Savaş esiri olan İspanyol Mihrimah Sultan'ı nasıl tedavi etti?

Pedro de Urdemalas 1552 yılında Kanuni devrinde üç yıl boyunca esir düştüğü Türklere hizmet eden, bir süre de Kaptanıderya Sinan Paşa'nın (Sinanüddin Yusuf Paşa) yanında kölelik yapan bir İspanyol'dur. İmparatorluk başkentindeki zorunlu ikameti boyunca ağzından dönemin İstanbul'unu, Osmanlı İmparatorluğu'ndaki günlük hayatı, toplumsal olayları, bilimi, adalet sistemini ve idare şekillerini çağının tarihçilerinde rastlanmayan bir nesnellikle aktarır. Amacı o dönem Osmanlı Devleti'nin ezeli düşmanı olan İspanya Krallığı'na Osmanlıların iyi ya da kötü yönleriyle ilgili en doğru, yeterli ve güvenilir bilgiyi vermektir. Kitap, tesadüfen karşılaşmış ve birbirlerine esaret anılarını anlatan üç arkadaşın aralarında yaptıkları soru-cevap şeklindeki diyalogla ortaya çıkar. Arkadaşlarının Pedro'ya nasıl esir düştüğünü sorması üzerine Pedro anlatmaya başlar: Prens Doria'nın kaptanı olduğu imparatorun donanmasıyla 4 Ağustos 1552 tarihinde Cenova'dan Napoli'ye gitmekteyken, Ponza Adaları yakınlarında bizi bekleyen Türk donanması karşımıza çıktı. Oradan geçeceğimizi önceden biliyor olmalıydılar. Bütün gece süren bir takipten sonra Türk donanması bize yetişerek yolcu taşıyan yedi kadırgamızı ele geçirdi. Türk donanmasının kaptanı Sinan Paşa idi ve emrinde 150 gemi bulunuyordu. Bizim gemilerin sayısı ise 39 kadardı ama hepsini ele geçiremediler; diğerleri kaçıp kurtulmayı başardılar. Ailesinde bitkilerle hastaları tedavi edenler olduğu için bu konuda biraz bilgili olan Pedro, gemide mesleği sorulduğunda 'doktor' olduğunu söyler. Böylece kürek çekmekten kurtulur. Eline geçen bir tıp kitabı sayesinde gemideki hastaların çoğunu iyileştirmeyi de başarır. Dahası Sinan Paşa onu yanına hekim olarak alır. O kadar ki Sinan Paşa'nın abisi Rüstem Paşa'nın hanımı, Kanuni Sultan Süleyman'ın kızı Mihrimah Sultanı da tedavi eder. Pedro'nun kitabı 350 yıl boyunca Madrid Üniversitesi arşivinde kalmış, ancak 20'nci yüzyılın başında bir İspanyol bilim insanı tarafından şans eseri keşfedilerek gün ışığına çıkarılmıştır. Orijinal adı Viaje de Turquia olan seyahatname Türkçede Pedro'nun Zorunlu İstanbul Seyahati ismiyle yayınlanır. Pedro, Mihrimah Sultan'ın tedavisi ve gördüğü muamele ile ilgili olarak şu satırları kaleme almıştır: 'Hastanın kocası Rüstem Paşa hekimlerin tavsiyesinden memnun kalmadığı için, dört ay görmediğim Sinan Paşa beni çağırttı. Yanına vardığımda, makamında bayağı kral gibi oturan paşa, şu ve bu rahatsızlıkları geçiren bir kadın için beni çağırttığını söyledi. Bir kere görelim, gereğini yaparız, dedim. Görmek olmaz deyince ben de idrar ve nabız yoklamasına girişmeksizin hiçbir şey yapamayacağımı, kesin olarak anlattım. Hazır bulunan kimselerin sözlerimi tasvip ettiklerini sezen paşa, diller döküldükten sonra, hatta başı üzerinde yerim olduğunu söyledikten sonra, kendisinin ve kardeşinin varlıklarının, hep hastaya bağlı olduğunu, o ölürse mahvolacaklarını açıklayarak, elimden geleni esirgemememi istedi ve beni azad edeceğini ilave etmeyi unutmadı. Anlayışlı bir kimse, bütün Türkleri gibi kıskanç bir koca olan Rüstem Paşa, bilgilerimi denemek için benimle konuşmada bulunduktan sonra, o da hasta ile görmeden meşgul olup olmayacağımı öğrenmek istedi. Ben diretince, sultana haber salarak, kardeşinin kölesi tarafından muayene olunmaya müsaade eder mi diye sordurdu. İleride, Türklerin adetlerinden bahsederken de anlatacağım gibi orada kocalarla karılar ayrı ayrı yerlerde oturduklarından, cevabı biraz beklemek gerekiyordu. Sultandan muvafakat izni cevabı gelince, birlikte yanına gittik. Hastanın döşeğine yaklaştığım vakit, bir elinden başka her tarafının sırma sırma işlemeli bir çarşafla örtülü bulunduğunu gördüm. Uzatılan havluya ellerimi sildikten sonra nabzını yokladım. Becerebildiğim kadar Türkçe 'öbür elini de ver sultan' dedim. Kocası, 'Yeter artık, tek bir el bile yeterli' dedi. Ben bir yandan sultanı görmek arzusuna kapılarak bir yandan da giriştiğim işin icabı olarak, soğukkanlılıkla, hastaya, gene Türkçe 'Dilini çıkar Sultan' dedim. İstemeye istemeye yatan ve zannımca benimle konuşmayı arzu eden hasta, kocasına doğru hiddetle bakıp, 'Ne çıkar, kâfir değil mi?' diyerek örtünün altından başını ve kollarını çıkardı ve biraz sıkıntıyla dilini gösterdi. Hareminin kesin tutumu karşısında kocası sesini çıkaramadı. Sultan 12 gün geçmeden iyileşti. Son ziyaretimde daha döşeğine yaklaşmadan, başparmağını havaya doğru kaldırarak 'Aferin hekimbaşı!' dedi. O esnada kendisini gözeten bir haremağası girdi ve içi samur kaplı ve yüzü pek ince dokunmuş, mor renkte bir kürkü omuzlarıma yerleştirdi. Nabzını yoklayıp ateşinin düştüğünü görünce gözlerimi göğe doğru çevirerek tanrıya şükrettim. Sultan, dileyebileceğim herhangi bir şeyi yerine getirmekten geri kalmayacağını, verdiği robayı giydikçe, kendisini daima hatırlamamı, en büyük arzumun azad edilmek olduğunu bildiğinden, bunu da çok geçmeden yaptıracağını söyledi. Ve Sinan Paşa'ya, beni Müslüman edip başgöz etmesi ve bunu istemezsem şayet, azad etmesi için haber saldı. Gelen karşılıkta, benim arzularımın bunlar olmadığı, amacımın İspanya'ya dönmek olduğu ve Haziranda paşa donanmayla açılacağı zaman beni beraberinde götürerek serbest bırakacağı bildiriliyordu.

Savaş esiri olan İspanyol Mihrimah Sultan'ı nasıl tedavi etti?

PEDRO DE URDEMALAS KİMDİR?