Osmanlı tarihinin en güçlü üç valide sultanı

Batılı tarihçiler tarafından genelde Roxelana, Roza, Rossa ve Ruziac adları ile bilinen Hürrem Sultan'ın aslen nereli olduğu kesin olarak bilinmiyor. Hayatının bu ilk dönemi sis perdesi ile kaplı olmasına rağmen Osmanlı tarihine damgasını vurdu. Bir savaşta esir alınarak, Harem'e alındı. Harem'e alındığı zaman yaşının 14 ila 17 arasında olduğu tahmin edilir. Yüzünde daima bir gülümseme havası olduğu için yeni bir isim verilirken bu özelliğinden ötürü Hürrem adı verilmiştir. Fiziki açıdan çok güzel olmadığı ancak zekâsı ve farklı bir çekiciliği olduğu için kısa zamanda Harem'de öne çıktığı ve Kanuni'nin gönlünü kazanmayı başardığı belirtilir. Kanuni'den bir çocuk dünyaya getirdiği zaman dönemin uygulamasına göre Harem'den ayrılması gerektiği halde Hürrem Harem'de çıkarılmadı. Üstelik daha önceki padişahlar cariyelerle nikâhlanmazken, Kanuni daha sonra Hürrem'e nikâh da kıydırdı. Hürrem'in, Kanuni'yi adeta kendine bağlaması nedeniyle Harem'deki diğer hasekiler, özellikle Şehzade Mustafa'nın annesi Mahidevran Kadın ile araları gün geçtikçe daha da bozuldu. Ancak durum daha da ileri gitmeden Kanuni'nin validesi Hafsa Sultan'ın devreye girmesiyle gerginlik kısa bir süre için son buldu. Hafsa Sultan'ın 1534'te vefat etmesi üzerine Harem'in tek hâkimi Hürrem Sultan oldu ve ilk iş olarak da rakibesi Mahidevran'ı oğlu Şehzade Mustafa'nın yanına göndertti. Bir Venedik elçisinin raporuna göre, Hürrem'i kıskanan Mahidevran onu güzelce hırpalamış, elini yüzünü yırtmıştı. Kavganın olduğu akşam Kanuni, Hürrem'i dairesine çağırtmış ama Hürrem bu isteği reddetmişti. Bu itiraz padişahın ilgisini daha çok çekmiş ve Hürrem'i getirmelerini emretmişti. Padişah'ın arzusunu fırsat bilen Hürrem, gözyaşları altında yüzündeki yara izlerini göstererek Mahidevran'ın kendini nasıl dövdüğünü padişaha anlatmıştı. Bunun üzerine Kanuni, Mahidevran'ı Harem'den uzaklaştırarak, oğlu Şehzade Mustafa'nın yanına gönderdi. Bundan sonra Hürrem'in tek amacı vardı: Oğullarından birinin padişah olmasını garantilemek. Bunun için de önündeki en büyük engel Mahidevran'ın oğlu Şehzade Mustafa'ydı. Şehzade Mustafa'yı ortadan kaldırmak için damadı, Veziriazam Rüstem Paşa ile birlikte hareket ederek, önce şehzadeyi Kanuni'nin gözünde şüpheli duruma düşürüp daha sonra da babasının gözleri önünde boğulmasına sebep oldular. Hürrem Sultan, ölmeden önce oğullarının birinin padişah olduğunu göremese de Şehzade Mustafa'yı ortadan kaldırarak II. Selim'in padişah olmasının yolunu açmıştı. Hürrem Sultan, oğullarının yolunu açarken kendisi için de hayır işleri yapmaktan geri kalmadı. 1536'da Aksaray'da kubbeli bir cami ile şadırvan, bunların yanında imaret medrese, darüşşifa ve mektep, Mekke ve Medine'de birer imaret yaptırdı, Edirne'ye de dışarıdan su getirtti. Kanuni ile 1558'de Edirne'ye gittikleri zaman rahatsızlandı ve doktorların müdahaleleri bir işe yaramadı. İstanbul'a getirildikten kısa bir süre sonra da vefat etti. Bugün Süleymaniye Camii yanındaki türbesine defnedildi. Kösem Mahpeyker'in nereli olduğu, ilk adı ve ne zaman Harem'e getirildiği bilinmez. Ancak Harem'e girdikten sonra yüzünün tüysüz ve pürüzsüz olması nedeniyle Mahpeyker, yani Ay yüzlü adı verildi. Ama yine bu özelliğinden dolayı verilen 'Kösem' lakabı daha çok kullanıldı. Kösem'in diğer bir manası da 'Sürünün önünde giden, öncü lider' demektir. Kösem Mahpeyker Sultan, isminin anlamıyla bütünleşen bir hayat sürerek Osmanlı tarihinde birçok ilke öncülük etti. 1603'te 13 yaşında tahta çıkan I. Ahmed'in hükümdarlığının ilk yıllarında dikkatini, ay yüzlü Kösem Mahpeyker çekti ve ilişkilerinden sırasıyla Ayşe Sultan, Fatma Sultan, Şehzade Süleyman, Şehzade Murad, Şehzade Kasım ve Şehzade İbrahim dünyaya geldi. Kösem Sultan, I. Ahmed'in hükümdarlık senelerinde siyasette pek fazla etkili olamadı. I. Ahmed 1617'de vefat ettikten sonra tahta kardeşi I. Mustafa çıkarıldı. Osmanlı tarihinde ilk defa bir hükümdarının yerine kardeşi padişah olmuştu. Bu ilke Kösem Sultan önayak oldu. Çünkü I. Ahmed'in yaşayan en büyük oğlu II. Osman, yani Genç Osman padişah seçilirse Kösem'in oğulları Murad ve İbrahim'in öldürülmeleri kaçınılmazdı. Zaten II. Osman'ın annesi Mahfiruz, Mahpeyker'in en büyük rakibesiydi. II. Osman, 1618'de tahta çıktığında annesi Mahfiruz bilinmeyen bir sebepten dolayı gözden düşüp Harem'den atılmıştı. Kösem, oğullarının hayatını tehlikeye sokacak olan en büyük rakibesinden bu vesileyle kurtulmuştu. Kösem Sultan, Genç Osman ve I. Mustafa'nın hükümdarlık yıllarında oğullarını öldürülmekten kurtarmayı başardı. I. Mustafa'nın tahttan indirilmesinden sonra padişah olarak IV. Murad'ın seçilmesi Kösem'in hayatında önemli bir dönüm noktasıydı ve oğlunun padişah olmasıyla 'valide' makamına yükselerek Eski Saray'dan Topkapı Sarayı'na taşındı. IV. Murad küçük yaşta padişah olduğundan, Kösem Sultan iktidarı 1632'ye kadar fiilen elinde tuttu. 1632'de devlet yönetimine el koyan IV. Murad, Revan ve Bağdat seferleri ile tahttaki yerini sağlamlaştırdı ve annesinin devlet işlerindeki nüfuzunu ortadan kaldırdı. Sultan Murad'ın son anlarını yaşarken Şehzade İbrahim'in öldürülmesini emretmesine rağmen Kösem Sultan'ın gayretleri ile bu emir uygulanmadı. Çünkü İbrahim, Mahpeyker'in siyasi kariyerinin garantisiydi ve Osmanlı hanedanının hayatta olan tek erkek varisiydi. Kösem Sultan, Şehzade İbrahim'in canını Sultan Murad'tan kurtarırken Osmanlı Hanedanı'nın da yok olmasını önlemişti. Ancak Sultan İbrahim, annesini endişelendirecek kadar kadınlarla ilişkiye girmeye başlayınca ana ile oğul arasında gerilimli günler yaşanmaya başladı. En sonunda Sultan İbrahim, Kösem Sultan'ı Harem'den kısa bir süreliğine de olsa uzaklaştırdı. Kösem Sultan, oğlunun bu davranışı affetmeyecek ve Sultan İbrahim'in tahttan indirilerek öldürülmesine göz yumacaktı. Kösem Sultan'ın yıldızı, torunu IV. Mehmed'in tahta çıkarılmasıyla daha da parladı. IV. Mehmed'in annesi Turhan Sultan daha tecrübesiz olduğu gerekçesiyle Kösem Sultan Osmanlı tarihinde bir ilk olarak Valide-i Muazzama unvanı ile Harem'de bırakıldı. Ancak Turhan Sultan'ın giderek siyasette etkili olmaya başlaması Kösem Sultan ile onu rakip durumuna getirdi. Kösem Sultan, Turhan Sultan'ı öldürtmek için bir düzen hazırladığı. Ancak Kösem'in kendisi, feci bir şekilde Osmanlı tarihinin en meşhur cellatlarından biri olan Kara Ali'nin acımasız ellerinde son nefesini verdi. Kösem'in ölüsü sevenlerinin gözyaşları eşliğinde önce Eski Saray'a götürüldü. Oradan da eşi Sultan I. Ahmed'in türbesine götürülerek defnedildi. Böylece 'Kadınlar Saltanatı' denilen dönemin en güçlü kadını olan Valide-i Muazzama Kösem Mahpeyker Sultan, Valide-i Maktule, yani 'Katledilmiş Valide Sultan' olarak tarih sayfalarındaki müstesna yerini aldı. Hatice Turhan Sultan, 1627'de Rusya'da dünyaya geldi. Daha 12 yaşındayken Tatar akıncılarına esir düştü ve Kör Süleyman Paşa tarafından satın alındıktan sonra Kösem Sultan'a hediye edildi. Adeta bir güzellik abidesi olan Turhan Sultan zekâsını da kullanarak önce Kösem Sultan'ın takdirini kazandı ve daha sonra da Sultan İbrahim'in gözüne girdi. Sultan İbrahim'den Şehzade Mehmed'i dünyaya getirdi. Bu doğum sıradan bir doğum değildi. Sönmek üzere olan Osmanlı hanedanı için bir kurtuluştu. Turhan Sultan, Harem'de Kösem Sultan'ın gölgesinde kalmasına rağmen özellikle oğlu IV. Mehmed'in hükümdar olmasıyla gelin ile kaynana arasında zorlu bir mücadele başladı ve bu mücadeleden Turhan Sultan zaferle çıkmayı bildi. Artık Harem'in en büyük hâkimi olmuştu. Turhan Sultan, Köprülülerin sadrazamlık makamına gelmesinden sonra yavaş yavaş elini siyasetten çekti ve kendini daha çok hayır işlerine adadı. İlk olarak Çanakkale Boğazı kalelerini inşa ettirdi. Daha sonra ise III. Murad'ın hanımı Safiye Sultan tarafından yapımı başlatılan ancak bir türlü tamamlanamayan Eminönü'ndeki Yeni Camii'ni tamamlattı. 1682'de vefat etti ve daha önceden yaptırdığı Yeni Camii'deki türbeye defnedildi.

Osmanlı tarihinin en güçlü üç valide sultanı

HÜRREM SULTAN