Osmanlı arşivlerinden Kudüs fotoğrafları

1800'lü yılların ilk yarısında, dünya yepyeni bir icat ile tanıştı: Fotoğraf. Bu alanda teknolojinin hızla gelişmesi, fotoğraf makinelerini yaygınlaştırmaya; fotoğrafçıların sayısını arttırmaya başlamıştı. İstanbul'un en iyi fotoğraf çekilecek yerleri Osmanlı Devleti, 19'uncu yüzyılda modernleşme hareketlerine hız vermiş, batıdaki gelişmeleri yakından takip etmişti. Bu gelişmelerden biri de fotoğrafın keşfiydi. Avrupa'da fotoğrafın keşfinden kısa bir süre sonra Osmanlı coğrafyasında fotoğraf yaygınlaşmaya başladı. Kudüs hakkında 30 ilginç bilgi Osmanlı Sultanları da, fotoğraf alanındaki gelişmeleri sıkı sıkıya takip ediyorlardı. Çok yönlü yetiştirilen Sultan II. Abdülhamid'in ilgi alanlarından biri ise fotoğrafçılıktı. Kudüs'teki İslam mirasının izleri Her şeyden haberdar olmak isteyen Sultan Abdülhamid, bir kısmını ordu bünyesindeki subaylar arasından yetiştirdiği fotoğrafçıları aracılığıyla, hem Osmanlı İmparatorluğu'nda, hem de dünyanın farklı coğrafyalarında olup bitenleri izlemişti. 'Yıldız Albümleri' ya da 'Abdülhamid Albümleri' olarak bilinen ve dünyanın en büyük fotoğraf arşivi olarak kabul edilen 35 bin parçalık albümler, Abdülhamid'in bu ilgisi ve merakının ürünü. Nuri Pakdil için Kudüs'ün önemi Bu değerli koleksiyon, başta İstanbul olmak üzere, tüm Osmanlı coğrafyası ve dünya ülkeleri için bir belge niteliği taşıyor. Albümlerdeki fotoğrafların bir kısmı, dönemin önde gelen fotoğrafçılarına saray tarafından sipariş edilerek çekildi; bir kısmı ise, Abdülhamid'in fotoğrafa olan ilgisini bilen farklı ülkelerdeki profesyonellerden hediye olarak gönderildi. Kudüs'ün ilk fatihi: Hz. Ömer Abdülhamid'e fotoğraf gönderen sanatçılar, aynı zamanda fotoğraf sanatı tarihinin ilkleri olarak tanınıyor. Onlardan biri Vasilaki Kargopulo'dur. Osmanlı Dönemi'nin en önemli fotoğrafçılarından olan Kargopulo, 1826 yılında dünyaya geldi. Gökte yapılıp yere indirilen şehir: Kudüs Fotoğraf konusunda kendini oldukça geliştiren Kargopulo, ilerleyen yıllarda sarayla ilişki kurmayı başardı. Abdülaziz'in portresini çekmiş, şehzadeliği döneminde V. Murad'a fotoğraf dersleri vermişti. Doğu Kudüs neresi? 1879 senesinde ise II. Abdülhamid tarafından 'Sultan Fotoğrafçısı' unvanına layık görüldü. Osmanlı Hanedanı ve Devlet Adamları serisi, Kargopulo'nun en önemli çalışmalarından biridir. Selahaddin Kudüs'ü Haçlı işgalinden nasıl kurtardı? Bir diğeri ise Sultan II. Abdülhamid'in emriyle hazırlanan ve sabıka kaydı haline getirilmesi düşünülen, mahkûmların portreleridir. Kargopulo, Osmanlı topraklarında güzel sanatlar alanında verilen en büyük ödül olan 'Sanayi Madalyası'nı da 1886 yılında Sultan II. Abdülhamid'den aldı. Pascal Sebah, çalışmalarıyla ve stüdyosuyla Osmanlı Dönemine damgasını vurmuş bir diğer fotoğrafçıdır. Suriyeli Katolik-Melkit bir ailenin oğlu olarak 1823 yılında dünyaya geldi. 1857 yılında açtığı ilk stüdyosu, Beyoğlu Tomtom Sokağı'nda, 10 numaradaydı. Pascal Sebah, fotoğraftaki teknik ve kimyasal gelişmeler sayesinde, fotoğrafın ucuzlayıp halka doğru yayılmasından faydalandı. Sebah, uluslararası sergilere katılarak birçok madalya ve Sultan Abdülaziz tarafından verilen 3. derece Osmanî Nişanı gibi ödüller aldı. Osmanlı'nın ilk fotoğrafçılarından biri de Ermeni asıllı Viçen Abdullah'tır. Yurtiçinde olduğu kadar, yurtdışında da ünlenmiş, fotoğrafçılık tarihimizin kilometre taşlarından biri olan Abdullah Biraderler stüdyosunun kurucusudur. Boyama konusunda ünü her yere yayılan Viçen Abdullah'ın asitli kâğıtlara bastığı ve suluboya ile boyadığı fotoğrafları 5 ila 10 misli fiyatlarla satılırdı. Abdullah Biraderler'in 1862'de kartvizit boyutunda hazırladıkları Devlet Büyükleri serisi, önemli çalışmalarındandır. Bundan bir yıl sonra ise, Sultan Abdülaziz'in isteği üzerine kendisinin fotoğrafını çekerler. Sultan sonucu çok beğenerek kendilerini 'Osmanlı Saray Fotoğrafçıları' ilan eder. 1863 yılında, Sultanahmet Meydanı'nda düzenlenen, Sergi-i Umumi-i Osmanî, katıldıkları ilk sergi olur. Bugün bir asır öncesine ayna tutan fotoğrafların birçoğu, Osmanlının ilk fotoğrafçıları olan bu isimlerin elinden çıkmıştır. Hz. Ömer Camii, Kudüs. 7'inci Yüzyılda inşa edildi, T.R. Dumas, 1866. Şam Kapısı, Kudüs. Bugünkü Şam Kapısı, 1542 yılında Kanuni Sultan Süleyman tarafından yaptırıldı. C. Sabounci, 1870-1890. Ağlama Duvarı, Kudüs. Hz. Süleyman Mabedi, MÖ 10'uncu yüzyılda inşa edildi. MÖ 6'ıncı yüzyılda Babilliler tarafından yıkıldı. Bugünkü duvar Kanuni Sultan Süleyman Dönemi'nden kalma. C. Sabounci, 1870-1890. Kutsal Kabir Kilisesi, Kudüs. Kilise, 4'üncü yüzyıldan beri Hristiyan hacılar için önemli bir uğrak merkezi olmuştur. T.R. Dumas, 1866. Kışla-i Hümâyûn, Kudüs. C. Sabounci, 1870-1890. Filistin kıyıları. T.R. Dumas, 1866. Hazreti Davud Peygamber'in Kulesi, Kudüs. Kudüs Kalesi olarak da bilinen Hz. Davud Kulesi'nin yapımına MÖ 2'inci yüzyılda başlandı. C. Sabounci, 1870-1890.