Osmanlı'nın ilk fethettiği kale: Karacahisar

Osman Bey tarafından 1288'de Doğu Romalılardan (Bizans) fethedilip 1299'da ilk hutbenin okutulduğu, ilk sikkenin basıldığı Karacahisar Kalesi, Osmanlı'nın ilk fethettiği kaledir. Konumu ve mimari özellikleri itibari ile 'Kastron' ya da 'Kale Kent' olarak adlandırılan yerleşimlerin özelliklerini yansıtır. Karacahisar Kalesi'nin tarihsel süreç içerisindeki oluşum ve değişim evreleri üzerine bugüne kadar yapılan çalışmalar önemli bazı veriler ortaya koymasına karşın, kalenin hangi dönemde inşa edildiği ve isimlendirilmesi hususunda belirsizlikler devam eder. Karacahisar Kalesi'nin Bizans döneminde bölgenin savunma hattında önemli hisarlardan birisi olduğu bilinmekle birlikte Bizans dönemi öncesinde kullanılıp kullanılmadığı yönünde herhangi bir bilgi yoktur. Karacahisar Kalesi'nin de içerisinde yer aldığı Frigya bölgesi Orta Çağ boyunca Bizans İmparatorluğu ile Türkler arasında önemli bir stratejik nokta olarak tanımlanır. Karacahisar'a yaklaşık 7 km mesafede yer alan Dorileon ve Miryokefalon savaşları 11. ve 12. yüzyıllarda bölgedeki hâkimiyet mücadelelerini ortaya koyar. Bu savaşlar sonrasında Bizans'ın bölgedeki gücünün önemli ölçüde azaldığı ve hâkimiyet alanının oldukça daraldığı anlaşılır. Özellikle Miryokefalon savaşı sonrasında II. Kılıçarslan ve Manuel Komnenos arasında yapılan anlaşma uyarınca Dorileon başta olmak üzere bölgedeki Bizans kalelerinin yıkılması bölgedeki hâkimiyet dengelerini tamamen değiştirmiştir. 1204 yılında İstanbul'un Latinler tarafından işgal edilmesi sonrasında Bizans İmparatorluğu'nun İznik kentini başkent olarak belirlemesi 13. yüzyılda bölgenin askerî ve siyasi yapısında kısmen de olsa değişikliğe sebep olmuştur. 13. yüzyılın ortalarında; önce Ertuğrul Gazi, sonrasında Osman Gazi'nin bölgede giderek artan bir hâkimiyet alanından söz etmek mümkündür. Karacahisar Kalesi'nin tarihsel süreç içerisindeki önemli konumu; Osman Gazi'nin bölgedeki gücünün artması ve bu durumdan rahatsız olan bölge tekfurlarının Karacahisar Tekfuru'nun önderliğinde bir ittifak kurmaları ile devam eden süreçte ortaya çıkmaktadır. Bu ittifakı bozmak için Osman Gazi tarafından Karacahisar Kalesi 1288 yılında kuşatılarak ele geçirilmiştir. Karacahisar Kalesi'nin Osman Gazi tarafından ele geçirilmesi, iskân edilmesi süreci kroniklerde anlatılmaktadır. Söğüt ve Domaniç bölgesinde yerleşmiş olan Osman Gazi'nin; kalenin alınması sonrasında Eskişehir'e yerleşmesi ve Osmanlı Kroniklerinde belirtildiği üzere Karacahisar Kalesi'nde kendi adına hutbe okutup sikke bastırdığı yönündeki bilgiler Karacahisar'ın Osmanlı Beyliği'nin kuruluş evresinde önemli yerleşimler arasında tanımlanmasında belirleyici olmaktadır. Bölgede ilk kez 1999'da, Osmanlı Beyliği'nin kuruluşunun 700'üncü yılında ünlü tarihçi Prof. Dr. Halil İnalcık öncülüğündeki ekip tarafından yüzey araştırması olarak başlatılan çalışmalara, 2000 yılından itibaren devam ediliyor. Yaklaşık 5 yıldır aktif olarak kazı yapılmadığı için alanda büyük bir temizlik ve kısmi onarım çalışmaları gerçekleştirildi. İç sur çevresi ile sarnıçta arkeolojik çalışma yürütüldü. Bu çalışmaların sonucunda mimari bulgulara ek olarak kalenin tarihsel sürecine ışık tutabilecek çok sayıda sikke, seramik ve esere ulaşıldı. Karacahisar Kalesi, Osmanlı arkeolojisinin en önemli ayaklarından birini oluşturur. Karacahisar'ın fethi ile başlayan 14'üncü yüzyıl, Osmanlı Beyliği'nin kuruluş dönemidir. Bu döneme dair Osmanlı tarihçileri önemli çalışmalar yapmasına karşın sürecin tarihiyle sosyokültürel ortamı, ekonomisi, yönetim organizasyonu, kurumsal yapısına dair bilinmeyenler, bilinenlerden çok daha fazla. Bunun sebebi de 14'üncü yüzyıldan günümüze gelen kaynak ve verilerin yetersizliğidir. Anadolu'da 7. ve 8. yüzyılda oluşmaya başlayan kale kentler Orta Bizans döneminin askerî şehirleri olarak tanımlanır. 8. yüzyıldan itibaren düzenli olarak Pers ve Arap akınlarına maruz kalan bu yerleşimlerin 11. ve 12. yüzyıllarda büyük ölçüde Selçuklu hâkimiyetine girdiği; 13. ve 14. yüzyıllarda İstanbul ve Bitinya'da bulunan Bizans yerleşimleri dışındaki Anadolu'daki tüm kentlerin Türkmen beylikleri tarafından ele geçirildiği bilinir. Karacahisar ve batısında yer alan Bizans yerleşimlerinde önceleri Selçuklu, sonrasında Osmanlı tehdidi karşısında surlarının onarıldığı, yeni kale kentlerin oluşturulduğu bilinir. Karacahisar'ın Bizans İmparatorluğu'nun bu dönem içerisinde savunmaya yönelik olarak inşa ettiği yerleşimler arasında olup olmadığı ya da var olan bir kale kent olarak güçlendirilip güçlendirilmediği yönünde herhangi bir yazılı belge yoktur. Yüksek bir alanda inşa edilen bu tür kale kentlerin, içerisinde çok yoğun bir nüfus barındırmaya ve sınırları itibari ile yoğun bir mimari organizasyona elverişli olmadığı açıktır. Karacahisar Kalesi de bu genel tanımlama içerisinde değerlendirilmesi gereken konumu ve mimari düzenlemeye sahip bir yerleşim olarak karşımıza çıkar. Eskişehir'in güneybatısında bulunan Karacahisar Kalesi deniz seviyesinden 1010 metre yüksekte bir plato üzerinde yaklaşık olarak 200x300 metre ölçülerinde sur ile çevrili bir alanı kaplamaktadır.

Osmanlı'nın ilk fethettiği kale: Karacahisar

Osmanlı’nın ilklerinin yer aldığı kaledir