Osmanlı'nın en önemli ekonomik faaliyetlerinden sarraflık

🔶Sarraflar, altın ve gümüşün saflık derecesinin hangi karşılığa tekabül ettiğini iyi bilen kimselerdi. Sarraflar, altın ve gümüşü hassas terazilerde tartar ve bunun karşılığında belli bir ücret alırlardı. Peki, sarraflık ilk olarak ne zaman ortaya çıktı, eski medeniyetlerden itibaren tarihteki serüveni nasıldı? 🔶Paranın icadından önce insanların ihtiyaçlarını nasıl temin ettiğine dair birçoğumuzun az çok fikri vardır. Malum olduğu üzere eski medeniyetlerde paranın yerine altın ve gümüş kullanılırdı. 🔶Hammurabi kanunlarında da geçtiği üzere eski medeniyetlerden beri altın ve gümüş satışında arpa tanesi ölçü olarak kabul edilmişti. Hammurabi kanunlarında yapılan bir alışverişte kaç arpa tanesi gümüş ödeneceği belirtilmişti. (x) Osmanlı ekonomisinin can damarı; esnaf 🔶Efendimiz zamanında sarraflık toplumda oldukça yaygındı. Resûl-i Ekrem, satın aldığı elbise karşılığında ödediği dirhemlerin bir kantarcı tarafından tartılmasını istemekteydi. (x)(Müsned, IV, 352; Ebû Dâvûd, 'Büyûʿ', 7) 🔶Efendimiz döneminde çarşılarda dirhemleri tartan ve bunun karşılığında da ücret alan kimseler bulunmaktaydı. (x)( Abdülhay el-Kettânî, et-Terâtîbü'l-idâriyye) 🔶Efendimiz Medine'ye geldiğinde sarraflık işleriyle genel olarak Yahudiler ilgilenmekteydi. Fakat çok dikkat ve titizlik gerektiren bu işe Yahudiler birtakım hileler karıştırıyorlardı. 🔶Bu durumun önünü kesmek ve Yahudilerin faizle iş görmelerini engellemek için Hz. Ömer, halifeliğinde valilere mektup göndererek Hıristiyan ve Yahudilerin kasaplık ve sarraflık yapmalarını yasakladı. (x)Müslümanların ilk ticaret merkezi: Suku'l İslam 🔶Osmanlı döneminde sarraflar ekonomik alanda kritik roller üstlenmekteydi. Osmanlı tarihinde sarraflar 15. yüzyıldan itibaren görülmeye başlandı. 🔶Osmanlı'da ticaretin gelişmesiyle yerli ve yabancı paraların kullanılması ve bunlar arasındaki fiyat farkını da doğurdu. Bunun sonucunda para alıp satma ve aradaki farktan yararlanmayı meslek haline getiren bir esnaf sınıfı doğdu: Sarraflar. 🔶Osmanlı'da Rum, Yahudi ve Ermeni toplulukları sarraflık işiyle meşgul oluyordu. 🔶Genelde ticaretin canlı olduğu İstanbul'da faaliyet gösteren sarrafların mahiyeti zamanla değişiklik gösterdi. 🔶İlk zamanlarda para ve değerli maden alım satımı ile uğraşan sarraflar, ilerleyen dönemlerde ekonomik sistemin en önemli unsurlarının başında yer aldı. 🔶Peygamber Efendimiz zamanında olduğu gibi Osmanlı'da da sarraflık gayrimüslimlerin elindeydi. Kahire'de Müslüman sarraflara rastlamak da mümkündü. (x)Osmanlı'da esnaf dükkanlarını süsleyen sözler 🔶Osmanlı'da sarraflar farklı paraların alım satımlarının yanında nakit paraların muhafazasını, gayri menkul alım satımını, çeşitli kurum, kuruluş ve şahısların paralarının işletmesini yapıyorlardı. 🔶Ayrıca savaş zamanlarında hazineyi de finanse ediyorlardı. 🔶Sarraflar madenlerde, darphanelerde, gümrüklerde ve üst düzey devlet adamlarının hizmetinde çalışıyorlardı. 🔶Hazinenin gelir kaynaklarından biri olan ve devletin nakit ihtiyacını karşılayan mukataaların emaneten işletilmesi Osmanlı'da sarrafların en önemli vazifelerindendi. 🔶Mukataa, devlerin finansman aracı olan kurumuydu. Osmanlı'da her bir mukataa için bir sarraf tayin edilmesi zorunluydu. 🔶Sarraflar ayrıca Osmanlı'da kimi zaman padişahların giyim kuşamını sağlar ve yerel kıyafetler tedarik ederlerdi. (x)Esnafın rehberi Ahilik ve değerleri 🔶Sarrafların en etkili olduğu alan iltizam sistemiydi. Peki, nedir bu *iltizam sistemi? *Osmanlı devlet gelirlerinin yani vergilerin bir bölümünün belli bir bedel karşılığında devlet tarafından kişilere devredilerek toplanması yöntemidir. 🔶Vergi toplamayı üstlenen kişiye 'mültezim' denirdi. İltizam sisteminde mültezimlerin vergi tahsilini sağlamak için kefil bulmaları gerekirdi. İşte sarraflar tam da bu noktada devreye girerdi. Sarraflar mültezimlere hem kefil olur, hem de mültezimlerin nakit ödeme ihtiyaçlarını karşılardı. 🔶İltizam sistemi vergilerin bir tür özelleştirilmesiydi. Sarraflar iltizam sisteminin en önemli unsurlarındandı. İltizam sistemini finanse ettikleri için de askeri zümreden sayılırlardı. (x)20 görsel ile Osmanlı'da ticaret hayatı 🔶Sarrafların Osmanlı'daki varlığı çok çeşitli yerlerde kendini gösterdi. Padişahın, saray mensuplarının, vâlide sultanın, vezirlerin, önemli devlet adamlarının, hatta maden iş kolu ve silâhdar ocakları gibi bazı kurumların birer sarrafı mevcuttu. 🔶Sarraflar, bahsi geçen bu kişilerin ve kurumların gerek resmi gerekse şahsi işlerde kullanacağı nakit paraları karşılardı. Her türlü finansal işlemlerde şahısların ve kurumların yanında yer alırlardı. (x)Osmanlı'da ticaret nasıl yapılırdı? 🔶Sarraflık için gerekli olan ilk şart sermayeydi. Fakat her sermayesi olan da sarraflık yapamazdı, padişah izninin olması şarttı. 🔶Ülkeye bir mücevher getirilecekse de önce padişahtan onay alınır sonra tedavüle sokulurdu. 🔶Bilhassa İstanbul sarrafları devlet tarafından denetleniyor, kontrolün dışında sarraflık yapılmasına müsaade edilmiyordu. 🔶Küçük sermayeli sarrafların faaliyet alanları para alım satımı ve kuyumculara değerli maden satımıyla sınırlıydı. Bir de hazine sarrafları vardı ki 'kuyruklu sarraf' olarak adlandırılan bu kişiler, devlet tarafından tanınan büyük sermaye sahipleriydi. (x)Osmanlı döneminden eski İstanbul fotoğrafları 🔶Sarraflıkta da babadan oğula geçen bir düzen hakimdi. Ölen sarrafların yerleri oğullarına intikal ederdi. 🔶Sarrafların nakit ve değerli eşyalarını muhafaza ettikleri hanlar genellikle Galata'da olurdu. Hatta öyle ki Galata sarrafları 19. yüzyılda 'Galata bankerleri' diye de adlandırılırdı. 🔶İltizam sisteminin bir süreliğine kaldırılması sarrafları zor durumda bıraksa da 1840'da kağıt paranın çıkarılmasıyla sarrafların önemleri daha da arttı. 🔶Sarraflar, kısa zamanda büyük kar sağladılar. Zenginleşen bazı sarraf aileler, ilk kurulan Osmanlı bankalarında önemli roller üstlendiler. Fakat belli bir dönem sonra bankaların kurulması sarrafların saltanatını da sona erdirecekti. 🔶1860'da sarraf teşkilatları hükümet tarafından *lağvedildi ve sarraf dükkanları kapatıldı. Bir süre sonra sarrafların görevlerini yapmalarına yeniden müsaade edildi. (x)*Lağvedilmek: Kaldırılmak. 🔶1877-1878'de Osmanlı Rus Savaşları'nda Galata'daki sarraflardan borç alındı. Mali açıklar kapatılmaya çalışılmış olsa da İttihatçılar piyasadaki karışıklığı önlemek için bir kanun çıkardı. Böylece 8 Nisan 1916'da sarraflık yasaklandı. 🔶Sarraflık, sosyal ve kültürel yaşantımızda da ayrı bir yere sahipti. 🔶Türkçede iyi insanın veya kıymetli bir şeyin değerini herkesin anlayamayacağını ifade etmek için söylenen 'Altının değerini sarraf bilir' sözü, darbımesel haline geldi. 📌Osmanlı döneminde bu meslek erbabı şiirlere kadar konu oldu. 💠 Bir gevherem ki hâk-i siyâh içre kalmışam

Osmanlı'nın en önemli ekonomik faaliyetlerinden sarraflık

SARRAFLIĞIN TARİHİ SERÜVENİ