Osmanlı döneminde su yönetimi

🔵Bu nedenle denizler, geniş göller, büyük nehirler ve yer altı suları bu kategoriye girerdi; başkasının zararına yol açmadıkça bu kaynakların kullanımı konusunda herkes serbestti. 🔵Böyle bir durumda fertler bütün işçiliği ve harcamayı karşılamakla yükümlüydü. Ancak büyük nehirlerde suyla ilgili geniş çaplı çalışmalardan genelde devlet sorumluydu. 🔵Özel mülkiyete konu olan sular, kullanıldıktan sonra kalanı herkesin istifadesine sunulan 'nehr-i âm' ve sadece mülkiyeti elinde bulunduranların kullanımına ait 'nehr-i hâs' olmak üzere ikiye ayrılmıştı. 🔵Su kanalları veya su kuyuları açarak, bir kaynak bularak yahut bataklık kurutarak ekili olmayan sahipsiz araziyi tarıma elverişli hale getirme Müslüman veya zimmî olsun fertlere yasal olarak tanınmış bir haktı. Mimar Sinan'ın inşa ettiği su tesisleri 🔵Eğer bu sular birçok paydaşın ortak mülkiyeti altında ise bu durumda paydaşlardan hiçbiri diğerlerinin izni olmadan yeni su kanalı açamaz, değirmen inşa edemez, su kullanım sırasını veya yönünü değiştiremezdi. 🔵İzin verilse bile bu herhangi bir zamanda geri alınabilir. Su paydaşların kendi arazi hisselerinin büyüklüğüne göre taksim edilirdi. 🔵Eğer bent yapma zorunluluğu varsa bu durumda su hakları nehrin alt taraflarından başlamak üzere yukarı kısımlara doğru dağıtılırdı. Bir akarsuyun sahibi, o su bir başkasının toprağından geçse bile belirli haklarını korurdu. 🔵Toprak sahibi bu durumda akan suyu engelleyemezdi ve su sahibine su yolu üzerinde gerekli onarım iznini vermek durumundaydı. 🔵Şehirler için su temin edilmesi, özellikle suyun az olduğu bölgelerde dağıtımının yapılması, pirinç yetiştirilmesi devletin büyük ölçekli arazilerde su kullanımıyla ilgili ana teşebbüsleri olmuştu. 🔵Su kullanımı ve su işleriyle ilgili olarak genel Osmanlı politikası, büyük oranda tarımsal arazilerin işletimini küçük üniteler halinde çiftçilik yapan halka bırakan Osmanlı toprak sistemiyle belirlenmişti. İslam tarihinde su yönetimi 🔵Su kemerlerinin inşası ve su yollarının bakım ve muhafazası başmimarın gözetiminde yapılıyordu. 🔵Ona doğrudan bağlı bir nâzır ve nâzırın idaresi altında suyolcu denilen, İstanbul'un su sistemi kanallarının muhafazasından sorumlu, su kemerlerinin bakımını ve korumasını yapan teknik elemanlar bulunmaktaydı. 🔵Pirinç üretiminde çeltik tarlasının bol suya ihtiyaç göstermesi sebebiyle düzenli su akışının sağlanması büyük önem taşıyordu. Dolayısıyla esas mülkiyet veya belirleme işi araziye sahip olmada değil suyun kullanımına dayanıyordu. 🔵Dağıtılan su miktarı belli olduğundan devlet ne kadar pirinç tohumu ekileceğini sıkı biçimde düzenlemiş, bunun her su yolu için ne kadar olduğu resmî kayıtlara geçmiştir. Osmanlı Devleti başından beri pirinç üretiminin yayılmasını teşvik etmiş ve bu konuda destek sağlamıştı. 🔵Yılın 9-10 ayında tarım için su tedarikinin düzenli biçimde karşılandığı Anadolu ve Rumeli'de su dağıtımı, İran ve Bereketli Hilâl'de olduğu gibi ortak değildir. 🔵Orta ve Doğu Anadolu platolarının kurak mevsimlerinde ve temmuzdan itibaren başlayan yaz aylarında mevcut su kaynaklarının şahıslar arasında dağıtımı için belirli düzenlemeler yürürlüğe konmuştur. Su sıkıntısına karşı alınması gereken önlemler 🔵Bazı bölgelerde ise su dağıtımı, bahçe ve tarlaları sulama ve şehirlerin su ihtiyacının karşılanması için eski düzenlemeler aynen korundu. Kırsal kesimde Osmanlıların en gelişmiş su dağıtım sisteminin bulunduğu Karaman bölgesinde bir su dağıtım görevlisi (mîrâb) bu düzenlemeler için yapılan başvuruları kontrol etmek üzere seçilmişti. 🔵Herkesin hakkını tamamıyla verebilmek için mîrâb halkın da onayı ile paylaşımın dağıtımını gözetleyecek birkaç kişiden oluşan bir heyet tayin edebiliyordu. Bu kişiye su dağıtım projesinin işleyişini yerine getiren şakird denilen kişiler yardımcı oluyordu. 🔵İstanbul'un fethinden sonra şehirler için oldukça ileri seviyede içme suyu şebekeleri geliştirildi ve bu sistem Kudüs ve Mekke gibi farklı şehirlerde uygulandı. 🔵İstanbul'da sarnıçlarda ya da bentlerde biriken suyun dağıtım sistemi ayrıntılı bir bilgi gerektiriyordu. Oluşturulan sistemle Halkalı deresi ve Belgrad ormanları gibi şehrin dışındaki kesimlerden yer altındaki künklerle veya yüksek noktalara su kemerleriyle su getiriliyordu. 🔵Bu sistemi inşa etmek ve işletmek için mimarbaşı ve suyolcuları görevlisinin gözetiminde iyi bir çalışma gerçekleştiriliyordu. Su işlerinin inşaat ve bakım masrafları sultanların veya önde gelen kişilerin vakıfları tarafından karşılanıyordu. 🔵Ana su yolları ve su kemerleri, şehrin büyümesi ve gelişmesi için çekirdek vazifesi gören büyük camilere ve etraflarındaki yapılara suyu ulaştıracak biçimde yapılmıştı. 🔵1456 yılında Fatih, su kemerleri vasıtasıyla şehrin su miktarının çoğaltılması yönünde emirler vermişti. İlk olarak Bizans İmparatorluğu'nun son yüzyılında harap hale gelen su yolları tamir edilmişti. 🔵Şehrin nüfusunun hızla artması sebebiyle İstanbul'dan daha uzak su kaynaklarından su getirebilmenin yolları arandı ve İstanbul'daki ikinci büyük su projesi Kanuni devrinde gerçekleştirildi. ------------------------------------------------------------------------------ ** Fikriyat.com'un ürettiği özel içeriklere ulaşmak için tıklayınız: https://www.fikriyat.com/fikriyat-ozel ***Podcast kayıtlarıyla İslam'dan fıkha, edebiyata, tarihe dair bilgiler içeren programları dinleyebilir ve güncel olayların tarihte yer alan örnekleriyle, edebiyattan sanata dair birçok içeriği de takip edebilirsiniz: https://www.fikriyat.com/podcast ***Dijital medyanın tüm mecralarında yer alan Fikriyat.com sosyal medyada da aktif olarak faaliyet gösteriyor: TWITTER: https://twitter.com/fikriyatcom INSTAGRAM: https://www.instagram.com/fikriyat/ FACEBOOK: https://www.facebook.com/fikriyat/ PODCAST'LER: https://www.fikriyat.com/podcast MOBİL UYGULAMASI https://play.google.com/store/apps/details?id=com.turkuvaz.fikriyat Ayrıntılı bilgi: https://www.fikriyat.com/kultur-sanat/2020/07/10/dijital-medyaya-yeni-bir-soluk-getiren-mecralar-fikriyatcom-ve-vav-radyo

Osmanlı döneminde su yönetimi

OSMANLI’NIN SUYA BAKIŞ AÇISI