Osmanlı'nın külhanbeyleri hakkında 10 bilgi

Külhanbeyleri genellikle öksüz kalmış veya evden kovulmuş çocukların oluşturduğu bir sınıftı. Başlarını sokacak yerleri olmadığı için merhametli hamam sahipleri bu çocuklara sahip çıkar, kış günleri hamamların külhan mahalline (hamam suyu ısıtan ocak) kabul ederek kışı geçirmelerine izin verirler, çocuklar da böylece korunmuş olurdu. Bazı hamamlarda birkaç tane olan bu çocuklar, zamanla 'külhanbeyi' olarak anılmışlardı. Osmanlı'nın ateşten hızlı kahramanları 'Tulumbacılar' 11-15 yaşlarındaki kimsesiz çocuklar, Apaş Tekkesi denilen hamam külhanında, destebaşı unvanlı amirleri tarafından bir imtihana tabi tutularak hamama kabul edilirlerdi. Bunun için bir tören düzenlenirdi. Külhanbeyi adayının o gün çarşıdan topladığı erzakla pişen yemek, törenle yendikten sonra kardeşlik merasimi adı verilen törene geçilir, kardeş olarak iki kişiye bir gömlek giydirilir, fatiha okunarak tören sona erdirilirdi. Külhanbeyi olabilmenin bazı şartları vardı. Bunun ilki, adayın annesiz babasız olmasıydı. Kardeşinin olması bir engel teşkil etmemekle birlikte, hiçbir aile bağının olmaması tercih sebebiydi. Dışarıda herhangi bir dereceden akrabası olanlar tercih edilmezlerdi. Osmanlı'nın deli süvarileri Hamamda on kişilik gruplar destebaşı tarafından yönetilirlerdi. Destebaşı kişi külhanın düzenini korumakla görevli olup üyelere, kurallara uymaları konusunda nasihatlerde bulunur, onların dışarıda nasıl davranmaları gerektiğini anlatırdı. Her yerde olduğu gibi külhanda yaşamanın da belli kuralları vardı. Akşama doğru, külhanbeyleri gündüz topladıkları yiyeceklerle ocağa dönerler ve yemek hazırlamaya başlarlardı. Külhan sakinlerinin sayısı tam olarak bilindiğinden, ocağın son sakini dönünceye kadar yemek yenmezdi. Külhanın kapısı aralık bırakılır ve herkes geldikten sonra kapı kapatılırdı. Yemekten sonra bir süre şarkı-türkü söylenir, gazeller okunurdu. Çeşitli çalgı aletleri eşliğinde eğlenceler yapılır ve oyunlar oynanırdı. Bir devrin kültür ocağı: Marmara Kıraathanesi'nin portresi Hamamlarda bu çocuklara birtakım yapmaları için birtakım görevler verilirdi. Kütüklerin hamam taşınmasına yardım etmenin yanında ocak külünü dışarı atar, ortalığı temizler, külhancıya yardım ederlerdi. Bunun yanında 16- 23 yaşları arasındaki yetişkin külhanbeyleri İstanbul'da kış mevsiminde meydan süpürgesi denilen büyük süpürgelerle çamurlu yolları temizlerlerdi. İstanbul'da modern belediye hizmetlerinin verilmesinden önce, kışın sokaklarda biriken çamurları mahkumlar süpürmekteydi. Daha öncesinde ise bu işi gönüllü olarak külhanbeyleri yapmışlardı. Osmanlı sultanları nasıl yemek yerdi? Osmanlı mutfağından günümüze gelen yemekler Külhanbeylerinin hamamda olduğu gibi hamam dışında da uymaları gereken birtakım kurallar vardı. Yaşları 10-14 arası olan külhanbeyleri dışarıya ikişer ikişer çıkmalıydılar. Bunların, Yahudilere saldırmaları şiddetle yasaklanmıştı, zor durumdaki küçük çocukları ve güçsüz kadınları savunmaları gerekirdi. Seyyar satıcılardan hiçbir şey isteyemezlerdi. Fakat istedikleri parayı vermezlerse, özellikle lalalarıyla dolaşan ekabir takımına sataşmalarına izin verilmişti. Osmanlı şerbetleri nasıl yapılır? Ramazan'a özel Osmanlı şerbetleri Yazları genellikle külhanlarını terk ederek sahillere ve daha çok Yenikapı, Kumkapı, Çatladıkapı, Unkapanı, Salıpazarı, Fındıklı, Üsküdar, Samatya gibi odun yığınları bulunan yerlere dağılan külhanbeyleri, geceleri odun yığınları üzerinde yatarlardı. Gündüz vakitleri büyük olan külhanbeyleri pazarda arka küfesiyle hamallık yapar, küçük olanları ise hanım ve beyefendilerin eşyalarını taşıyarak geçinirdi. Güçlü, kuvvetli, çevik ve hızlı olanlarından bazıları mahalle tulumbacılarına katılarak yangına gider, toplanan bahşişte pay alırdı. İçlerinde, kendilerini toparlayarak doğru düzgün bir hayata sahip olanlar olduğu gibi, hiçbir iş görmeyerek yankesicilik ve hırsızlıkla geçinenler de vardı. Huzur veren Osmanlı geleneği: Temcid-i şerif Külhanbeylerinin kabadayılara benzediği ve ayrıştığı noktaları vardı. Kendilerine has bir giyim tarzları olan külhanbeyleri, bu yönüyle kabadayılara benzemekteydiler. Reşat Ekrem Koçu, Osmanlı Tarihinin Panoraması isimli kitabında külhanbeylerinin giyimlerine dair ilginç bilgiler verir. Buna göre külhanbeyleri Cezayir kesimi denilen bir modayı takip etmekteydiler. Başa dört beş arşın boyunda kıymetli bir şal sarılırdı. Sırta bir gömlek giyilir, kollar bol yenli ve daima dirseğe kadar sıvalı, düğmeler asla iliklenmez, sine üryan görünürdü. Belde, Sakız veya Trablus Kuşağı, yarım Fransız pantolon, boyundan atma püsküllü kordon ve arkasına basılmış yumurta topuk kundura külhanbeyinin kıyafetini tamamlardı. Dünyanın ilk denizaltısı: Tahtelbahir Külhanbeylerinin ve kabadayıların kullandıkları çeşitli lakapları vardı. Bu lakaplar, genellikle sıradışı özellikleri vurgulayan ifadeler olarak seçilirlerdi. Örneğin, Seyrekbasan Osman, Raconcu Cafer, Kavanoz Mehmet, Çiroz Ali, Arap Abdullah gibi lakaplarla tanınan bazı kabadayılar veya külhanbeyleri kendi dönemlerinde çok meşhur olmuşlardı. 'İmanım, yakarım, yandan gel, araba mısın tekerlek' gibi kalıplaşmış sözleri birbirlerine hitap ederken kullanırlardı. 'Heyt var mı bana yan bakan', 'bu kadar tilki divanı sana yeter', 'lafına yekûn tut da bas git' şeklindeki naralar, külhanbeyleri arasında yaygındı. Osmanlı tıbbına dair 25 ilginç bilgi Bir yönüyle olumsuz profilleri olmasına rağmen kabadayı ve külhanbeyi kahvehaneleri, çeşitli sanatların icra edildiği yerler olarak da kabul edilirdi. Semai kahveleri olarak da bilinen bu yerler, çoğunlukla tulumbacılar ve kabadayılar tarafından açılan yerlerdi. Eski aşık kahvelerinin fonksiyonlarının icra edildiği bu kahvehanelerin bazıları, yalnızca Ramazan aylarında açılır ve buralarda sazlı sözlü eğlenceler düzenlenirdi. Hatta öyle ki bu kahve çerçevesinde külhanbeylerinin hayatlarını ve yaşam tarzlarını konu edinen bir edebiyat tarzı da teşekkül etmişti. Külhanbeylerinin hayatları romancılar tarafından da işlenmişti. Özellikle Hüseyin Rahmi Gürpınar, Tesadüf'te Hayati, Şıpsevdi'de Raci, Son Arzu'da Raşit ve arkadaşları, Tebessüm-i Elem'de Dîdar Bey, Yedi Bela Mustafa ve Ölüler Yaşıyor Mu'da Cemal romanlarında külhanbeylerinin yaşayış, adet ve davranışlarını işlemiştir. Bu karakterler külhanbeyi tipinin temsilcisi olarak yer almıştır. Osmanlı tarihinde bilmeniz gereken ilkler II. Meşrutiyet'in ilanından sonra teşkilat bozulmaya başladı ve külhanbeylerinin azgınlıkları son derece artarak devam etti öyle ki güvenlik güçleri külhanbeyleri ile baş edemez olmuştu. Külhanbeyleri, zamanla her türlü kötülüğü yapmaya müsait birer kişi durumuna geldiklerinden, toplum tarafından istenmeyen bireyler olarak değerlendirildiler ve toplumdan tamamen kopuk bir zümre haline geldiler. 19. yüzyılda ise tamamen serseri bir hayat yaşamaya başladıkları için artık, toplum nezdinde güven duyulmayan ve her şeyi yapma potansiyeline sahip bireyler olarak algılandılar. Cumhuriyet dönemiyle birlikte ise toplumsal düzenlemeler de gündeme geldi ve külhanbeyleri de 1930'lu ve 1940'lı yıllarda ortadan kalkmışlardı. 1940'lardan sonra külhanbeyleri ortadan kalksa da Üsküdar'ın son külhanbeyi Çakır Ahmet, hala ara sokaklarda 'Ev yapımı abileeer!' diyerek poğaça ve tatlılarını satmaya devam ediyor. 10 maddede Osmanlı dönemi kütüphaneleri

Osmanlı'nın külhanbeyleri hakkında 10 bilgi

Külhanbeyleri kimdi?