Osmanlı sultanlarının 10 önemli sikkesi

''Ya Kostantiniyye beni alır, ya ben onu'' diyen genç sultan, zamanın en gelişmiş savaş teknolojisini de sonuna kadar kullanarak 1453 yılında kenti teslim almış ve yeni bir çağ açmıştır. Fatih Sultan Mehmed, fetihten 24 yıl sonra ''sultani'' adı verilen ilk Osmanlı altınını hicri 882 yılında İstanbul'da bastırmıştır. Bu tarihten itibaren Osmanlı tahtına geçen tüm sultanlar kentte sikke darp ettirmiştir. Fatih bastırdığı bu altın sikkeyle artık hükümdarı olduğu Osmanlıların Akdeniz havzasında en önemli ekonomik aktörü olduğu gerçeğini tescil etmiştir. Bu sikke, aynı zamanda Avrupa ticaretinin en büyük takas aracı olan Venedik ve Ceneviz altın sikkelerine de önemli bir alternatif ve rakip oluşturmuştur. Fatih Sultan Mehmed, gümüş sikkelerinde ''sultan'' unvanını kullanmakla yetinmişti. Sembolik olarak çok az sayıda basılan bu sikkeden günümüze de çok az sayıda örnek ulaşmıştır. Bu altın sikke, ilk altın Osmanlı sikkesidir. Fatih Sultan Mehmed, İstanbul'u fethetmesinin ardından 27 yıl sonra İstanbul'da bu sikkeyi darp ettirmiştir. En ender görülen Osmanlı sikkeleri arasındadır. Sikkenin ön yüzünde ''Darib un nadri sahib ül izzi ve'n nasri fil berri ve ve'l bahri', arka yüzünde ise Sultan Mehmed bin Murad Han azze nasrahu duribe fi Kostantiniyye sene 882'' ifadeleri yer almaktadır. Günümüz Türkçesi ile: Bu altını darp ettiren karada ve denizde izzet ve yardım, zafer sahibi Murad Han oğlu Sultan Mehmed Allah'ın yardımıyla aziz olsun. Kostantiniyye'de 882 senesinde darp edildi. Tahta çıktığı ilk yıllarda adına basılan sikkelerde tuğralı yüzün kenarında bitki motifi kullanan Sultan II. Abdülhamid, İstanbul baskılı sikkelerinde saltanatının altıncı yılından itibaren Rusya Savaşı nedeniyle dönemin Şeyhülislamı Hasan Hayrullah Efendi'den fetva alarak el-gazi unvanını kullanmaya başlamıştır. Kanuni Sultan Süleyman'ın ardından en uzun süre padişahlık yapan Sultan II. Abdülhamid, devrinin en önemli siyaset ve devlet adamlarından biridir. Otuz üç yıl gibi oldukça uzun bir süre devleti idare eden bu sultanın sikkeleri, bu uzun hükümdarlık yıllarıyla doğru orantılı olarak bol miktarda üretilmiştir. Buna karşın Sultan II. Abdülhamid'in saltanatının özellikle ilk altı yılında bastırdığı sikkelere ulaşmak zordur diğer taraftan ileriki taht yılında bastırdığı sikkelere ulaşmak daha kolaydır. Diğer taraftan ileriki taht yıllarında, basılan sikkeler arasında da nadir sikkeler bulunmaktadır. Bunun en önemli nedeni mali buhranlar ve Rusya'yla yaşanan uzun savaşlardır. Sultan II. Abdülhamid döneminde altın, gümüş ve bakır sikkelerin alım güçleri arasında çok ciddi farklar oluşmuştur. II. Abdülhamid döneminde Osmanlı hazinesi çok zor dönemlerden geçmiş, yurtdışında basılıp Osmanlı topraklarında tedavüle sokulan sahte gümüş paralar ekonomik sistemde sıkıntılar doğurmuştur. Buna karşın sultan, adına basılan paraları çok akıllıca kullanmış, Musul petrollerinin çıktığı toprakları satın alıp, kişisel mülkü olarak tapuya işlettirmiştir. II. Abdülhamid hem imparatorluk toprakları içerisinde, hem de sınırlar dışında ihtiyaç duyan topluluklara cömert yardımlarda bulunmuştur. Sikkenin ön yüz üst kısmında yedi adet yıldız motifi, alt kısımında ise bitki motifleri ve defne dallarıyla süslenmiş ''el-gazi'' unvanlı Sultan II. Abdülhamid tuğrası yer almaktadır. Tuğra altında, sikkenin otuz birinci cülus yılında basıldığını gösteren ''Sene 31'' ibaresi vardır. Çelenk süslemesi altında sikkenin birimini gösteren rakamla 500 ibaresi görülmektedir. Sikkenin arka yüzüne ise üstte, ortada bir adet yıldız ve defne çelengi içerisinde ''Azze nasruhu duribe fi Kostantiniyye 1293'' ibaresi bulunmaktadır. Günümüz Türkçesi ile: Allah'ın yardımıyla aziz olsun. 1293 yılında Kostantiniyye'de basıldı. Sultan II. Ahmed oldukça dindar, şair, hat sanatına vakıf, Osmanlı İmparatorluğu'nun iç ve dış meseleleriyle yakından ilgilenen, gelişmeleri sürekli takip eden bir padişahtı. Dört yıl süren saltanatı boyunca sadece merkez darphane olan Darphane-i Amire'de, yani İstanbul'da ve yine Osmanlı Devleti'nin en önemli merkezlerinden biri olan Mısır'da sikke darp edilmiştir. Padişahlığı döneminde altın ve gümüş sikkelerin ayar ve ağırlıklarında değişiklikler yaşanmıştır. Sikkenin ön yüzünde ''Sultan ül berreyn ve hakan ül Bahreyn es sultan ibn üs sultan'', arka yüzünde ise ''Sultan Ahmed bin İbrahim Han dame mülkehu duribe Kostantiniyye fi sene 1102'' ifadeleri yer almaktadır. Günümüz Türkçesi ile: İki karanın sultanı ve iki denizin hakanı sultan oğlu sultan İbrahim Han oğlu Sultan Ahmed mülkü daim olsun. Kostantiniyye'de 1102 senesinde darp edildi. Batı modeli bir eğitim alan Abdülmecid, Osmanlı Devleti'nin modernizasyonuna büyük önem vermiştir. Bu modernizasyon çalışmaları etkisini darphanelerde de göstermiştir. Sultan Abdülmecid zamanındaki en önemli gelişmelerden biri, Tanzimat'ın ilanı ve buna bağlı olarak yaşanan düzelme ve gelişmelerin sikke basımına da yansımasıdır. Bu kapsamda 1840 yılında Tashih-i Sikke adlı bir kararname çıkarılması yoluyla Batı dünyasında kullanılan standartlarda sikkelerin basımına başlanmıştır. Bu uygulamanın Osmanlı para sisteminde köklü değişikliklere yol açacak bir dönüm noktası olmasından dolayı İstanbul Darphanesi Tashih-i Sikke adını taşıyan bir de madalya çıkarmıştır. Böylece sikke basım tekniklerinde Avrupa menşeli makinelerin kullanımı yayıldı. İlk olarak Sultan Abdülmecid döneminde basımına başlanan, bundan dolayı ''Mecidiye'' adı verilen yeni sikke birimleri oluşturulmuştur. Sultan Abdülmecid'in sikkelerinde tuğrasının yanında bir gül goncası betimlemesi bulunur. Sikkenin ön yüzünde yıldızlar ve çiçek bezemeleri bitki bordürü içerisinde Sultan Abdülmecid tuğrası yer almaktadır. Tuğra altında, sikkenin on yedinci cülus yılında basıldığını gösteren ''Sene 13'' ibaresi görülmektedir. Sikkenin arka yüzünde yıldızlar ve çiçek bezemeli bitki bordürü içerisinde ''Azze nasruhu duribe fi Kostantiniyye 1255'' ibaresi bulunmaktadır. Günümüz Türkçesi ile: Allah'ın yardımıyla aziz olsun. 1255'te Kostantiniyye'de basıldı. Sultan II. Osman'ın tahta geçtiği 1617 yılında hemen bir sonra, 1618'de devrin Osmanlı para piyasasını saran bir devalüsyon, yani para değerinde düşürülme gerçekleştirilmişti. Akçenin değeri zaten çok düşüktü. Sultan II. Osman tahta çıkınca, 1618 senesinde Darphane Nazırı Bekir Efendi'nin tedbir ve teşebbüsüyle, değeri düşük bu züyuf sikkeler çoğalmıştır. Akçenin değeri düşük bu züyuf akçeler piyasadan toplattırılmış, bunların yerine orijinal ağırlığa uygun yeni akçeleri dönemin tabiriyle ''Cedid Akçe'' bastırılmıştır. Sikkenin ön yüzünde ''Sultan ül berreyn ve hakan ül Bahreyn es sultan ibn üs ultan'', arka yüzünde ise ''Sultan Osman bin Ahmed Han azze nasrahu duribe fi Kostantiniyye sene 1027'' ifadeleri yer almaktadır. Günümüz Türkçesi ile: İki karanın sultanı ve iki denizin hakanı sultan oğlu sultan Ahmed Han oğlu Osman Allah'ın yardımıyla aziz olsun. Kostantiniyye'de 1027 senesinde darp edildi. Sultan III. Selim'in padişahlığı ve devlet adamlığı kadar öne çıkan şahsi hususları arasında şair, bestekâr ve hattat olması gelmektedir. Ekonomik, mali ve siyasi gelişmelere bağlı olarak III. Selim'in saltanatının çeşitli dönemlerinde adına basılan altın sikkelerin ayar ve ölçülerinde kısmi azaltmalar yaşanmıştır. Sultanın, altın sikkelerinde görülen söz konusu ayar düşürme uygulaması gümüş para kıymetine de yansımıştır. Sultan III. Selim'in İstanbul baskılı sikkeleri kimi zaman ''İslambol'', kimi zamansa ''Kostantiniyye'' adıyla basılmıştır. Bunun nedeni tam olarak bilinmese de, İslambol adı daha çok savaş dönemlerinde basılan sikkelerde tercih edilmiştir. III. Selim'in İstanbul dışında, Mısır, Cezayir, Trablusgarp ve Tunus baskılı sikkeleri mevcuttur. Sikkenin ön yüzünde noktalı bordür içerisinde Sultan III. Selim'in tuğrası ve tuğranın altındaki iki çizgi arasında ''Duribe İslambol fi 1203'' ibaresi, arka yüzünde ise ''Sultan ül berreyn ve hakan ül Bahreyn es sultan ibn üs sultan'' ibaresi bulunmaktadır. Noktalı bordür ile çevrelenen alan aynı zamanda iki satırlık bir kutuyla bölünmüştür. Günümüz Türkçesi ile: İstanbul'da 1203'te basıldı. İki karanın sultanı ve iki denizin hakanı sultan oğlu sultan. Avrupalıların ''Muhteşem'', Osmanlıların ise ''Kanuni'' olarak andıkları Sultan I. Süleyman, bu iki unvanı da fazlasıyla hak eden, Osmanlı tahtında en uzun idarecilik yapan, devletin sahip olduğu topakları en üst sınıra taşıyan ve devlet hazinesini taşarcasına dolduran bir sultandır. Padişahlık yaptığı dönemde İstanbul'la birlikte altmıştan fazla darphanede para bastırmıştır. Cülusunun ardından İstanbul'da sembolik olarak kendisine tahsis edilen ''ulufeyi'' almak için Yeniçeri Ocağı'na gitmiş, ulufe kesesini yeniçeri askeriyle beraber onların arasında alarak bu ocağa olan sevgisini ve bağlılığını ifade etmiştir. Babası Yavuz Sultan Selim gibi Kanuni de bazı sikkelerinde ''Şah'' ve ''Hadim ül Haremeyn üş şerefeyn'' unvanlarını kullanmıştır. I. Süleyman vefat edip tahtı oğlu II. Selim'e devredene kadar Osmanlı İmparatorluğu'nun Avrupa ve Asya'yla olan ticari ilişkileri altın sikkelerle süregitmiştir. Kanuni, başta İstanbul olmak üzere çeşitli darphanelerde bastırılan altın sultani sikkesiyle beraber Hint-Asya coğrafyası ile dış ticarette kullanılan ''Şahi'', ''Lari'' adlı sikke birimleri üretilmiştir. Kanuni Sultan Süleyman dönemi Osmanlı sikkeleri, Osmanlı nümismatiği ile ilgili araştırmalarda çok önemli bir yer tutmaktadır. Sikkenin ön yüzünde ''Darib un nadri sahib ül izzi ve'n nasri fil berri ve ve'l bahri'', arka yüzünde ise ''Sultan Süleyman bin Selim Han azze nasrahu duribe fi Kostantiniyye sene 926'' ifadeleri yer almaktadır. Günümüz Türkçesi ile: Bu altını darp ettiren karada ve denizde izzet ve yardım, zafer sahibi Selim Han oğlu Sultan Süleyman Allah'ın yardımıyla aziz olsun. Kostantiniyye'de 926 senesinde darp edildi. Osmanlı İmparatorluğu'nun en sert ve celalli sultanı olarak bilinen Yavuz Sultan Selim, sekiz yıllık saltanatı boyunca İstanbul'daki devlet hazinesini muazzam bir seviyeye çıkarmıştır. Özellikle Mısır'ı fethetmesiyle birlikte devlet gelirlerinde büyük bir artış gerçekleşmiştir. Safevi sultan Şah İsmail'le olan mücadelesinden zaferle çıkmasının ardından sikkelerine ''sultan'' unvanının yanı sıra ''şah'' unvanını da eklemiştir. Bu sikkelere ''Şahi'' ismi verilmiştir. Kendisinden sonra Topkapı Sarayı'ndaki Hazine bölümü, Osmanlı Devleti'nin sonuna kadar daima onun mührüyle açılıp kapatılmıştır. Suriye ve Mısır'ın fethinden itibaren Hicaz'daki kutsal toprakların da hamisi olan Yavuz Sultan Selim, bu nedenle bazı sikkelerinde iki kutsal kentin hadimi, hizmetçisi anlamına gelen ''Hadim ül Haremeyn'üş şerefeyn'' ibaresini de kullanmıştır. I. Selim İstanbul dışında Mısır, Bitlis, Siirt, Amid, Müküs, Musul darphaneleri başta olmak üzere muhtelif darphanelerde adına para bastırmıştır. Sikkenin ön yüzünde ''Darib un nadri sahib ül izzi ve'n nasri fil berri ve'l bahri'' arka yüzünden ise ''Sultan Selim Şah bin Bayezid Han azze nasrahu duribe fi Kostantiniye sene 918'' ifadeleri yer almaktadır. Günümüz Türkçesi ile: Bu altını darp ettiren karada ve denizde izzet ve yardım, zafer sahibi Bayezid Han oğlu Sultan Selim Allah'ın yardımıyla aziz olsun. Kostantiniyye'de 918 senesinde darp edildi. Fatih Sultan Mehmed'in ardından Kostantiniyye'de Osmanlı tahtına geçen ve ikinci Osmanlı sultanı olan II. Bayezid Han çok iyi bir eğitim almıştır. Tahta çaktığında Osmanlı âdeti üzerine askere cülus bahşişini bolca dağıtmıştır. Ayrıca yeniçeri maaşlarına da artış getirerek orduyu yanına alan sultan, babası Fatih Sultan Mehmed'in darp ettirdiği mangır, akçe tipinde sikkeler kestirmiştir. II. Bayezid hem kendi adına basılan paralardan hem de ganimet ve vergi olarak alınana altınlardan yüklü harcamamalar yapmak zorunda kalmıştır. Sultan II. Bayezid'in sikkeleri, tahta çıktığında ilk yıllarda kardeşi Cem Sultan'ın da Bursa'da kendi adına hutbe okutup sikke bastırmasıyla bir rakiple karşılaşır. Altın sikke bastıracak gücü olmayan Cem Sultan, ağırlığı bir gram bile gelmeyen, gümüşten akçe tipinde sikke bastırmış olsa da, sikke bastırmak hükümdarlık anlamına geldiğinde bu durum II. Bayezid için yeterli bir tehdit sayılmaktaydı. Kardeşi Cem'i yenerek kaçmaya zorlayan Sultan II. Bayezid, Cem Sultan'ın bastırdığı sikkeleri de toplatıp imha ettirmiştir. Sikkenin ön yüzünde ''Sultan ül berreyn ve hakan ül Bahreyn es sultan ibn üs sultan'' arka yüzünde ise ''Sultan Bayezid bin Mehmed Han azze asrahu duribe fi Kostantiniyye sene 886'' ifadeleri yer almaktadır. Günümüz Türkçesi ile: İki karanın sultanı ve iki denizin hakanı sultan oğlu sultan Mehmed Han oğlu Sultan Bayezid Allah'ın yardımıyla aziz olsun. Kostantiniyye'de 886 senesinde darp edildi. Osmanlı tahtına iki defa geçip, padişahlık yapan Sultan I. Mustafa, akli dengesinin sağlam olmaması sebebiyle ilk cülusundan üç ay sonra tahttan indirilmiştir. Padişah bu üç aylık devrede Basra'da çifte şahi olarak adlandırılan bir altın para birimi, Mısır, Halep, Bağdat gibi bölgelerde sultani biriminde altın sikkeler bastırmıştır. Dindar bir yapıya sahip olan I. Mustafa'nın çevresine ve halka bolca ''ihsan-ı şahane''leri olmuştur. Sultan İbrahim'e atfedilen Topkapı Sarayı'nın havuzuna, saray görevlilerine, dışarıda halka ve denizde balıklara para saçma hadisesi aslında Sultan Mustafa'nın bir hususiyetidir. Üç ay süren ilk saltanının ardından yerine Osmanlı tahtına oturan Genç Osman'ın beş yıl süren saltanatından sonra hazin bir şekilde öldürülmesini takiben ikinci defa tahta geçen I. Mustafa bu ikinci cülusunda İstanbul dışında sikke bastırmıştır. Sikkenin ön yüzünde ''Sultan ül berreyn ve hakan ül Bahreyn es sultan ibn üs sultan'', arka yüzünde ise ''Mustafa bin Mehmed Han azze nasrahu Kostantiniyye sene1026'' ifadeleri yer almaktadır. Günümüz Türkçesi ile: İki karanın sultanı ve iki denizin bakanı sultan Mehmed Han oğlu Mustafa Allah'ın yardımıyla aziz olsun. Kostantiniyye'de 1026 senesinde darp edildi. Kaynak: İstanbul'un 100 sikkesi

Osmanlı sultanlarının 10 önemli sikkesi

II. MEHMED DEVRİ SİKKELERİ