İstanbul'un 50'li yıllarına damga vuran 10 olay

Bayezid Camii civarında 18. yüzyıldan beri kahvehaneler olduğu ve buralarda çay, kahve içilip sohbet edildiği bilinmektedir. 1920'li yıllarda caminin türbe kapısı önünde Emin Efendi Lokantası'nın yanında bulunan tek katlı salaş bir bina olan Küllük Kahvehanesi, İstanbul Üniversitesi ve Sahaflar Çarşısı'nın yanı başında olması dolayısıyla İstanbul'un kültür ve edebiyat çevrelerini burada topladı. Küllük hakkında pek çok hatıra, kitap yayınlandı. 1950'li yıllarda başlayan çevre düzünlemeleri sonucunda küllük yıkıldı ve müdavimler yine Bayezid Camii'ne bakan Simkeşhane ile Beyaz Saray Çarşısı'nda açılan Marmara Kıraathanesi'ne devam etti. Marmara'ya devam edenlere ''marmaratör'' denirdi. Peyami Safa, Ali Fuat Başgil, Sezai Karakoç, Osman Yüksel Serdengeçti gibi isimler buraya gelirdi. Marmara Kıraathanesi 1957-1983 arasında İstanbul'da önemli bir kültür odağı oldu. 17 Şubat 1950 tarihinde TBMM'ye 1925 tarihli Tekke ve Zaviyelerle Türbelerin Seddine ve Bir Takım Unvanların İlgasına Dair Olan 677 Sayılı Kanun'un 1. maddesine bir fıkra eklenmesi teklif edildi ve bu teklif 1 Mart'ta kabul edildi. Bu kanun, türbelerden, Türk büyüklerine ait olanlar ile büyük sanat değeri bulunanların halka açılabileceğini öngörüyordu. 24 Mart'ta 20 türbenin açılmasına izin verildi. 1 Eylül 1950'de Eyüp Sultan Türbesi merasimle açıldı. O gün sabah saatlerinden itibaren İstanbul halkı Eyüp Sultan Türbesi'nin etrafını doldurup törenin yapılacağı anı sabırsızlıkla bekledi. İstabul Valisi ve Belediye Reisi Prof. Dr. Fahrettin Kerim Gökay, İstanbul tarihine hoş hatıralar bırakmaya başaran idarecilerdendi. Giderek artan trafik sorununun yarattığı gürültü kirliliğini önlemek amacıyla 1952 yılında şehirde motorlu vasıtaların klakson çalmasını yasakladı. Halk tarafından memnuniyetle karşılanan bu yasak İstanbul'u sinir bozucu gürültüden kurtarmış, hatta trafik kazalarının azaldığını dahi ileri sürülmüştü. İstanbul il hudutları içinde klakson çalan araçlar polis tarafından durdurularak ceza kesiliyordu. Gökay, klakson cezasından toplanan parayla Haseki Hastanesi'ne bir kat inşa ettirmiş ve bu kata ''klakson'' katı ismini vermişti. İstanbul'da başlayan bu yasak Roma ve Paris'e sıçramış, ardından New York Belediyesi klakson çalanlara ceza getirmişti. Gökay'ın görevden ayrıldığı 1967 yılına kadar devam ettirdiği bu uygulamaya ondan sonra devam edilmemiştir. 1960'lu yıllarda askeri amaçlara hizmet eden, 1938'de İstanbul-Ankara seferlerinin başlamasıyla sivil havacılığa da hizmet vermeye başlayan Yeşilköy Havaalanı, uluslararası normalara uygun olarak yeniden inşa edilmek üzere 1947'de Amerikan Westinghouse- IG White firmasına ihale edildi. 1949'da başlayan yapım çalışmaları 1 Ağusta 1953'te tmamlandı ve 12 bin metrekarelik bir alanı kaplayan havaalanı yılda 500 bin yolcuya hizmet verebilecek bir kapasiteye kavuşturuldu. 1 Ağustos'ta hizmete açılan havaalanına önce Yeşilköy Havalimanı adı verildi; 1985 yılında adı Atatürk Havalimanı olarak değiştirildi. İstanbul'un fethinin 500. yılı görkemli törenlerle kutlandı. Büyük tören Topkapı Maltepe'de muhasara esnasında Fatih'in çadırının kurulduğu yerde başladı ve Fatih Camii'nin fetih dolayısıyla restore edilen muntazam ve geniş meydanında devam etti. Fatih Camii'nin Marmara cihetindeki avlusunda inşa edilen tribünde TBMM heyeti, Milli Eğitim bakanı, Başbakanlık müşteşarı, İstanbul vali ve belediye reisi, kordiplomatlar, konsoloslar ve diğer davetliler yer aldı. 500. fethin yılı dolayısıyla Beden Terbiyesi Spor Oyunları Federasyonu tarafından 1949'da başlatılan ve 1953'te bitirilen basketbol turnuvası Spor ve Sergi Sarayı'nda yapılan final gösterileriyle sona erdi. Fetih gecesinde şehir ışıkları ve havai fişekler aydınlatıldı; bu ilk modern aydınlatma işini Prof. Dr. Haldun Gürmen yapmıştı. Yıl içerisinde 500. yıl kutlamaları çerçevesinde toplantılar ve İstanbul'a dair yayınlar yapıldı. Tuna Nehri'nden kopup Karadeniz'e gelen büyük buz blokları 24 Şubat sabahı İstanbul Boğazı'nda Sarıyer, Büyükdere, Çengelköy, Kanlıca ve Ortaköy koylarını kapladı. Poyrazköy'den Rumelikavağı'na denizin üstünden yürüyerek gidilebildi. Mart başına kadar devam eden buz istilası gemi seferlerini de engelledi. 1929 yılından sonra Boğaz ikince ve son kez buzlarla kaplandı. Ünlü Heykeltıraş Auguste Rodin'in yaptığı ünlü ''Düşünen Adam'' heykeli, bronz ve mermer karışımıyla 1904'te tamamlanmıştır ve halen Paris'teki Rodin Müzesi'nde bulunmaktadır. Bu şöhreti yapıtın bir kopyası 1951 yılında İstanbul'da Bakırköy Ruh Sağlığı ve Sinir Hastalıkları Hastanesi'nin bahçesine konuldu. Bakırköy'ün simgesi haline gelen ''Düşünen Adam'' heykelinin neden akıl hastanesinin bahçesine dikildiği hep merak edilir. Hastane başhekim yardımcısı Faruk Bayülkem 1953 yılında bunu gazetecilere şöyle açıklamıştır: ''Hastane dışındakilerin durumu içedekilerden daha kötü. Bu heykel onların durumu ne olacak diye düşünüyor.'' 1951 senesinde Anadolu yakasının su sorununa çare olmak üzere Elmalı Bendi'nin inşasına başlandı. 10 milyon metreküp su tutacak olan bu bent, 1955'te bitirildi ve 12 milyon 880 bin liraya mal oldu. Bu tesisi tamamlayan ilave yatırımlarsa şunlardı: Elmalı tasfiye tesissatı, Elmalı-Kadıköy-Bostancı isale hattı, Terkos pompaları, Levent su şatosu, şehir içi depo inşaatları... 1957'ye kadar devam eden bu çalışmalar için yaklaşık 65.565.826 lira harcandı. İstanbul sularındaki ilk iki deniz otobüsü 1954 yılında İstinye Tersanesi'nde inşa edildi. Bostancı ve Caddebostan isimleri verilen deniz otobüsleri 32,40 metre uzunluğunda ve 4,60 metre genişliğindeydi. İki yüz elli yolcu taşıma kapasiesine sahip deniz otobüslerinin Galata Köprüsü'nün altından geçebilmesi ve Haliç'te de işleyebilmesi için su üstü yüksekliği 5 metrenin altında tutulmuştu. Turist gezdirmek amacıyla tasarlanan bu gemilere deniz otobüsü denmesinin sebebi yolcu koltuklarının otobüslerdeki gibi arka arkaya dizilmiş olması ve kaptanın gemiyi kara araçları gibi doğrudan yönetmesiydi. Bostancı ve Caddesbotan kısa süre sonra seferden alındı ve İstanbulluların hafızasında pek yer edinmedi. İstanbul'da dört yıl sürecek ve şehri şantiyeye çevirecek olan ''imar seferberliği'' Başbakan Menderes tarafından bir basın toplantısıyla başlatıldı. Bundan hemen önce TBMM'den 6.785 sayılı yeni imar, 6.830 sayılı yeni istimlak yasaları geçti. Menderes hedeflerini şöyle açıkladı: Aksaray, Beyazıt, Eminönü, Karaköy, Tophane ve Taksim gibi düğüm noktaları yeninden düzenlenecek. Bu meydanları birbirine bağlayan yollar genişletilecek. Meydanlar büyük binalarla çevrelenecek. Operasyon başladı. Trafiği rahatlatmak için trafiğin düğümlendiği yollar ve meydanlar yıkımlarla genişletiliyor, o zamana kadar görülmedik genişlikte yollar yapılıyordu. Bu karayolu ve mühendislerince kentin topografyasına ve tarihi dokusu yeterince dikkate alınmadan inşa ediliyordu. Meydanlar ve camilerin etrafı açılarak şehrin güzelleştirilmesi isteniyordu. Bu süreçte cami ve dini yapıların restorasyonu da bu çalışmanın bir parçası olarak ele alınıyordu. Bu dönemde İstanbul'un tarihi eserleri ve dokusu belirli bir değişikliğe uğramış; büyük caddeler için binlerce tarihi cami, medrese, hamam, han, tekke gibi eser yıkılmıştır. Kaynak: İstanbul'un 100 yılı

AKADEMİK

İLAHİYAT

Kur'an

TARİH

EDEBİYAT

SİNEMA

MÜZİK

EĞİTİM

FELSEFE

SOSYOLOJİ

PSİKOLOJİ

GALERİ

LİSTELER

FİKRİYAT TV

ESMA-İ HÜSNA

İSLAM

MÜZİK

FİKRİYAT AKADEMİ

İstanbul'un 50'li yıllarına damga vuran 10 olay

KÜLLÜK'TEN MARMARA KIRAATHANESİ'NE