Osmanlıların ilk şeyhülislamı

Molla Fenari'nin, 1350 senesinde Bursa civarında Yenişehir ile İnegöl yakınlarındaki Fenar köyünde dünyaya geldiği tahmin edilir. Fenari, ilk öğrenimini babasının yanında tamamladıktan sonra İznik'te derslerine devam eder. Daha sonra Amasya'da Cemaleddin Aksarâyî'nin öğrencisi olur ve 1376 yılında kendisinden icazet alır. Kahire'de çeşitli âlimlerden şeriat ilimlerini tahsil etti. Daha sonra Bursa'ya döndüğünde Sultan Yıldırım Beyazıt tarafından Manastır Medresesi müderrisliği ve bunun yanı sıra 1393'te Bursa kadılığı ile görevlendirildi. Bu vazifesini on yıl kadar devam ettirdi. Kahire'de ondan icâzet alan İbn Hacer el-Askalânî'nin İbnü'l-Fenerî diye tanındığını belirtmesi, Zeynüddin el-Hâfî'nin halifesi İbn Gānim el-Kudsî'ye gönderdiği Arapça bir şiirinde kendisinden İbnü'l-Fenârî diye söz etmesi babasının da bu nisbeyle anıldığını göstermektedir. 1402'deki Ankara Savaşı'nın ardından Mısır seyahati dönüşünde Konya ve Karaman'a uğradığında tanıştığı Mehmed Bey'le Karaman'a gitti. Orada on yıldan fazla bir müddet ders verdi. 1414'de Bursa'ya döndü ve Sultan Çelebi Mehmed devrinde 1415 yılında ikinci defa Bursa kadılığına getirildi. 1419'da Hacca gitti ve dönerken Kahire'ye uğradı. Kahire'de bulunduğu sırada dönemin önde gelen âlimleriyle ilmî müzakerelerde bulundu bulundu ve ders verdi. 1420 yılında Mısır'dan ayrılan Molla Fenârî, Kudüs'e uğradıktan sonra Bursa'ya döndü ve eski görevine devam etti. Sultan II. Murad tarafından 1425'de müftülük vazifesine getirildi. Bu sebeple de Osmanlı'nın ilk şeyhülislamı kabul edilir. Molla Fenârî, Osmanlı Devleti'nde tasavvufa ilgi duyan ilim adamalarınım önde gelenlerindendi. Maddi durumu iyi olmasına rağmen sade bir hayat yaşadı. Vefat ettiğinde 10.000 ciltlik bir kütüphane bırakmıştı. Molla Fenârî, Kudüs'te bir medrese ile Bursa 'da üç mescit ve bir medrese yaptırdı.1430 tarihli vakfiyesiyle bunlara birçok mülkünü bağışladı. Tefsir ve fıkıh sahalarında birçok kitap yazdı. 15 Mart 1431 tarihinde Bursa'da vefat etti. Kabri Bursa'nın Osmangazi ilçesinde kendi adıyla anılan mahallededir. Öğrencileri arasında oğlu Mehmed Şah Fenârî, Şehâbeddin İbn Arabşah, Kadızâde Rûmî, Kutbüddinzâde İznikî, Kâfiyeci, Emîr Sultan, Molla Yegân ve İbn Hacer el-Askalânî gibi âlimler bulunur. Muhyiddin İbnü'l-Arabî tasavvufî düşüncelerinin şekillenmesinde büyük tesiri vardı. İbnü'l-Arabî'ye nispet edilen Ekberiyye mektebinin görüşlerini Anadolu'da temsil eden âlimler arasındadır. Molla Fenârî'nin Somuncu Baba'yla ile meşhur menkıbesi vardır. Bursa Ulu Camii'nin açılışında Cuma hutbesini okuması için Yıldırım Beyazıt Han, büyük âlim Seyyid Emir Sultan Hazretlerini görevlendirir. O da 'Sultanım, zamanımızın büyüğü burada bulunurken bizim hutbe okumamız edebe uygun değildir' diyerek, o zamana kadar kendisini gizleyen Somuncu Baba'yı işaret eder. Ulu Cami'nin açılışında büyük bir âlim topluluğunun yanında Molla Fenârî Hazretleri de vardır.' Somuncu Baba, hutbede, 'Ulemadan bazısının, Fatiha-i şerifinin tefsirinde müşkülatı bulunmaktadır. Onun için bu hutbede bu surenin tefsirini yapalım' buyurur ve Fatiha suresinin yedi türlü tefsirini yapar. Herkes bu hutbeye hayran kalır, şöhretten son derece sakınan Somuncu Baba'nın büyüklüğü ortaya çıkar. Bu hadiseden sonra, sırrının ifşa olmasını öne sürerek Bursa'dan ayrılır. Hutbeyi dinleyenler arasında bulunan kadı Molla Fenârî Hazretleri, o sırada Fatiha suresini tefsiriyle ilgili çalışmaktadır ve bu çalışmayla ilgili olarak müşkülatı vardır. Fenârî, 'Somuncu Baba önce bizim bu surenin tefsirindeki müşkülümüzü halletti. O, bunun büyük bir kerametiydi. Çünkü Fatiha'nın birinci tefsirini herkes anladı. İkinci tefsirini bir kısım cemaat anlamıştı. Üçüncüsünü anlayanlar çok azdı. Dördüncü ve sonraki tefsirleri içimizde anlayan yok gibiydi' sözleriyle Somuncu Baba'nın büyüklüğünü ve kerametini ortaya koyar. Gerek devlet erkânının gerekse halkın saygı gösterdiği ve maddî durumu iyi olmasına rağmen sade bir hayat yaşadığı nakledilen Molla Fenârî geçimini sağlamak için ipekçilikle meşgul oldu. Molla Fenârî, Osmanlı Devleti'nde tasavvufa ilgi duyan ilmiye mensuplarının önde gelenlerindendir. Tasavvuf kültürüne olan yakın ilgisi bazı eserlerinde açıkça görülür. Tasavvufî düşüncelerinin şekillenmesinde Muhyiddin İbnü'l-Arabî'nin tesiri vardır ve İbnü'l-Arabî'ye nisbet edilen Ekberiyye mektebinin görüşlerini Anadolu'da temsil eden âlimler arasında yer almaktadır. Babasından Sadreddin Konevî'nin Miftâḥu'l-ġayb'ını okumuş, daha sonra bu eseri şerhetmiştir.

Osmanlıların ilk şeyhülislamı

MOLLA FENARİ KİMDİR?