İslam'ın Avrupa'daki mührü Endülüs’ün Batı'ya 10 hediyesi

Endülüs, 711 yılından itibaren Müslümanların ve gayrimüslim tebaanın çeşitli sahalardaki faaliyetleriyle yüksek ve parlak bir medeniyetin doğuşuna beşiklik ederken Batı, dine aykırı kabul edildiği için aklî faaliyetlerin yasaklandığı 'karanlık çağ' denilen bir dönemin içerisindeydi. Batı bu karanlık çağ içerisindeyken, Kur'an-ı Kerim tarafından düşünmeye teşvik edilen Müslümanlar, İslam dünyasının dört bir yanına cami, mektep, hastane ve rasathanelerde ileri düzey dersler okuttu. Eğitim için özel binalar tahsis edildi ve medreseler açıldı. Endülüs Müslümanları İspanya'nın dört bir tarafına yayılan bir eğitim sistemi geliştirdi, bu sistem daha sonra Avrupa'ya da geçti. Temel eğitim dışına yükseköğretim kurumlarının da bulunduğu Endüslüs'e Avrupa'nın çeşitli yerlerinden gelen öğrenciler burada eğitim aldıktan sonra Avrupa şehirlerinden üniversitelerin açılmasına öncülük etti.İbn Rüşd gibi âlimlerden felsefeyi öğrenen Avrupalılar, Aristo ile de tanışmış oldu. Bugün hâkim olan hijyen ve moda standartları, 'Ziryab' lakabıyla tanınan Endülüslü Müslüman Ebu'l-Hasan Ali ibn Nâfi'ye dayanır. Mevsimlere uygun giyinmenin sağlık açısından önemine vurgu yapan Ziryab, günün farklı saatlerinde farklı elbiseler giyerdi. Moda ve stil fikrinin temellerini atan Müslüman Ziryab hakkında haberimizi okumak için tıklayın. Düzenli banyo yapma fikrini de ona aitti. Modanın öncüsü olarak aynı zamanda erkek tıraşında yeni stiller geliştirip farklı saç şekilleri tasarladı. Doğunun lüks kıyafetlerinin de onun aracılığıyla Avrupa'ya intikal etti. 10. yüzyılda Endülüs'te sokakların lambalarla aydınlatılırdı. Şehirde bulunan kütüphaneler, camiler dışında umumî hamamlar ve içinde musluktan suların aktığı hastanelerin vardı. Endülüs Müslümanları hidrolik mühendisliğinde uzmanlaşmaları sayesinde kemerli su yolları yapıp dağların eteklerinden başkent Kurtuba'ya su getiriyordu. Kanalizasyon sistemi de mevcut olan Endülüs'te aynı zamanda bu sayede yağmur suları sokaklardan kolayca çekilip gidiyordu. Aynı dönemde Avrupa'nın Paris, Londra gibi şehirleri geceleri zifiri karanlıkta batak ve çamur içindeyken Endülüs şehirleri ışıl ışıl ve tertemizdi. Suyun buharlaşarak azalmasını önlemek için yer altından kanallarla naklini İspanya'da ilk defa Endülüs Müslümanlar uyguladı ve bu teknik daha sonra Güney Amerika'ya da götürüldü. Endülüslü kadınlar geniş bir hürriyete sahiptiler. Sokaklarda rahatça dolaşır, halkalar oluşturarak sohbet ederler ve vakit namazlarını da çok defa camide kılarlardı. Avrupa'da hastalar, içlerine kötü ruhlar veya şeytanın girdiği düşüncesiyle cezalandırılırken, Endülüs'te insanî şartlar altında, üstelik ücretsiz olarak tedavi ediliyordu. Endülüs'te pek çok hastane bulunuyordu. Halifelik döneminde yalnız Kurtuba'da irili ufaklı elli kadar hastanenin mevcut olduğu bilinir. 1163'te Avrupa'nın diğer bölgelerinde Papanın emriyle cerrahînin tıp ilimleri arasında okutulması yasaklanırken Endülüs'te Ebu'l-Kasım Zehravî pek çok cerrahî operasyona gerçekleştirip, ameliyatlarda kullanılacak 200 kadar yeni alet icat etti. Bu aletlerin bir kısmı modern hastanelerde halen kullanılır. Aynı zamanda ameliyat esnasında aletlerin sterilize edilmesi ve hastaların acı duymalarını engellemek amacıyla narkoz kullanılması da Endülüslü doktorlar tarafından bulundu. Yine ilaç yapımını ve ilaçların daha kolay kullanılması için çeşitli meyvelerle tatlandırılmasını da Avrupalılar ve dünya Müslümanlardan öğrendi. Endülüslü Müslüman âlimler uygulamalı tıp ilmini geliştirdiler ve bu çerçevede ameliyatlarda kullanılan aletler ve bunların kullanılış şekilleri hakkında ciddi eserler yazdılar. Tıp ve kimya dallarında yetişmiş uzmanlardan Ebü'l-Kāsım ez-Zehrâvî otuz ciltlik et-Taṣrîf adlı bir tıp ansiklopedisi telif etti. Ebû Mervân Abdülmelik b. Zühr de meşhur bir hekimdi. Filozof İbn Rüşd aynı zamanda iyi bir hekim olup bu alanda on altı eser yazdı. İbnü'l-Baytâr, muhtelif ilâç ve yemek türlerini topladığı ve bunların nasıl yapılacağını izah ettiği el-Câmiʿ li-müfredâti'l-edviye ve'l-aġẕiye adlı eseriyle Batı'da olduğu kadar Doğu'da da büyük bir şöhret kazandı. 875 yılında Abbas ibn Firnas adlı bir Müslüman bir uçuş denemesi gerçekleştirdi. İlk olarak bir minare üzerinden paraşüt türü bir bezle atlamış, hafif yaralarla bu uçuşu kazasız bir şekilde tamamlamıştı. Daha sonra ipek ve kartal tüyleri kullanarak uçmaya yarayan bir alet yaptı. Bir süre kontrollü bir şekilde uçmayı başarabilmiş olmasına rağmen iniş sırasında problemler yaşanıyordu. Pek çok bilim dalında hüneri bulunan Firnas'ın bu girişimi ilk uçuş denemesi olarak tarihe geçti. Bugün Bağdat'ın uluslararası havalimanı onun ismini taşır. NASA da, Ay'da bulunan 89 km çapındaki bir kratere, onun bilim dünyasına sunduğu katkıların bir gereği olarak İbn Firnas adını verdi. Aynı zamanda kumdan cam imalatını ilk bulan kişi olarak tarihe geçmiş ve kaya kristallerini kesme yöntemini geliştirdi. Uçmaya dair 15 inanılmaz gerçek haberimizi okumak için tıklayın. Avrupa'ya kâğıdın intikalini sağlayan, palamut ve hurma ağaçlarından katran elde edilmesini öğretenler de yine Endülüslü Müslümanlardır. Jativa Avrupa'daki ilk kâğıt yapım atölyesinin açıldığı şehirdi. Burası Şatibî adı verilen kalın ve parlak kâğıt üretimiyle ünlendi. Müslümanlar farklı hammaddeler kullanarak kâğıt üretilirdi. Pamuklu kâğıt da bunlardan biri. 1293 yılında Bologna'da kâğıt üretimi yapılırken İngiltere'de kâğıdın kullanımı 1309'da başlar. Kâğıt üretimi kitapların daha ucuza teminini, bu da Avrupa'da bilginin hızlı yayılmasını sağladı. Müslümanlar kâğıt konusunda o kadar ileri gitmişlerdir ki, yangında yanmayan bir tür kâğıt ve gece okunabilen bir mürekkep dahi geliştirmişlerdir. Endülüs Müslümanları Avrupa'da bilinmeyen sulama sistemini geliştirdiler; ayrıca hasat zamanı ürünleri toplamaya yarayan bazı aletler de icat ettiler. Avrupalılar, Endülüs Müslümanlarından tahıl ürünlerini 100 yıl kadar saklayabilecekleri yer altı depoları inşa etmeyi de öğrendiler. Endülüs Müslümanları sayesinde portakal, limon, kayısı, nar, pamuk, pirinç, şeker kamışı, zencefil ve bugün İspanya'da bulunabilecek pek çok ürün başka yerlerden getirildi. Pirinç, şeker kamışı ve pamuğu İspanya'ya ve dolayısıyla öteki Avrupa ülkelerine ilk tanıtanlar Endülüs Müslümanlarıdır. Pamuğun kömürle birlikte Avrupa'da gerçekleşen sanayi devriminin çok önemli iki unsurunu oluşturduğu, şekerin ise Avrupalıların mutfak kültüründe önemli değişikliklere sebep olduğu bilinir. Bu sayede Endülüslülerden önce bilinmeyen pek çok sebze ve meyveyle tanıştı Avrupalılar. Tarım teknikleri sayesinde yıllık üretim artmış, bunun neticesinde hayat standartları yükseldi. Müslümanlar Endülüs'ten çekildikten sonra yerli halk uzun yıllar nasıl tarım yapılacağını bilememişti. Endülüslü astronomlar dünyanın büyüklüğünü Yunanlılardan daha doğru hesapladı. Astronomi ile birlikte matematik çalışmaları da uygulamalı ve teorik olarak yürütüldü. İbn Rüşd de Batlamyus modelini reddederek kâinat için eşmerkezli bir model teklif etti. Câbir bin Eflâh 'Câbir'in Teodalit'i diye bilinen çubuklu bir güneş saatinin mucidiydi. Azimut kadranı denilen bu saat, Avrupa'da ancak üç asır sonra Alman astronomi bilgini ve matematikçisi Regiomontonus tarafından 1450'de onun modeline uygun olarak yeniden yapılabildi. Matematik ve astronomide otorite olup Endülüs'ün Öklid'i (Euclides) kabul edilen Ebü'l-Kāsım el-Mecrîtî Risâletü'l-usṭurlâb'ı telif etti ve ayrıca Hârizmî'nin Zîc'inde düzeltmeler yaptı. Onun talebelerinden İbn Haldûn ticarî aritmetik, arazilerin ölçümü, vergi hesaplamalarıyla ilgili çeşitli eserler yazdı. Zerkālî o dönem için mükemmel sayılabilecek astronomi aletleri yaptı. Matematik ve astronomi geleneğinin temsilcisi haberimizi okumak için tıklayın. Ziryab, Flamenkonun kurucularından sayılır. O zamana kadar 4 telli ola gitara, 5. teli bütün tellerin ortasına bağlayan kişidir. Avrupa'da ilk müzik okulunu aynı zamanda dünyanın ilk konservatuarını İspanya Endülüse Kurtuba'da kurdu ve Ziryab'ın çocukları o okulun 300 yıl yaşamasını sağladı. Müzik tarihçisi Julian Ribera gibi birçok otorite çoksesliliğin ilk önce Kurtuba konservatuarında geliştirildiğini söyler.

İslam'ın Avrupa'daki mührü Endülüs’ün Batı'ya 10 hediyesi

EĞİTİM