Osmanlı’nın bestekâr padişahları

Osmanlı Devleti'nin sekizinci padişahı Sultan II. Bayezid Han, 1447-1512 yılları arasında yaşadı. İyi bir şair, bilgin, hattat ve musikişinastı. Döneminde birçok bilgin ve sanatkârı maaşa bağlamıştı. 'Adni' mahlası ile yazdığı şiirlerden 124 adedini kapsayan basılı bir divanı bulunuyor. Müzik alanında ise, bugün eseri bilinebilen en eski padişahtır. Dokuz adet peşrevi ve saz semaisi olduğu biliniyor. Akıl hastalıklarının musiki ile tedavisi de, onun zamanında başlatıldı. Sultan'a ait nadide besteyi dinlemek için tıklayın. Tarihte Revan ve Bağdat Fatih'i olarak anılan Sultan IV. Murad Han, 1612-1640 tarihleri arasında yaşadı. 'Murâdî' mahlası ile şiirler yazan Sultan, 'Şah Murad' mahlası ile de besteler yaptı. Sanatkâr bir padişah olan IV. Murad Han, hüseyni makamından altı ayrı peşrev besteleyebilmiş kudretli bir bestekâr ve müzik bilginiydi. Bu özelliği ile müzik tarihimizde tek. Bilinen beste sayısı on beş. Vefatı ise damla hastalığı nedeniyle oldu. Sultan'a ait nadide besteyi dinlemek için tıklayın. 24 yıl boyunca tahtta kalan Sultan I. Mahmud Han, 1696 yılında doğdu. Yazdığı Türkçe ve Arapça şiirlerde annesinin ismi olan 'Sepkati' mahlasını kullandı. Tarih, edebiyat ve şiirle uğraştı. Çok iyi derece de keman çalıyordu. Aynı zamanda iyi bir tamburi ve iyi bir bestekârdı. Bilinen sekiz peşrevi ve iki saz semaisi bulunuyor. 1754 yılında, bir cuma günü namazdan dönerken at sırtında 58 yaşında vefat etti. Türk Musikisinde ekol olmuş dâhi bir bestekârdı, Sultan III. Selim Han. 1761-1808 yılları arasında yaşayan Sultan, Türk Musikimizin köşe taşıydı. Günümüze altmıştan fazla bestesi ulaştı. Kendisinin keşfettiği on dört makam bulunuyor. 'Suzidilara' makamının yaratıcısı o olduğu gibi; evcarâ, nevâ - buselik, şevkefza gibi günümüzde de kullanılan makamlar da onun tertibi. Aynı zamanda usta bir tamburi, neyzen ve hanende olan Sultan III. Selim'in 'İlhami' mahlasını kullanarak yazdığı şiirlerden oluşan bir de divanı var. Bu şiirlerden 42 beyitlik olanı, Medine'de Peygamber Mescidinin ön tarafındaki on iki sütuna yazılıdır. Sultan'a ait nadide besteyi dinlemek için tıklayın. 1785 – 1839 tarihleri arasında yaşayan Sultan II. Mahmud Han'ın müzik tarihimizde çok önemli bir yeri bulunuyor. 'Adli' mahlasını kullanarak şiirler yazan ve aynı zamanda büyük bir hattat olan, otuzuncu Osmanlı Padişahı, musikiyi III. Selim'den öğrendi. Günümüze 26 eseri ulaşan II. Mahmud Han, iyi bir hanende, tamburi ve neyzendi. 'Ebrulerinin zahımı nihandır ciğerimde' diye başlayan, güftesi de kendisine ait olan Hicaz Divanı, bestekârlıktaki üstünlüğünü göstermeye yeterlidir. 1830 yılında doğan Sultan Abdülaziz Han, başlayan ihtilâlin ardından zorla tahttan indirildi ve 1876 yılında şüpheli bir biçimde 46 yaşında öldü. Oysa bu padişah, Osmanlı Devleti'ni dünyada çok iyi bir duruma getirmeyi başarmıştı. Pehlivanlığa, koç ve horoz dövüştürmeye meraklı olarak tanıtılmak istense de; oldukça iyi bir müzik bilgisine sahipti. Çok iyi piyano ve çok iyi lavta çalan, aynı zamanda neyzen olan çok ince ruhlu bir padişahtı. Günümüze kadar ulaşan Hicaz Hümayun Sirtosu ve güftesi de kendisine ait olan muhayyer makamında iki şarkısı bulunuyor. 'Ey Nevbahar-ı Hüsn-ü An' sevilen bestelerindendi. Yaptığı resmi gezilerde de, dış kaynaklarda sanatkâr bir devlet başkanı olarak nitelendirilmişti. Sultan'a ait nadide besteyi dinlemek için tıklayın. Sultan IV. Mehmed Vahideddin Han, 1861 yılında doğdu. Padişahlığın kaldırılması ve tenkitler nedeniyle yurt dışına çıktı; birçok teklifi reddederek, İtalya'da oturma kararı aldı. 1926 yılında San Remo'da vefat etti. Cenazesi Türkiye'den istenmediği için Türkiye'ye getirilemedi. Borçları nedeniyle tabutuna bile haciz kondu. O dönemde Suriye devlet başkanı cenazeye sahip çıktı ve tabutu Suriye'ye getirtti. Murat Bardakçı'nın kaleme aldığı 'Şahbaba' isimli kitapta Sultan Vahdettin'in ilginç hayat hikâyesini okuyabilirsiniz. Çok iyi bir ses icracısı, kanûnî ve bestekâr olarak, Türk Musiki tarihinde önemli bir yere sahipti. Nota koleksiyonculuğuna meraklı ve çok iyi bir piyanistti. Bestekâr olarak yetmişten fazla eseri vardı. II. Balkan Savaşı sonunda Edirne'nin alınması dolayısıyla bestelediği ve güftesi şair Nigâr Hanım'a ait olan marşı çok ünlüdür. Rast Makamında bilinen bir bestesinin güftesi ise şu şekilde: 'Hicran ile dil hastayım Ummid ile nalan Gel sineme gel kalbime gir ruhuma yaslan Mecnuna ben oldum halef ey ruh-ı gazalan' Sultan'a ait nadide besteyi dinlemek için tıklayın. Bu örnekler dışında Osmanlı Döneminde bizzat musiki ile ilgilenmiş, gerek bestekâr, gerekse icracı olarak şöhret kazanmış birçok Osmanlı Sultanı ve hanedan mensubuna rastlıyoruz. Eski dönemlerde nota yazısının olmaması nedeniyle, eserlerin bugüne ulaşması oldukça çok zor olmuş; bu nedenle bilinen ilk bestekâr padişah II. Bayezid olarak görülmüştür. Bestekâr olduğunu bildiğimiz halde eserleri günümüze ulaşamamış veya beste sahibi olmayan fakat musikişinaslığı ile bilinen padişahlar ve yaşadıkları devirler ise şu şekilde: