İstanbul’a gelen kadın seyyahtan Ramazan anıları

Dorina Neave, oryantal bir tablo gibi gördüğü İstanbul'a, sefaret görevlisi olarak atanan babası sayesinde 1881'de geldi. Ailesiyle Kandilli sırtlarındaki Cliffton Yalısı diye de anılan yalıda yaşayan Lady Neave'nin, çocukluk ve gençlik dönemini kapsayan 26 yılı İstanbul'da geçti. Babasının görevi ve İngiliz Devleti'nin gücü sayesinde İstanbul'daki devlet erkânı ve toplumun güçlü figürleriyle daima temas halinde oldu. Notlarında adeta geniş bir İstanbul panoraması vardır. Dorina Neave, şehrin meşhur semtleri, farklı kesimlerin âdetleri, heterodoks toplulukların faaliyetleri, depremler hakkında oldukça önemli detaylar verir. Günlük hayat ve ticaretin yanında sandal sefaları, yangınlar, salgın hastalıklar, banka baskını gibi bütün olay ve mekânları kendi gözüyle kaydetmiştir. Lady Neave'nin İstanbul'da yaşadığı zamanın tamamı Sultan II. Abdülhamid'in saltanat yıllarına denk gelir. Bu bağlamda, o da Abdülhamid devrinin sosyal hayat üzerindeki etkilerini kaleme almıştır. 1978 yılında Eski İstanbul'da Hayat ismiyle Türkçeye çevrilen Twenty Six Years on the Bosphorus adlı eseri İngiltere'de yayımlanır. 1950 yılında hayata veda eden Lady Neave'nin Osmanlılar ve Türkler hakkında Kut'ül Amare'yi Hatırlamak ve Romance of the Bosphorus isimli iki kitabı daha mevcuttur. Dorina Neave, İstanbul'da olduğu dönem boyunca pek çok gözlem yapma imkânı bulmuş, bu gözlemlerini şu sözlerle kaleme almıştı: 'Konstantinopolis, 1894 yazının doruk noktasına ulaştığı o güzel ve sakin Temmuz gününde korkunç bir depremle derinden sarsılmıştı. Hayatımda hiç böyle dehşet bir şey görmemiştim.' 'Bu beklenmedik vakalar ülkesinde son 20 yılın en şiddetli sarsıntısını tam anlamıyla yaşadık. En cesur yüreklere bile dehşet saçan bu zelzele, sadece insanları değil hayvanları da etkilemişti. Deniz adeta kükredi ve titremeye başlayan odanın duvarlarındaki sıvalar döküldü. Hemen ardından gelen şiddetli sarsıntıyla bütün ev sallandı.' 'O sırada iki kız kardeşim ve ben, iki Rum terziyle birlikte bir odadaydık. Rum kızlar 'Siasmos, Siasmos!' diye haykırarak oturmamızı söylediler. Zira deprem sırasında yere düşenin bir daha kalkamayacağına dair yerleşik bir batıl inançları vardı.' 'Her yanda bacalar ve duvarlar yıkılıyor, minarelerin tepeleri aşağı düşüyor ve kocaman toz bulutları yükseliyordu. Kendini sokağa atan korku dolu kadınların ve çocukların çığlıklarını ve ihtiyar adamların bağırışlarını bastıracak şekilde havlayan köpekler, anıran eşekler, kişneyen atlar, öten horozlar bulunuyordu.' 'Korku içinde çırpınan ve bir araya toplaşan küçük kuşlar, hüküm süren dehşet ve kargaşayı iyice artırıyordu. Türklerin yaşadığı eski İstanbul mahallesinin toz bulutları içinde yok olduğuna dair söylentiler yayılıyordu ve Asya kıtasından karşıya baktığımızda da görünen buydu.' Dorina Neave, Ramazan'a dair anlattığı anılarda oldukça ilginç detaylara değinmişti. Lady Neave, o detayları şu sözlerle kaleme almıştı: 'Çarşı ziyaretimiz Ramazan ayına denk gelmişti ve bu dönemde Türkler gündüzleri oruç tutup geceleri bol bol yiyip içtikleri için nakit paraya çok ihtiyaç duyuluyordu.' 'Çünkü zengin zümrenin mensupları, günbatımından gün doğumuna kadar kapılarını herkese açık tutmak ve konuklarını doyurmak zorundaydı. Erzak almaları için gerekeni sağlamak amacıyla evlerinde bulunan mücevher, porselen, cam ve halı gibi değerli eşyaları bu çarşılardaki rehineci dükkânlarına veriyorlardı.' 'Bu nedenle tezgâhlar her zamankinden daha doluydu ve paraya acil ihtiyaç duyulduğu için fiyatlar gayet uygundu. Pazarlık yapan alıcı ve fiyatını avazı çıktığı kadar bağırarak söyleyen satıcı, çok gürültülü ama eğlenceli bir manzara sergiliyorlardı. Pazarlığın sonunda ödenen paranın, başta istenen fahiş fiyata göre gülünç derecede az olması, oryantal alışveriş tarzını iyice anlatıyordu.'

İstanbul’a gelen kadın seyyahtan Ramazan anıları

HAYATININ 26 YILI İSTANBUL’DA GEÇTİ