Osmanlı'nın hayırsever hanım sultanları

Hatun kavramı 🔸 Hatun, Türklerde hükümdar ailesine mensup kadınlara denir. 🔸 İslam öncesi Türk devletlerinde, hükümdarın zevcesinin resmi unvanı 'hatun'dur. Türk hükümdarının karısı, Türk kadını, saygın kadın manalarına gelen kelime, aynı zamanda siyasi bir makamın adıdır. Osmanlı'da kadının toplumdaki ve sosyal hayattaki yeri 🔸 Eski Türk devletlerinde hatunlar, devlet işlerinde söz sahibiydi ve siyasete yön verir, idare ederlerdi. İçlerinde devlet başkanlığı yapanlar da vardı. Hakandan sonra söz sahibi olan kişi hatundu. Osmanlı'da hatun ◽ Vav TV'de yayınlanan Yön Veren Kadınlar programında Osmanlı'daki hayırsever sultanlar konusu üzerine konuşan Doç. Dr. Raşit Gündoğdu hatun kavramını şöyle anlattı: 'Toplumu kadınlar inşa eder, nizam verir. Osmanlı'nın ilk dönemlerinde beyler, düşmandan hudutları korumak için savaşırken arkalarında hanımları vardı. Onlar, beylerin boş bıraktıkları yeri doldururdu. Gerektiğinde ellerindeki silahlarla yetişirlerdi. Türkler, İslamiyet ile şereflenmeden önce de kadınlar bu şekilde idi. Bir tarafta 'bey', onun yanında 'hatun'u vardı.' Hanım sultanların hayır kültürü 🔸 Osmanlı döneminde vakfiyelerin girişinde yer alan bir hadis vardır. Müslim'in Ebu Hureyre'den (r.a) rivayet edilen bu hadis-i şerifte şöyle buyurmaktadır: 'İnsanoğlu öldüğü zaman bütün amellerinin sevabı da sona erer. Şu 3 şey bundan müstesnâdır: Sadaka-i câriye, istifâde edilen ilim, kendisine duâ eden hayırlı evlât.' 🔸 Sadaka-i cariyenin manası, sevabı kıyamete kadar devam eden amellerdir. Herkesin faydalanabileceği şekilde varlığı devam eden ve süreç boyunca sevabı da amel defterine işleyen hayırlardır. 🔸 Bunlar cami, mescid, mektep, medrese, yol, köprü, çeşme, hanlar ve hamamlar gibi çeşitli hayır vakıflarıdır. Hayır yapanların, yapımında emeği geçenlerin amel defteri kapanmaz ve sevabı süreklidir. Osmanlı padişahlarının Resulullah (SAV) sevgisi 🔸 Osmanlı sultanları, sadaka-i cariye ile ilgili hadis-i şerifin üzerine sevabına nail olabilmek için çeşitli vakfiyeler yapar. 🔸 Gündoğdu, hanım sultanların hayra bakışı ile ilgili şu ifadeleri kullandı: 'Bu hadisi şerifi gören Müslümanlar, hayır yapmaya kalkışmışlar. Kimisi camii, kimisi mektep, medrese yaptırmış. Hanım sultanların da maddi imkanı var ve bununla sadece bir cami veya çeşme ile yetinmemişler. Camisi, medresesi, imarethanesi, tabhanesi, mektebiyle kocaman külliyeler inşa ettirmişler. Her hanım sultanın özellikle Mekke ya da Medine'de mutlaka bir hayır eseri vardır.' Osmanlı'nın hayırsever kadınları NİLÜFER HATUN 🔸 Orhan Bey'in hanımı olan Nilüfer Hatun, I. Murad'ın annesidir. Bursa civarında bulunan Yarhisar tekfurunun kızıdır. Asıl adının Holophira olduğu konusunda rivayetler bulunur. 🔸 Nilüfer Hatun, Osmanlı'da ilk medrese ve köprü yaptıran hatundur. Öyle ki Bursa'da yaptığı hayırlar nedeniyle Nilüfer'e ismi verilir. Adım adım tarih: II.Bayezid Külliyesi 🔸 Nilüfer Hatun'un hayırseverliğini, Gündoğdu şu şekilde tanımlar: 'Bursa'nın her yerinde Nilüfer Hatun tarafından yaptırılmış medreseler var. İlk medreseyi İznik'te yaptırmış. Ardından camii, köprü yaptırmış, kütüphane kurmuştur. Bursa'yı yaptırdığı eserlerle adeta gergef gibi nakış nakış işlemiş' 🔸 Evliya Çelebi'nin Nilüfer Hatun'un yaptırdığı bir köprü üzerine sözlerini aktaran Gündoğdu, 'Cennete gitmeyi kendine gaye edinmiş Nilüfer Hatun tarafından yaptırılmış köprüdür. İlk önce dört gözlü yapıldı, daha sonra sekiz gözlü yaptırdı ve köprünün her bir taşını adeta nakış gibi ince ince işledi' dedi. HAFSA SULTAN 🔸 Kanuni Sültan Süleyman'ın annesi olan Hafsa Sultan Yavuz Selim'in eşidir. Gençlik yıllarını Yavuz Sultan Selim'in sancak beyi olduğu Trabzon'da geçirir ve Şehzade Süleyman'ı burada dünyaya getirir. 🔸 Hayır severliği ile tanınan Hafsa Sultan, özellikle Manisa'da yaptırdığı cami, medrese, sıbyan mektebi, hankah, imaret, hamam ve dârüşşifadan oluşan külliyesi ile tanınır. 🔸 Hafsa Sultan, Osmanlı'da Mehd-i Ulya-yı Saltanat unvanını kullanan kişidir. Mehd-i Ulya-yı Saltanat: ŞİFA BULDUĞU İLACI VAKFEDEN SULTAN ◽ Hafsa Sultan'ı anlatan Gündoğdu, 'Manisa'yı Manisa yapan kadın olarak bilinir. Oğlu Manisa Valisi iken yanına göz kulak olmak için gitmiş. Hastalanan Hafsa Sultan, bir türlü şifa bulamaz. Sonra Merkez Efendi'yi davet ederler. 41 ayrı baharatı karıştırarak bir macun hazırlar. Ona biz mesir macunu diyoruz. Macunu yediğinde şifa bulunca hastalanan herkes şifa bulsun diye vakıf kurmuş ve mesir macununu dağıttırmış' dedi. 📌Bir Bilgi 🔸 Kırk altı yıl Osmanlı'yı idare eden Kanuni Sultan Süleyman'ı yetiştiren, askeri dehasının yanı sıra kuyumcu olarak meslek edinmesine katkıda bulunan bir annedir Hafsa Sultan. Yetiştirdiği evladı da kendisi gibi vakfiyelerde bulunur. Öyle ki Kanuni, İstanbul'un en büyük külliyelerinden biri olan Süleymaniye Külliyesi'ni inşa ettirir. ◽ Gündoğdu, Hafsa Sultan'ın vakfiyeleri hakkında şöyle konuştu: 'Kanuni, en büyük vakfıdır kendisinin. Başka vakıf aramaya gerek yok. Hayırlı evlat olarak Kanuni'nin olması ona yeterli. Böyle bir sultan var karşımızda. Diğer bütün valide sultanların da evlatları onların vakıflarıdır.' Tarihi kaynakların izinde Kanuni Sultan Süleyman'ın saltanatı HÜRREM SULTAN 🔸 Kanuni Sultan Süleyman'ın hanımı ve II. Selim'in annesidir. Hürrem Sultan Mekke, Medine ve Kudüs'e çok fazla eser yaptırır. 🔸 Döneminde Hürrem Sultan'a 'Efendimiz'in (sav) doğduğu Hz. Amine'nin evi insanlar tarafından ziyaret ediliyor' diye bir haber gelir. Hürrem Sultan da bunun üzerine Kanuni'ye, 'O ev Peygamber'in (sav) doğduğu evdir. Öyle alelade herkes girmesin. O evi mescit yapalım, gelen iki rekat namaz kılsın' der. Böylece Hürrem Sultan, evi onarır ve mescit haline getirir. Hz. Amine'nin evi, bugün kütüphane olarak kullanılıyorsa bu Hürrem Sultan'ın vesilesiyle olmuştur. 'HÜRREM SULTAN İÇİN KUDÜS'ÜN YERİ AYRIDIR' Hürrem Sultan'ın hayırlarından Gündoğdu şu şekilde bahsetti: 'Hürrem Sultan'ın Kudüs'te kurmuş olduğu halen faaliyette olan bir imarethanesi vardır. Burada günlük 5 bin kişilik yemek çıktığı söyleniyor. İmarethanenin yanında medresesinin olduğuna dair elimizde kaynaklar var. Kudüs, bizim asla vazgeçemeyeceğimiz bir yer. Bütün peygamberlerin ortak hatıralarının olduğu tek şehir Kudüs'tür. Onun için Hürrem Sultan'ın Kudüs'e özel bir ihtimamı var.' 🔸 Hürrem Sultan ayrıca Bağdat'ta İmam-ı Azam Hazretleri'nin mezarı üzerine sağlam bir kale, camii, güzel bir imarathane, yüksek bir türbe ve akıl hastanesi yaptırır. Kefe, İznik, Şam gibi yerlerde cami, medrese, imarethane, mektep vakfeder. 🔸 İstanbul'a yaptırmış olduğu hamamlar bulunur. Bunlardan biri Sultanahmet'teki Hürrem Sultan Hamamı'dır. Osmanlı'da vakıf kültürünün öncüsü olan 6 sultan