan Şehzade, buradan Ankara'ya, milli mücadelede vazife almak için Anadolu'ya geçtiğine dair bir telgraf çekti. Daha sonra olan olayı Şehzade Ömer Efendi şöyle anlatır: Eşraftan birinin evinde öğle yemeğini hep bir arada yedik. Onlar gittikten sonra ben bahçeye inmiştim. Bir kanun neferi geldi. Selâm vererek bir telgraf uzattı. Bu telgraf, bizzat Türkiye Büyük Millet Meclisi Reisi Mustafa Kemal Paşadan geliyordu. Açıp okuduğum zaman beynimden vurulmuşa döndüm. Telgraf aynen şöyle idi: 'Zatı fehimanelerinin, Anadolu'yu teşrif buyurmaları, emsali müessefe-i tarihiye delâletiyle sabit olduğu üzere erkânı saltanatı seniyye arasında bazı sui-telâkkiyata mahal verebileceği ve vahdeti tamme halinde bulunan efkârı umumiye-i milliyeyi yeniden teşevvüşe düşürmek suretiyle de fevkalâde dâii mahazir olduğundan vatan ve milletin bütün hanedanı saltanat erkânının hizmetlerinden istifade edecekleri zamanın hulûlüne intizaren şimdilik İstanbul'da temdidi ikamet buyurmaları meftur oldukları hamiyeti vataniye iktizasından görüldüğü maalihtiram arz olunur efendim.' Bunu üzerine Şehzade, ikinci bir telgraf göndererek Anadolu'ya sadece vatan vazifesi için geldiği ve siyasi herhangi bir düşüncesinin olmadığını aynı zamanda arzu etmeleri halinde kendisini doğrudan cepheye göndermelerini söylüyordu. Fakat bu telgraf cevaplanmadı. Mecburen İstanbul'a geri dönmek zorunda kaldığında henüz yirmi üç yaşındaydı. 1924 yılında çıkarılan bir kanunla, Osmanlı'nın yüzlerce yıl boyunca sürdürdüğü hilafet makamı sonlandırılmıştı. Osmanlı hanedanının üyelerine de ülkeyi terk etmeleri için çok kısa bir mühlet tanınmış; Halife Abdülmecid, ailesi ile birlikte daha o gece sınır dışına çıkarılmıştı. O günden sonra da Şehzade Faruk Efendi, memleketini bir daha göremedi. Tam 45 yıl sürgünde kalan Faruk Efendi1969'da Kahire'de, memleketine hasreti içerisinde veda etti. 1924'de çıkarılan bir kanunla hanedanın ülkeden sürgün edilmesiyle Kahire'ye giden Şehzade Ömer Efendi, 1966 yılında İstanbul'daki dostu tarihçi İsmail Hami Danişmend'e gönderdiği mektubun Fenerbahçe ile ilgili özlemini de belirtiyor: Pek muhterem beyefendi, ...İçimden, bu sene bir kavuşma senesi olacak diye geldi! Sonra, o kavuşma kim ile? Sevgili vatanım ve 15 senedir görmediğim çocuklar ile mi, yoksa toprak ile mi diye düşündüm! ...'Maneviyatınızı bozmayın, ye'se kapılmayın' buyuruyorsunuz ama buna imkân kaldı mı? İnsan taştan çelikten olsa yine dayanmaz! Kaçıncı senedir bu tahammülümüz! Artık tahammül edebilme imkânları da kalmadığı gibi işkencenin de bir derecesi var. Öyle bir hâle geldim ki ne isteyeceğimi bilemez oldum. ...Geçen gün... Postacı geldi ve büyükçe bir zarf uzattı. Üstünde canım Fenerbahçe Spor Kulübü'nü görünce şaşırdım. Mektubu okuyunca büsbütün hayretlere düştüm. Kulübün yeni müdürü, sabık reislerinin resmini istiyor! Salonlarını tezyin (süslemek) için! Kırk küsur senedir böyle bir alaka görmediğimden şaşırdım ve mütehassıs oldum, teessür duydum ve gözlerimden yaşlar boşandı. Yeni ve eski birer fotoğrafımı, kulüp azalarıyla çıkmış olan bir eski resmimi ve göstermiş oldukları alaka dolayısıyla teşekkürlerimi yazdım ve gönderdim. Yeni reisin ismi de Faruk olduğundan, adaşlık hasebiyle bir sempati doğmuş olacak! Bana gönderdikleri kulübün ismi, işareti ve arkasına yazdıkları beni çok mütehassıs etti: 'Kulüp erkânı, eski reislerine saygılarını sunarlar.' Şimdi resim çerçeveye geçmiş halde yanımda duruyor. 'Muhterem Beyefendi' diye yazmalarına dikkat bile etmedim. Çünkü, bilmediklerinden! Bundan birkaç sene evvel de biri bana keza 'Beyefendi' diye hitap edince 'Affedersiniz ama ben efendi değilim. Öyle olmuş olsa idim memleketten çıkarılmazdım. Bana çok pahalıya mal olan unvanımdan vazgeçmeyin, rica ederim' demiştim. Bunu size gülün diye yazıyorum. Gülmeyi bile unutmak üzereyim ve unutmamaya uğraşıyorum. Ömer Faruk' Mezarı yıllar sonra, hükumetin 'sessizce nakledilmesi şartıyla' verdiği özel bir izinle Türkiye'ye getirilerek Cağaloğlu'ndaki Sultan Mahmud Türbesi'ne defnedildi.

Şehzade Ömer Faruk Efendi'nin hazin öyküsü

ŞEHZADE ÖMER FARUK EFENDİ KİMDİR?