Osmanlı mimarisine ait terimler

Ağırlık kulesi: Kubbe ve kemerlerden gelen baskıya dayanmalarını kolaylaştıran, içi kısmen dolu kulelerdir. Ağırlık kuleleri, camilerde kubbeyi taşıyan ana kemerlerin ve kubbenin itme gücünü karşılar. İçleri kısmen dolu olduğundan bir ağırlık sağlayarak ayakların yukarıdan kubbe ve kemerlerden gelen baskıya dayanmalarını kolaylaştırırlar. Büyük Osmanlı camilerinin önemli parçalarından biridir. Osmanlı'nın eşsiz mimarları Eyvan: Üstü çoğunlukla tonozla örtülü; üç tarafı kapalı, bir tarafı tamamen açık mekandır. Eyvana, Selçuklu ve Osmanlı mimarisinde cami, medrese, bîmâristan gibi binalarla birlikte evlerin planlarında sıklıkla rastlanır. Selçuklu döneminden miras kalan 3 şifahane Revak: Yapının avlusunda ya da dış cephesinde bina duvarına bitişik, üstü örtülü, önü açık mekandır. Çatısı sütunlarla desteklenen revak, yarı kapalı, uzunlamasına bir alandır. Dizi halinde birbirine bağlana sütun kemerler desteği sağlar. Revakların yapılma nedeni genellikle güneşten korunmayı sağlayacak bir gölgelik elde etmektir. Kadim kentin üstü örtülü yolları 'Sabbatlar' Alem: Minare, kubbe, sancak direği gibi şeylerin tepesinde bulunan, ay yıldız ya da lale biçiminde metal tepelik. Yapıların kubbe ve külah gibi yerlerinin tepesinde, sancaklarda çoğunlukla yarım aya benzer formda bezeme elemanı, bir çeşit tepelik. Maden ya da taştan yapılmış olabilir. Bir yerin süslemesi yahut güzelleştirilmesi için uygulanan süslemelerdir. Selçuklu mimarisinde yapıların cepheleri bezemeyle doldurulur. Osmanlı'da ise inşa edilen eserlerin bir hacim ve kütle sanatı olduğunu düşünülerek güzelliği sadelikte aramış, bundan dolayı da tezyinatta aşırıya gidilmemiştir. İslam uygarlığında mimari eserlerin ağırlığını taşıyan kemerler Pilpâye: Binanın üst yapısının dengeli biçimde taşıyıcılığını üstlenen büyük ayaklardır. Filayağı da denilen pilpaye, sütunlardan farklı olarak büyük çaplı ve bir hayli yüksek bir ayaktır. Genişleyen mimari yapıların iç hacimleri de arttığından duvarlar taşıyıcılık görevini iç desteklere bırakır. Bu sorundan dolayı yapıların içinde pilpaye denilen destek yapılır. Tuğla yahut kesme taş örgü şeklinde yükseltilen bu taşıyıcı unsur bir sütun gövdesi gibi silindir biçiminde inşa edilebileceği gibi kare, dikdörtgen, çokgen, yonca planlı olarak da inşa edilebilir. Merhametin kuş evleriyle vücut bulduğu 8 mimari yapı Arasta: Arasta, çarşılarda aynı ürünü satan dükkânların bulunduğu bölüme verilen ad. Osmanlı mimarisinin en önemli yapı çeşitlerinden biri olan külliyelerde sıklıkla yer alan arastalar, geçmişte geliri külliyenin içindeki camiye vakfedilen tek tip dükkânlardan oluşurken, günümüzde çoğu turistik olmak üzere çeşitli ürünler satan ve kira geliri hariç camilere gelir bırakmayan çeşitli dükkânlardan oluşur. Dükkânların her birinin ayrı kapısı yoktur. Sabah ve akşam birlikte açılır ve kapanırlar. Edirne Selimiye Külliyesi'ndeki turistik eşya satan arasta ve Kırklareli'deki Hızırbey Külliyesi'ndeki tuhafiyecilerin bulunduğu arastalar halen faaliyetini sürdüren arastalara örnek verilebilir. Azameti mühendisleri şaşırtan şaheser: Selimiye Altı dayanaklı cami: Merkezi planlı, üzerini örten büyük kubbesi altı sütun ya da paye tarafından taşınan cami tipidir. Mimari, tarihi ve estetik açıdan en ihtişamlı camiler Fevkânî: Tek kattan yüksek yapıları niteler. Bulunduğu yerin eğimi ya da çevresindeki yapıların durumu yüzünden, bir alt yapı üzerine oturtulan camiler için kullanılan bir terimdir. Yüksek, yükseltilmiş anlamına gelir. Alt katta genellikle gelir getiren dükkânlar bulunur. Arabesk: Hemen hemen tüm İslam ülkelerinde görülen, birbiriyle kesişen geometrik ve çizgisel öğelerden oluşan bir bezeme türüdür. Arabesk tarzı süslemeler, birbiri içine girmiş çiçek ve yapraklardan ya da karışık geometrik şekillerden oluşur. Müslüman zanaatkârların ustaca kullandığı matematiksel tekrar: Arabesk Eksedra: Camilerde yarım kubbelerin iki ya da üç yanına küçük yan kubbeciklerle yapılan eklemelerdir. Çörten: Çatıdaki yağmur suyunu dışa atmak için, dış duvarların saçak yüzeyinde yapıya dik konumda yerleştirilen kısa oyuk. Mimar Sinan'ın eserleri hakkında 33 ilginç bilgi Almaşık duvar: Farklı iki cins malzemenin atlamalı olarak meydana getirdiği örgü türüdür. Daha çok erken İslam ve Osmanlı döneminde görülür. Lokmalı parmaklık: Pencerelerde demir şebekelerin bağlantı noktalarındaki köşeleri birbirine pahlanmış, yatay ve düşey yuvarlak kesitli demir ya da ahşap çubuklardan oluşan ve pencere sövelerine takılan parmaklık. Mağrib mimarisine özgü İslami eserler Ahen-i çember: Sütun başlıklarının üzerinde kemerlerin başlangıcından önceki kare taş yüzeyini çevreleyen dikdörtgen kesitli demir çemberdir. Gergi kemeri: Ahen-i kiriş-i kemer de denilir. Kemerlerin açılmasının engellemek için kullanılan, başlığın bittiği yerde sütunu duvara ya da diğer sütunlara bağlayan demir çekme çubuğudur. Osmanlı çini sanatının temellerini atan 3 çini ustası Ajur: Ahşap, mermer ya da taş levhaları kafes biçiminde oyarak elde edilmiş bezeme Müşebbek: Küçük tahta parçalarından yapılan oymalı kafeslerdir. Çoğunlukla mermer ya da metal aksesuarlarda bezeme özelliğini belirtir. Osmanlı'dan yadigar kıymetli minyatürler Aydınlık feneri: Örtülü iç mekânlara ışık sağlamak için düzenlenmiş bölüm. Genellikle kubbe ya da çatının merkezinden açılan ve bazen bir camekânla çevrilen açıklık. Baklavalı başlık: Taşın ya da mermerin baklava ve üçgen yüzeyler oluşturacak biçimde işlenmesiyle yapılan Osmanlı sütun başlığı. Osmanlı sanatında iz bırakmış 5 motifi Bedesten: Eş büyüklükte kubbelerle örtülü Osmanlı çarşı yapısıdır. 14. yüzyılda ortaya çıkmıştır. Özellikle, değerli eşya satışında ve tüccarın değerli evrak ve malların depolanmasında uzmanlaşmış bir mekândır. Dört yarım kubbeli cami: Merkezi planlı, büyük kubbesi dört yandan birer yarım kubbe ile desteklenen cami tipidir. Boşatma kemeri: Hafifletme kemeri. Genellikle pencerelerin üzerinde bulunur. Yapının örtüsünden aşağıya inen ağırlığın zemine aktarılmasına yarar. Dünyanın en ilginç mimari yapıları

Osmanlı mimarisine ait terimler

AĞIRLIK KULESİ