Moda ve stil fikrinin temellerini atan Müslüman

Nerede ve kaç yılında doğduğu tam olarak bilinmeyen Ziryâb'ın asıl adı, kaynaklarda Ebû'l Hasan Ali b. Nâfi' olarak geçer. Kesin bir bilgi olmasa da onun Halife Mehdî'nin yardımcısı ya da İbrahim el Mevsılî'nin bir kölesi olduğu zikredilir. 'Siyah kuş' anlamına gelen 'Ziryâb' lakabını, siyahi olması sebebiyle aldığı söylenir. Musikişinaslığı ve adabımuaşeret konusundaki titizliği ile tanınan Müslüman âlim Ziryab, aynı zamanda 9'uncu yüzyıl Kurtuba'sında bir moda belirleyicisi ve stil simgesiydi. BBC'de yayınlanan Avrupa'da İslam Tarihi adlı programın sunucusu Rageh Omar ile konuşan yazar Jason Webster, Ziryab hakkında şu sözleri sarf eder: 'Modayı olduğu gibi yanında getirmişti. Bugün Paris ya da New York neyse o zaman da Bağdat öyleydi. Ayrıca, Bağdat'tan Kurtuba'ya sürekli bir fikir akışı söz konusuydu; diş macununu, deodorantı ve kısa saç modasını bile o getirmişti. Sokak lambaları, kanalizasyon altyapısı ve musluk suyu bulunuyordu; işte o dönemin Kurtubası öyle bir yerdi…' Ziryab'ın yeni yemek takımlarını, giyim-kuşam modasını ve hatta satranç ve polo oyunlarını oradan getirdiği esas topraklar, o dönemin en büyük kültür ve bilim merkezlerinden biri olan Bağdat'tı. Ziryab, zevk sahibi ve seçici olması ile ün yapıyor, adı zarafetle birlikte anılıyordu. O, ince zevke sahip lüks tarzıyla sarayları dekore ederken, sıradan Kurtubalılar onun yeni moda kısa saçını taklit etmekte, İspanya'ya getirdiği deri mobilyaları kullanmaktaydı. Fransız tarihçi Henry Terrace, ölümünden 200 yıl sonra Ziryab hakkında şunları kaydeder: 'Kışlık ve yazlık kıyafeti getiren Ziryab, bir modanın ne kadar süreceğini belirliyordu. Mevsimler arasındaki geçiş dönemlerinde giyilecek kıyafetler de eklemişti. Onun aracılığıyla, Doğunun lüks kıyafetleri İspanya'ya gelmiştir. Onun nüfuzu ile bir moda endüstrisi gelişmiş, bugün Fas'ta hala rastlanan renkli şeritli kumaş ve şeffaf katlardan oluşan elbiselerin üretimine başlanmıştır.' Ziryab'ın başarıları kendisine, nesiller boyunca aktarılan bir itibar kazandırdı. İslam dünyasında hemen her şehirde onun adını taşıyan pek çok cadde veya mekân vardır. Batıda ise müzisyenler onu hala saygıyla anarlar. Ziryab'ın İspanya'nın güneyinde yaşadığı dönem, İslam dünyasının bütününü sarsan bir hareket ve gelişmeyle aynı günlere denk gelmişti. Bu kapsamlı dönüşüm, elbette, tek bir kişiye izafe edilemez. Onun ismi bu dönüşümle birlikte anılan efsanevi bir kişilik halini almıştı. Müslümanlar, özellikle Endülüs'te mevsim etkilerini dikkate alan, karmaşık bir hayat tarzı geliştirmişti. Rahatlığa ve hayat kalitesine büyük önem veren Müslümanlar, mevsimlere uygun belirli gıdaların tüketilmesine ve belirli tarzda ya da belirli kumaşlardan yapılan giysilerin giyilmesine önem veriyordu. Kışlık giysiler sıcak tutan pamuklu ya da yünlü kumaşlardan ve genellikle koyu renklerde yapılıyordu. Yazlık giysiler ise pamuklu, ipek ve keten gibi hafif ve açık renkli kumaşlardan yapılıyordu. Kumaşların göz alıcı renkleri, yerel olarak üretilen boyalardan elde ediliyordu. Endülüs Müslümanları, mantar tabanlı ayakkabı üretimi gibi, varisi oldukları Romalılar döneminde geliştirilmiş çeşitli iş kollarını da (meşe ağacına dayalı endüstriler) devam ettirdiler. Müslümanların üretim tekniğini yoğunlaştırması ve çeşitlendirmesi sayesinde ülke genelinde her yerde kullanılmaya başlayan mantar tabanlı ayakkabılar başlıca ihraç ürünü haline geldi. Kurk adı verilen çoğulu ekrak olan bu ayakkabılar, sonraları Kastilya diline alcorque olarak geçmişti. Bu ayakkabıları yapan ustalara kerrak deniyordu. Bu ayakkabı ustaları arasında, adından İbn Arabî tarafından bahsedilen, İşbiliyeli (Sevilla) Sûfî sandalet ustası Abdullah da yer alıyordu. Bu işle uğraşan ustaların yaşadığı Kerrakin semti bugün Gırnata'da (Granada) Caraquin adıyla bilinir. Madrid'de de ismi meşe anlamına gelen bir semt bulunur. Orta Çağ'da yaşamış Sakatî ve İbn Abdun adında iki Müslüman yazar, mantar tabanlı ayakkabıların üretimi hakkında ayrıntılı bilgi vererek, özellikle arkaya dikilen deri parçanın sağlam olması, derinin deriye dikilmesi ve araya dolgu malzemesi koyulmaması gerektiğini vurgular. Bazı ayakkabı ustaları, topuğu yükseltmek için altına kum koyuyorlardı; bu da ayakkabı giyildiğinde topuğun kırılmasıyla sonuçlanıyordu. Ziryâb, temizlikle ilgili olarak bir kısım yenilikleri de Kurtubalılara tanıttı. Endülüslülere elbiselerin üzerindeki kirleri, tuzla temizlemeyi ve böylece elbiselerin rengini beyazlatmayı, ayrıca diş macunlarıyla diş temizliğini de gösterdi. Ziryâb, Kurtubalılara neyi, nasıl yemeleri gerektiğini de anlatarak, Endülüs mutfağında devrim yaptı. Bitkiler hakkında da geniş bir bilgi birikimi olduğu anlaşılan Ziryâb, kuşkonmaz gibi yeni bitkileri Endülüslülerin zevkine sundu. El Makkarî, Endülüslülerin daha önceden bu bitkileri bilmediğini zikreder. Ziryab'ın modern dünyada bıraktığı en derin ize, yemek kültürümüzde rastlamak mümkündür. Önce çorba, sonra ana yemek, son olarak da tatlı sunumunu getiren ve yemeklerin ayrı ayrı tabaklarda servis edilmesi geleneğini oluşturan kişi odur. Ayrıca içeceklerin pahalı ve ağır metal kadehler yerine, kristal ve cam kaplarda sunulmasının daha şık olacağı düşüncesini o yerleştirmiştir. Yemeklerin konulduğu ahşap malzemelerin üzerine keten örtüler örterek, 'masa örtüsü' kavramını oluşturan da yine Ziryâb'ın kendisidir. İbn Hayyan, Allah'ın sanatçılara dağıttığı bütün yetenekleri Ziryab'da birleştirdiğini ifade eder. Ona göre Ziryâb, udda birçok yenilik yapan, diğer yandan yıldızların hareketlerini bilen bir astrologdur. İbn Haldun ise, onun ardından şu sözleri söyler: 'Ziryâb'ın etkisi ve gücü okyanusun dev dalgaları gibi tüm İspanya ve Kuzey Afrika'yı silip süpürdü; geriye ölümsüz bir miras bıraktı.' Fikriyat

Moda ve stil fikrinin temellerini atan Müslüman

KÜLTÜRE YÖN VEREN MÜSLÜMAN ENTELEKTÜEL