Mimar Sinan'ın baş mimar oluşu ve Hassa Mimarlar Ocağı

🔸 Osmanlı'da her alanda olan teşkilatlanma ve kurum yapısı mimaride de geçerliydi. Mimariye ve eğitimine yoğun ilgi gösterilirdi. 🔸 Osmanlı İmparatorluğunda her türlü yapım ve onarım işlerini yürüten teşkilat ise kim tarafından ve ne zaman kurulduğu tam olarak bilinmeyen Hassa Mimarları Ocağı idi. 🔸 Hassa Mimarlar Ocağı'nın Herat, Tebriz, Şam, Bağdad ve Kahire, Çerkezistan, Gürcistan, Sırbistan Bosna, Macaristan, Avusturya ve İtalyalı sanatkarlar ile iş birliği vardı. 🔸 Tüm bu ustalar ve mimarlar en iyi yapılarını Osmanlı'nın kültür ve sanat merkezi olan İstanbul'da ortaya koydular. Osmanlı askeri teşkilatı ile ilgili kavramlar 🔸 Fatih Sultan Mehmet ile beylikten devlete ve bir imparatorluğa doğru uzanan Osmanlı, sınırlı dünyasından sıyrılmayı başardı. Fatih her alanda yeni ve düzenli bir yapı kurdu. 🔸 O dönemin imar faaliyetlerine incelendiğinde çalışmaların disiplinli ve muntazam bir şekilde yürütüldüğü gözlemlenir. Bu da Fatih'in imar alanında ortaya koyduğu reformu gözler önüne serer . Hassa Mimarlar Ocağı'nın da fethin ardından Fatih tarafından bu düzen ve intizamı yakalamak üzere kurduğu tahminler arasındadır. 🔸 Mimarî konutlar, kervansaraylar, köprüler ve saraylar gibi tecessüm etmiş kaynakların yanı sıra geçmiş zamanlara ait pek çok belgenin olması Osmanlı mimarisini daha anlaşılır kıldı. 🔸 Osmanlı mimarisi, İslam mimarisinden gelen birikimi kabullendi, ihtiyacına göre yeni yapı türleri ve yeni anlamlar geliştirdi, kısmen farklılaşarak bu sahayı derinleştirdi. İslam mimarisinin dünyadaki hâkimiyeti 🔸 Osmanlı yeni fethettiği diyarlarda yerli halkı memnun kılacak, hem kendi medeniyetini ve izlerini simgeleyen hem de yerli mimariden noktalar yakalayan eserler bırakmak istiyordu. 🔸 Bu arzunun hakkıyla yerine getirilmesi için yüzyıllar boyunca mimarlık eğitimine önem verildi ve Hassa Mimarlar Ocağı kuruldu. Fatih Sultan Mehmet İstanbul'un fethinden sonra şehri nasıl imar etti? 🔸 Kuruluştan itibaren başta Bursa ve Edirne'de olmak üzere yürütülen imar faaliyetleri Hassa Mimarlar Ocağı'nın kurulumuna sebebiyet verdi. Fatih Sultan Mehmet dönemindeki imar faaliyetlerine bakıldığında, çalışmaların disiplinli ve düzenli ilerlediği görülür. Bu yüzden ocağın fethin ardından Fatih zamanında kurulduğu tahmin edilir. Bursa'nın gezilecek tarihi yerleri 🔸 Ocağın başlıca görevi, padişah ve diğer saray eşrafının yaptıracakları binaların hazineden karşılayarak her türlü tamir ve inşa işlerini, resimleri ile yani plan ve projelerini hazırlamadır. 🔸 Ocağın bu uygulamasının Mimar Sinan zamanında olduğu gibi öncesinde de var olduğunu çeşitli belgeler gösterir. 15 maddede Mimar Sinan 🔸 Sarayın en önemli okullarından olan Hassa Mimarlar Ocağı, saray sanatçılarından veya saray dışından seçilen yetenekli gençler, ocakta teorik ve pratik dersler görür ve usta-çırak ilişkisiyle yetişirlerdi. 🔸 Ocakta tüm teknik işlerden sorumlu olan kişi mimarbaşı (ser mi'mârân-ı hassa) olarak adlandırılırdı. Tarihin ışığında yaşayan insan hazineleri 🔸 Ayrıca Hassa Mimarlar Ocağı, su yollarının ve ana yolların kapanmaması için vazifeliydi. 🔸 Bunun yanı sıra eyalet mimarlarını kontrol eden, inşaatçılara ehliyet veren ocak, savaş olduğu vakitlerde de surları tamir etme, ordunun geçeceği köprüler yapmakla vazifeliydi. 🔸 Osmanlı İmparatorluğu'nun çok geniş bir coğrafyaya yayılması ile ocakta gayrimüslimlerin de çalışmaları kaçınılmaz oldu. Hatta belgeler bir dönem ocağın yarısının gayrimüslimlerden oluştuğunu gösterir. 🔸 Hassa mimarları arasında müstaid, şagirt, vasat, ihtiyar, kalfa, üstad, baş mimar gibi mevkiler bulunmaktaydı. 🔸 Halifelik ve kethüdalık verilecek kimseler su yollarının nezaretini yürütmüş insanlar arasından seçilirdi. Tüm tayinleri ise ocağın başındaki baş mimar yapardı. 🔸 İmparatorluktaki her türlü imar faaliyetini mimarbaşının emrinde bulunan mimarlar ocağı takip ederdi. Mimar Sinan'ın inşa ettiği su tesisleri Mimar Sinan'ın mimarbaşı oluşu 🔸 Mimar Sinan, Fatih'in mimaride açtığı yeni perspektif üzerine; Osmanlı tarihinin sanat için en elverişli zamanlarında yetişir ve hizmet eder. Onun bu denli büyük ve anıtsal yapılar koyabilmesinde şüphesiz ortaya çıktığı zamanın etkisi büyüktür. 🔸 Mimar Sinan'ın hayatını (1497-1588) esasında üç aşama oluşturur: ➡ a ) Acemi Oğlan Dönemi (1512–1520): Yavuz Sultan Selim döneminde ilk yıllarda İran ve Mısır Seferi; Çaldıran, Merc-i Dabık, Han Yunus, Ridaniye. Sinan'ın Yavuz dönemindeki bu seferlere katılması İran'daki Selçuklu eserlerini inceleme ve malzeme özelliklerini kavramasında büyük bir etkiye sahiptir. ➡ b) Yeniçeri Ocağı ve Haseki dönemi (1521–1538): Kanuni Sultan Süleyman zamanında Belgrad seferi, Rodos, Mohaç, Viyana, Irakeyn, Korfu ve Pulya, Boğdan. Kanuni zamanında Avrupa mimarisini inceleme fırsatı yakalayan Sinan, Batı mimarlığındaki insanı karınca ölçeğine indiren üslubu beğenmez ve yapılarında insan ile bağdaşık bir ölçekle tasarım yapar. ➡ c) Baş mimarlık Dönemi (1538–1558): 1538 tarihinde baş mimarlığa getirilir ve bu tarihten sonra kendini tamamıyla mesleğine verir. Edirne'ye şaheserler bırakan bir başmimar: Mimar Sinan 🔸 Mimar Sinan'ın katıldığı seferler sonraki dönemlerde büyük eserler ortaya koymasına fırsat tanır. Sinan'ın baş mimarlığa gelmesini şu iki başarısının sağladığı söylenir: ➡ Birincisi; 1535 İran seferinde, Van Kalesi'nin kuşatıldığı yıllarda askeri nakliyat için kullanılan kalyonların içine topları yerleştirerek göl üzerinden geçirebilmiş olmasıdır. ➡ Bir diğer olay ise aynı yıl Kara-Buğdan seferinde pek çok mimarin denemesine rağmen balçık zemin dolayısıyla başaramadığı Prut Nehri üzerine on üç gün içerisinde inşa ettiği köprüdür. 🔸 Mimar Sinan'ın sadece üstte bahsettiğimiz iki başarısından kaynaklı olarak baş mimar değildir. Klasik dönem Osmanlı mimarisinin Hassa Mimarlar Ocağı'na baş mimar olarak atanan Sinan, gücünü geleneksel mimari ile birleştirerek, Osmanlı'nın görkemini yansıtacak eserler inşa etmiştir. Egemen güç olmanın sembolü: Osmanlı'da sikke