Kur’an’da bahsi geçen peygamberlerin anlatıldığı Ebla tabletleri

Ebla tabletleti Suriye'nin antik kenti Ebla'da yer alan bir saray arşivi koleksiyonudur. 📌1800 tam kil tablet, 4700 parçadan oluşan Ebla tabletleri, kadim dönemler hakkında önemli bilgiler sunuyor. Dünyanın bilinen ilk portreleri Fayyum İtalyan arkeolog Paolo Matthiae ve onun ekibi tarafından 1974-75 yılları arasında antik kent Tell Mardikh kazıları sırasında keşfedilen tabletler, Ebla höyüğü içerisinde yer alan G Kraliyet Sarayı'nın farklı odalarında bulundu. 📌Ebla tabletlerinin çoğu kare şeklindeki kil tabakların üzerine yazılmıştı. Bu tabletler, büyük sırları da açığa çıkarmasının yanında dinler tarihi açısından çok önemli bilgileri ihtiva ediyordu. 🔍 Ebla tabletlerinin en önemli özelliği içerisinde ilahi kitaplarda bahsedilen üç peygamberin (Hz. İbrahim, Hz. İsmail, Hz. Davud) adının geçmesiydi. Kur'an-ı Kerim'de geçen bazı peygamber ve melek isimleri ile Lût Kavmi'nin ve Sodom- Gomore'nin ayrıntılı şekilde yazıldıkları ilk kaynak olmaları; tabletlerin uygarlıklar için dönüm noktası niteliğini de de gözler önüne seriyordu. 📌Suriye'nin başkenti olan Şam ile Türkiye'nin güneydoğusunda yer alan Ebla Krallığı M.Ö 2500'lü yıllarda hüküm sürmüştü. Ebla 'Beyaz Kaya' manasına gelmekteydi. 📌Epey gelişmiş bir medeniyete sahip olan Eblalılar, dönemin önemli kültür ve ticaret merkezi haline gelmişti. Devlet arşivi oluşturacak ve kütüphaneler kuracak yetkinliğe sahiptiler. İşte bu krallık döneminden kalan tabletler henüz çok yeni sayılabilecek bir zamanda gün yüzüne çıktı. Peki bu tarihi hadise nasıl yaşandı? Ebla tabletlerinin bulunma hikayesi 🔍Avrupa'nın en eski üniversitelerinden olan Roma'daki La Sapienza'da görevli Paolo Matthiae adında 24 yaşındaki genç bir arkeolog, 1963'te Suriyeliler'den İdib'de kazı yapma izni aldı. 🔍Şehrin dışında, Halep'in 55 kilometre kadar güneydoğusunda bulunan 'Tel Mardih'i kazmaya başladı. Bilinmesi gereken 10 temel arkeolojik yapı 🔍Matthiae'nin Tel Mardih'te bulmaya başladığı eserler, dünyanın eski kültürlerinden birini, medeniyet tarihini baştan aşağı değiştirecek ve bölgede sadece Sümer, Babil ve Asur uygarlıklarının değil, 'Ebla' adında kültür bakımından zengin ve renkli bir başka uygarlığın da yaşamış olduğunu ortaya çıkartacaktı! 🔍Genç arkeolog kazılara devam ettikçe Ebla'nın sırrı yavaş yavaş kendisini açığa çıkarmaya başladı. Bölgede milâttan önce 2500'den itibaren genişlemeye ve güçlenmeye başlamış bir krallık yaşamıştı, 900 sene gibi uzun bir müddet bölgenin hakim gücü olmuş ve Hititler tarafından ortadan kaldırılmıştı. 🔍Matthiae, bölgede yaptığı kazılarda Ebla Krallığı'nın 20 bin civarında tabletten oluşan arşivini bulmuştu. Bu arşiv, aynı zamanda diğer arkeoloji uzmanlarının üç bin yıldan beri bildikleri bütün çivi yazılı metinlerin çok daha fazlasıydı. Farklı dile ait olan bu tabletler nasıl çözümlendi? 🔍Tabletlerdeki yazılarda iki dil ortaya çıkmıştı, Ebla diline fonetik yani ses olarak temsil eden Sümerce ve daha önce bilinmeyen bir dil kullanılan Sümer çivi yazısı... 🔍Tabletler hakkında bilgilere ulaşabilmek için öncelikle Ebla dili üzerinde çalışılması gerekiyordu. 🔍Tabletlerin hepsi MÖ 2500 ve şehrin yıkıldığı MÖ 2250 yılları arasında tarihlendi. Roma Üniversitesi'nde genç bir Asuroloji uzmanı olan Giovanni Pettinato, bu iki dilli tabletleri kıyaslamalı bir şekilde çözmeyi başardı. Tabletlerin çözülmesi Ebla Krallığı başta olmak üzere pek çok sırrı da açığa çıkarıyordu. Gizemi çözülemeyen 20 arkeolojik keşif Tabletlerde Ebla şehrinin kral listeleri, kraliyet törenleri, ferman ve anlaşmalar, yer isimlerinin yer aldığı atlas (MÖ 2600) ile ilahiler, ayinler, destanlar ve atasözlerini içeren edebi metinler vardı. 📌Bu tabletler krallığın ekonomik ve sosyal yapısı ile devlet yönetimi, dini inancı ve diğer devletlerle kurmuş olduğu uluslararası ilişkiler hakkında da bilgi vermekteydi. Ebla tabletlerinin büyük çoğunluğu yönetimle ilgili belgeler içeriyor olsa da sosyal yaşamın işleyişine dair de ince detaylar bulunmaktaydı. 📌Ebla'ya uzak olmayan Sina, Gazze ve Kudüs ile gerçekleştirilen ticari ve kültürel ilişkiler de tabletlerde yer alıyordu. Ekonomi ve idare hususunda belge niteliği taşıyordu. Tabletlerdeki en önemli husus ise bazı peygamber ve melek isimlerinin geçiyor olmasıydı. Kur'an-ı Kerim'de adı geçen melek Mikail ve üç İlahi kitapta bahsedilen peygamberler olan Hz. İbrahim, Hz. Davud ve Hz. İsmail'in isimleri tabletlerde yer alıyordu. 📌Tabletlerde bazı peygamberler ile meleklerin isimlerinin yanı sıra Tevrat'ta geçen ve Kur'an'da da bahsedilen bazı hadiselerden de bahis vardı; meselâ Hazreti Lût'un kavminin helâk olduğu Sodom ve Gomore uzun uzun anlatılıyor ve Tevrat'taki ibadet şekillerinden de söz ediliyordu. Bunun yanında Kur'an-ı Kerim'de geçen İrem şehri de Ebla tabletlerinde geçen isimler arasındaydı. 📌Bu isimlerin en dikkat çekici yanı ise, peygamberlerin tebliğ ettiği kitaplar dışında şimdiye kadar bulunmuş başka hiçbir metinde geçmiyor olmalarıydı. Bu o dönemde hak dini tebliğ eden peygamberlerin haberlerinin bu bölgelere de ulaştığını gösteren önemli bir belge niteliğini taşımaktadır. Bu tabletlerin varlığı, Kur'an-ı Kerim ayetinde de yer aldığı üzere Yüce Allah'ın her topluluğa elçiler gönderdiğinin apaçık bir göstergesidir. 'Andolsun, Biz her ümmete: 'Allah'a kulluk edin ve tağuttan kaçının' (diye tebliğ etmesi için) bir elçi gönderdik. Böylelikle, onlardan kimine Allah hidayet verdi, onlardan kiminin üzerine sapıklık hak oldu. Artık, yeryüzünde dolaşın da yalanlayanların uğradıkları sonucu görün.' (Nahl Suresi, 36) 📌Ortadoğu tarihinin yeniden yazılmasına imkan verecek tablet çalışmaları ne yazık ki sonlandırılmak zorunda bırakıldı. Çiviyazısı uzmanları Ebla tabletleri üzerinde çalışmaya devam ederlerken Tel Mardih'teki kazılara Suriye'deki savaş yüzünden 2011'de son verildi. Tabletler günümüzde nerededir? 📌Bugün, tabletler Suriye'de Halep, Şam ve İdlib müzelerinde tutulmaktadır. 🔍Batı'nın bu tabletlere karşı büyük bir arzusu vardı. Hristiyanlığı şüpheye düşüren noktalar sebebiyle tabletlerin önemli bir çoğunluğu yok edildi veya çalındı. Bahsi geçtiği üzere Kur'an-ı Kerim ve Tevrat'ta yer alan bazı isimler bu tabletlerde de mevcuttu. Tevrat'ın yazıya geçirilmesi ile bu krallık arasında 2 bin seneye yakın bir zaman dilimi söz konusuydu. Tevrat'tan önce Ebla Krallığı tarafından yazılan noktalar vardı. 🔍İslami ve Kur'an merkezli bakış açısıyla bu tabletleri çözmek oldukça mümkündür. Kur'an'a göre her kavime çeşitli peygamberler gönderilmiştir ve Ebla Krallığı da kendisine peygamber gönderilen bir kavim olma özelliğini taşıyabilir. Hristiyanlar ve Yahudiler için neden problem olduğuna baktığımızda ise karşımıza farklı bir manzara çıkmaktadır. 🔍Tabletlerde bazı baskılardaki tercümeler farklıyken bazıları hiç tercüme edilmemiştir. Batı, bu tabletlerin çoğunu kendi ülkelerine götürmüş veya yok etmeye girişmiştir. Bahsi geçen ve tercüme edilmiş tabletler 20 bin tabletin az bir bölümünü oluşturur.

Kur’an’da bahsi geçen peygamberlerin anlatıldığı Ebla tabletleri

EBLA TABLETLERİ