İslam uygarlığında tarım, ticaret ve iktisat hakkında 20 ilginç bilgi

◾ Resul-i Ekrem Efendimiz (SAV) ve birçok sahabe ticaretle uğraşmıştı. Peygamberimiz bir hadis-i şerifinde 'Rızkın onda dokuzu ticarettedir' buyurmuş ve ticaret yapılırken dürüstlük konusunda pek çok uyarıda bulunmuştu. ◾ Ticaretin İslami hayatta önemli bir rol oynaması sebebiyle sözleşme, alışveriş, borçlanma ve ticaret adabı gibi konuları yöneten düzenleyici müesseseler oluşturuldu. ◾ Geniş ticaret ağını oluşturan yollar, her türden tüccarlarla ve mallarla dolu devletin sınırları boyunca uzanıyordu. ◾ İslam uygarlığının altın çağlarını yaşadığı son dönemde yetişen âlim İbn Haldun, kaleme aldığı Mukaddime adlı eserinin dördüncü bölümünde göçebe olmayan toplumlar, şehirler ve illeri ele almıştı. ◾ Beşinci bölümün konusu ise zanaatlar, geçim yolları ve diğer iktisadi faaliyetlerdi. İbn Haldun'un Mukaddime eserine göre devletlerin bekası ◾ İbn Haldun, İslam'ın toplumlara kalıcı manevi hoşnutluk verdiğini, hayatın tüm sorunları için komple bir cevap sunduğunu ve insan ırkının yapılanmasıyla ilgili deneye dayalı soruları tek başına cevapladığını açıklar. ◾ İbn Haldun, iktisat teorisinde de zamanının ilerisindeydi. Refahın kaynağının emek olduğu sonucuna Adam Smith'ten 4 yüzyıl önce varmıştı. ◾ Tarım, endüstri ve ticaretteki direkt gelir kaynağıyla ve devlet memurlarının ve özel ücretlilerin dolaylı gelirleri arasındaki ayrıma da işaret ediyordu. ◾ On ikinci yüzyıl botanikçisi İbnü'l-Avvam, Mısır, Yunan ve Pers âlimlerinin çalışmalarına katkıda bulunarak, bir tarım kitabı yazmıştı. ◾ İbnü'l-Avvam'ın Kitâbü'l-Filâha isimli eseri, ağaçları yetiştirmekten arıcılığa kadar çiftçiler için gerekli pek çok şey içeren bir 'nasıl yapılır?' kılavuzuydu. (x) İslam uygarlığında ticaret nasıl yapılırdı? ◾Altın ve 'beyaz altın' olarak adlandırılan tuz, Afrika'nın Büyük Sahra Çölü'nden kuzeye ve doğuya doğru özellikle Fas, İspanya ve Fransa gibi ülkelere gönderiliyor; daha az miktarlarda da olsa, Yunanistan, Türkiye, Mısır ve Suriye taraflarına da gidiyordu. ◾İslam'ın dışa doğru yayılmasıyla tarımda çeşitlilik arttı. Sorkun (sepetçi söğüdü), Asya pirinci, pamuk, turunç, limon, misket limonu, greyfurt, muz, çınar ağacı, karpuz, ıspanak, enginar, patlıcan, indigo (çivit), Hindistan cevizi ve mango gibi yeni birçok ürün üretildi. ◾Müslüman tüccarların Afrika'nın içlerine kadar girmeleri ile ilk kez Berberi tüccarlar İslam'ı Büyük Sahra Çölü'nün ötesine taşıdı. ◾ Ticaret yollarının Kızıldeniz ve Nil nehrini birbirine bağladığı Kuzeydoğu Afrika'daki göçebe kavimler kısa sürede Müslüman oldular. (x) Osmanlı'da ticaret nasıl yapılırdı? ◾ On dördüncü yüzyılda para birimi olarak kullanılan deniz salyangozu kabukları, Maldiv Adaları'ndan Batı Afrika'ya taşınıyordu. Çin'den batıya çömlek işleri ve kâğıt para (ki Kahire'de pek tutulmayacaktı) akıyordu. ◾ Pirinç, şeker kamışı ve pamuğun yetişmesi için çok fazla suya ihtiyaç vardı. Bu nedenle İslam coğrafyasındaki bölgelerde sulama sistemlerinde önemli gelişmeler meydana geldi. ◾ Yılın daha uzun bir döneminde -hatta yıl boyunca- daha çok toprağın daha fazla sulanmasını sağlandı. ◾ İpek Yolu'nu izleyen kara ticareti Müslüman ekonomisinin can damarıydı. Deniz ticareti ağırlıklı olarak Afrika'nın Akdeniz sahilleri boyunca ve Avrupa ile yapılıyordu. ◾ Ticaretin yoğun olduğu merkezlerden olan Güney İspanya'daki Malaga Limanı tüccarlarca ziyaret ediliyordu. (x) İslam uygarlığı hakkında 20 ilginç bilgi ◾ İbn Bassal'ın yazmış olduğu 961 Kurtuba Takvimi, bitkilerin dikilmesi, sulama ve hasat zamanlarını anlatan çiftçinin yıllığı gibiydi. ◾ Takvim, mart ayında güllerin açtığını, bıldırcınların kendilerini gösterdiklerini, ayrıca salatalık ve patlıcan dikme zamanının geldiğini de yazıyordu. ◾ Müslümanların ticarete katkıda bulunmak için geliştirdiği kilit araçlardan bir tanesi, yolculuk güzergâhları üzerinde kurulan misafirhane benzeri kervansaraylardı. Bu yapı türü Selçuklular tarafından yaygınlaştırıldı. ◾ Su, keçi ve sığır tulumlarında saklanmakta olup; su ikmal noktaları, kervanların uğrak yeriydi. Çölde gündüz aşırı sıcak olduğundan gece yolculuk yapan kervanların yaktığı meşaleler çölü ışıl ışıl aydınlatarak geceyi gündüze çevirirdi. (x) İslam uygarlığının coğrafyaya dair 25 ilginç keşfi ◾ Endülüs'te Doğu üslubuyla kumaş üretimi daha çok Malaga ve Elmeriye şehirlerinde yoğunlaşmıştı, çünkü liman şehri olan bu yerlere yeni stil ve teknikler her yerden daha önce ulaşıyordu. ◾ Tekstil sanayii, Müslüman İspanyasından başlayarak Avrupa geneline bu merkezden yayılırdı. ◾ Dokuzuncu yüzyılın ortalarında, Müslüman İspanya'sında üretilen kumaşlar uluslararası bir üne kavuşmuştu. ◾ Bundan üç yüzyıl sonra dahi, Portekiz Kraliçesi Beatrix'in düğününde altın kenar süslemeli İspanyol ipekleri kullanılacaktı. ◾ Tarihte politik anlam da taşıyan kumaşlar diplomatik çevrelerde hediye olarak alınıp veriliyor; ayrıca adet olduğu üzere, üst düzey görevliler ve diğer saray gözdeleri belirli aralıklarla ve özel günlerde kaftan, sarık gibi saray dokumalarından yapılma özel kıyafetlerle ödüllendiriliyordu. (x) Müslüman alimlerin sağlık ile ilgili çalışmaları ◾ İslam dünyasında her türden kumaşı bulmak mümkündü. Yün ve keten İran'da önemli miktarlarda üretilerek İspanya'ya geliyordu; ilave keten ihtiyacı ithalat yoluyla karşılanacak derecede popülerdi. ◾ Bugün kullanılan bazı ürünlerin isim kökeni şöyledir: Müslin ilk üretildiği yer olan Musul'dan; damasko, Şam'dan; baldaken, Bağdat'tan; gazlı bez Filistin'in güney sahilindeki Gazze limanından; koton, Arapça ham pamuk anlamına gelen kutn kelimesinden gelmektedir.