Müslüman matematiği ile tarihe karışan Avrupa sayı sistemi: Sistersiyen rakamları

📌 13. yüzyılda Müslüman biliminin geniş coğrafyalara yayılması, İslam dünyasında matematik alanında geliştirilen bilgilerin Avrupa'ya ulaşması ile bu bölgede büyük bir dönüşüm yaşandı. 📌 Kuzeybatı Avrupa'da Sisteryen Manastırı'nda geliştirilen rakamlar, Müslümanların geliştirdiği Hint-Arap rakamlarının coğrafyaya ulaşması ile tamamen unutuldu. 📌 4 haneli rakamların tek bir karakter ile ifade edilebildiği Sisteryen rakamları, birlik, onluk, yüzlük ve binlik sayı sistemini tek bir simge ile gösteriyordu. 📌 Böylece karmaşık sayılar dört karakterin üst üste bindirilmesiyle tek bir karakter halinde ifade edilebiliyordu. 📌 Başlangıçta bu sistem, 99'dan büyük rakamlar için kullanılmadı; ancak kısa süre sonra 9999'a kadar ulaşan dört basamaklı sayılara kadar geliştirildi. 📌 Rakamlar ve ondalık sistemdeki sayıların bitiştirilmesi fikrine dayanan bu sisteme dair 20'nin üzerinde el yazması bulunuyor. İslam uygarlığında gelişen bilim Avrupa'ya nasıl ulaştı? 📌 Bu sayı sistemi dört işlem, kesir ya da hesaplama için kullanılmasa da yıllar, sayfa numaraları, metin ya da liste numaralandırması, müzik notasyonu gibi numaralandırmalarda yer almıştır. 📌 Görseldeki şekillerde bir müzik notasyonu görülür ve gösterilen notalar La ve Sol notalarının bir dizilimi olarak a1-a6 ve g1-g7 nota aralığıdır. 📌 15. yüzyılın sonlarında bir Norman el yazmasında hem Sisteryen rakamlar hem de Hint-Arap rakamları kullanılmıştı. 📌 Fransa'nın tarihi Picardy bölgesinde yapılan, astronomik ölçümler yapılmasını sağlayan bir usturlabın üzerinde de yine Sisteryen rakamlarına rastlanmıştı. 📌 Daha sonra tercih edilmeyen bu sistem, 18. yüzyıl başlarına kadar yalnızca Hollanda'da, ölçüm yapan şarap üreticileri tarafından kullanıldı. 📌 18. yüzyılın sonlarında Paris'te mason teşkilatı tarafından kullanılan bu rakamlar, 20. yüzyılda Naziler tarafından kullanılmıştı. İslam uygarlığının matematiğe dair keşifleri 📌 S, I, V, X, L, C, D ve M harflerinin yan yana getirildiği bir sistem olan Roma rakamları, Orta Çağ'ın sonuna dek Avrupa'da yaygın olarak kullanılmıştı. 📌 Bu sistemde bir harf üçten fazla yan yana yazılamıyor; sembollerin soluna yazılan küçük değerli harflerle büyük değerli harflerin hangi rakam olduğu ifade ediliyordu. Öte yandan Roma rakamlarında 0 yoktu. 📌 Bin yılı aşkın bir süre önce, Müslüman âlimler matematiğin temellerini atan birçok gelişmenin mucidi oldular. Bu matematikçilerin çoğu, 800'lü yıllarda Dârülhikme'nin içinde bulunduğu Irak'ta ve İran'da yaşadılar. 📌 10. yüzyıldan itibaren Müslümanların sayı sistemi, Avrupa kıtasında bilinir hale gelmeye başladı. 📌 Arap sayıları olarak da bilinen bu sayıların her bir sayının yazılışında kullanılan açı sayısından ortaya çıktığına inanılır; ancak 7 sayısı bu teoriye ters düşer. Zira 7 sayısının ortasına çizilen yatay çizgi 19'uncu yüzyılda ortaya çıkmıştır. 📌 1-9 arası sayılar Hint sayılarından elde edilmiş; Müslümanların ondalık sisteme yaptıkları katkılar sayesinde hesap ve matematik problemlerinin çözümü kolaylaşmıştı. İslam uygarlığı hakkında 20 ilginç bilgi 📌 Böylece Müslümanlar, sayıların ondalık sisteme çevrilmesini sağlamışlardı. 📌 Ondalık değer sistemi sıfır sayesinde gerçekleşti ve 23 yazıldığında bunun 230 mu, 23 mü yoksa 2300 mü olduğunu bilmek mümkün hale geldi. 📌 10. yüzyılın sonlarında Kurtuba'da eğitim gördükten sonra Roma'ya dönen Gerbert (Papa Sylvester I), El Hârizmî'nin (ikinci gubarî Arap sayılarını içeren) kitabı,12. yüzyılda kitabı tercüme eden Chesterli Robert, bu sistemin Avrupa'ya ulaşmasında etkili olmuştu. 📌 Öte yandan Ebü'l Vefâ ve Ömer Hayyam gibi matematikçiler sayesinde, sayıları kök içerisinden çıkarabilmek mümkündü. Müslüman âlim Kereci'nin üslü sayılara yönelik binom teoremini keşfetmesi, ondalık sisteme dayalı sayısal analizin geliştirilmesinde önemli bir faktör oldu. 📌 Matematik alanında bu tür gelişmelerin yaşanması ve hesaplamaların daha kolay bir hale gelmesi ile de Avrupa'da kullanılan Sisteryen rakamlarının varlığını kısa zamanda unutturdu. #Avrupa'da aktif olarak kullanılan bir sayı sistemiydi #Sisteryen rakamları. Bu rakamların en önemli özelliği, binli rakamların dahi tek bir karakter ile yazılabiliyor oluşuydu. Ancak hesap yapabilmek oldukça zordu... https://t.co/4522aKyYSZ — Fikriyat (@fikriyatcom) January 29, 2021 ------------------------------------------------------------------------------ ** Fikriyat.com'un ürettiği özel içeriklere ulaşmak için tıklayınız: https://www.fikriyat.com/fikriyat-ozel ***Podcast kayıtlarıyla İslam'dan fıkha, edebiyata, tarihe dair bilgiler içeren programları dinleyebilir ve güncel olayların tarihte yer alan örnekleriyle, edebiyattan sanata dair birçok içeriği de takip edebilirsiniz: https://www.fikriyat.com/podcast ***Dijital medyanın tüm mecralarında yer alan Fikriyat.com sosyal medyada da aktif olarak faaliyet gösteriyor: TWITTER: https://twitter.com/fikriyatcom INSTAGRAM: https://www.instagram.com/fikriyat/ FACEBOOK: https://www.facebook.com/fikriyat/ PODCAST'LER: https://www.fikriyat.com/podcast MOBİL UYGULAMASI https://play.google.com/store/apps/details?id=com.turkuvaz.fikriyat Ayrıntılı bilgi: https://www.fikriyat.com/kultur-sanat/2020/07/10/dijital-medyaya-yeni-bir-soluk-getiren-mecralar-fikriyatcom-ve-vav-radyo

Müslüman matematiği ile tarihe karışan Avrupa sayı sistemi: Sistersiyen rakamları

SİSTERYEN RAKAMLARI NEDİR?