Milli Mücadele döneminde haberleşme nasıl sağlandı?

Milli Mücadele, 30 Ekim 1918'de imzalanan Mondros Mütarekesi'nin ardından başladı. Askeri bakımdan 11 Ekim 1922'deki Mudanya Mütarekesi ile siyasi bakımdan ise 24 Temmuz 1923'te imzalanan Lozan Antlaşması ile son buldu. İngilizler 5 Kasım'da Musul'u işgal etti, Fransızlar Trakya'ya girdi. Çanakkale Boğazı işgal edildikten sonra 13 Kasım 1918'de İstanbul'a gelen müttefik donanması Osmanlı yönetimini kontrol altına aldı. İngilizlerle Fransızlar, Güneydoğu Anadolu'yu ve Çukurova'yı ele geçirdi; İtalyanlar Antalya'ya girdi. Mütareke hükümlerini istedikleri şekilde yorumlayan müttefiklerden yardım ve destek alan gayrimüslimler de Müslümanlara saldırıyordu. 11 Aralık 1918'de Dörtyol'u işgal eden Fransız ordusu içindeki Ermenilerin tecavüze başlaması ile Karakese köyü silahlı direnişe başladı. İngilizler de halkın direnişi karşısında Maraş, Urfa ve Antep'i Fransızlara bıraktılar. Ülkede uzun savaş döneminin yorgunluğu ve ümitsizliği içinde bulunan padişah ve hükümet, İtilâf devletlerinin merhametine sığınmaktan ve işgallerin genişlemesini önlemek için halkı sükûnete çağırmaktan başka bir şey yapamıyordu. Halk namusunu ve vatanını savunmak amacıyla Müdâfaa-i Hukuk ve Redd-i İlhak cemiyetleri kurarak mücadeleye başladı. Kahraman Anadolu kadınlarının mücadelesi Asayişin ancak orduyla sağlanabileceğini müttefiklere kabul ettiren hükümet, tecrübeli subayları askerî birliklerin başına gönderdi. Samsun ve yöresinde asayişi temin için 30 Nisan'da Dokuzuncu Ordu müfettişliğine tayin edilen Mustafa Kemal Paşa'ya geniş yetkiler verildi. Mustafa Kemal Paşa, Yunanların İzmir'e çıktığı 15 Mayıs'ta padişahla görüşüp ertesi günü Samsun'a hareket etti. Gerçekleştirilen kongrelerde 'manda ve himayenin kabul edilemeyeceği' vurgusu yapıldı. Bağımsızlık, milli egemenlik ve milli irade kavramları en önemli unsurlar olarak ön plana çıktı. Milli Mücadele döneminde iletişimi kolaylaştıran, gelişmelerin diğer bölgelere aktarılmasını sağlayan en önemli haberleşme aracı ise telgraftı. İstanbul'un Anadolu ile haberleşmesini sağlayan bir diğer telgraf merkezi ise Çanakkale'den geçen hattı. Trabzon da o günlerde önemli bir telgraf merkeziydi. 1920 ortalarından itibaren önemli telgraf merkezlerinin işgal altında kalması Erzurum, Sivas, Trabzon, Samsun, Çorum, Kastamonu, Zonguldak ve Bolu arasındaki haberleşmenin tümüyle Kastamonu telgrafhanelerine yüklenmesi, buraların merkez haline getirilmesi sonucunu doğurdu. Az bilinen Cumhuriyet fotoğrafları Haberleşme neredeyse sadece telgraf tellerine dayandığı için bu durum, cepheleri ele geçirmek kadar önemliydi. Mustafa Kemal Paşa, Samsun'a çıktıktan sonra, önce kolordu komutanlarıyla, sonra da kaymakam ve valilerle telgraf irtibatı kurdu. Telgraf, komutanlara ve yöneticilere işgalin gerekçesini anlatmak, işgallere karşı direnişe geçmek amacıyla bilgilendirme aracı olarak kullanılmaya başlandı. Böylece Anadolu'da olup bitenlerden İstanbul gazetelerinin çok kısa sürede haberi oluyor; İstanbul'da olanlar derhal Ankara'da öğreniliyordu. İşgal kuvvetleri bir yandan sansür tedbirlerini sıklaştırmalarına, telgraf makinelerini en küçük vidasına kadar sökmelerine rağmen sonuç alamıyorlardı. İstanbul'dan Ankara'ya giden hattı kesseler de telgrafçılar koparılan kilometrelerce teli tamir ederek haberleşmeye devam ediyorlardı. İşgal kuvvetleri hakkında edinilen bilgilerin Ankara'ya ulaştırılması, Anadolu'ya savaş teçhizatının sağlanması, savaşın sonucunu etkileyecek kritik telgrafların büyük bir risk altında gündüz çekilmesi önemli katkıların başında geliyordu. Nitekim Milli Mücadele'nin başarılı olması ve işgal kuvvetlerinin yurttan tamamen atılması bu sayede sağlanmış; Mustafa Kemal bu konuda 'Milli Mücadele'yi telgraf telleriyle kazandık' demişti. Milli bütünlüğün şiirsel anlatımları Ajans, direnişin başladığı süreçte, bağımsızlık hareketini hem yurda hem de dünyaya duyurma görevi üstlendi. İşgal kuvvetlerinin Anadolu'daki direnişini kırmak ve ulusal bilincin oluşmasını engellemek için yürüttüğü propaganda faaliyetlerine karşı mücadele etti. Ankara hükümetinin resmi tebliğleri, yurt dışından önemli gelişmeler, TBMM'den ve cepheden havadisler ile işgal güçlerinin kara propagandalarına karşı koyuldu. Ajans, dönemin en hızlı iletişim aracı olan telgraftan faydalanıyordu. Derlenen bültenleri matbaada bol miktarda basarak yayma imkânı yoktu bu nedenle kimi zaman teksir makinesi ile çoğaltılarak; kimi zamansa altına kopya kâğıdı yerleştirilerek elle yazılıyor ve dağıtılıyordu. Anadolu'daki diğer şehirlere telgrafla bültenler ulaştırılıyor; telgrafın olmadığı yerlere atlı haberciler gönderiliyor ve bu kişiler ajansın bültenlerini halkın yoğun olduğu merkez ve meydanlara asıyorlardı. Milli Mücadele'de işgal güçlerine karşı direnişin topyekûn bir halde ilerlemesi bu haberleşme ağı sayesinde sağlanmıştı.

Milli Mücadele döneminde haberleşme nasıl sağlandı?

MİLLİ MÜCADELE NE ZAMAN BAŞLADI?