İlk kanser ameliyatını yapan Müslüman tabip: Ali bin Abbas

Ali bin Abbas, İranlı Müslüman fizikçi ve tıp âlimidir. Kitab El-Maliki adlı tıp ve psikoloji üzerine yazdığı eseriyle ve günümüzden yaklaşık bin sene önce ilk kanser ameliyatını yapmasıyla bilinir. Ayrıca kılcal damar sitemini ilk defa ortaya atan bilim adamıdır. Bilim ve teknolojide çığır açan Osmanlı âlimleri Ali bin Abbas el-Mecusi, Ahvaz'da doğdu. Ebu Mahir Musa Bin Seyyar'ın öğrencisi oldu. Tıp ile ilgili ilk çalışmalarını Şiraz'da yaptı. Zamanının en saygıdeğer üç tıp âliminden birisiydi. Büveyhoğulları hanedanından Adudüddevle (Fena Hüsrev Büveyhoğulları) zamanında ünlü bir fizikçiydi. Adudüddevle, zamanında âlimleri koruyan onları destekleyen biriydi. Ali bin Abbas'ın çalıştığı iki hastane açtı. Adudüddevle'nin sarayında hekimlik yapan Ali bin Abbas, bu hükümdara ithaf ettiği Kâmilü's-sınâati't-tıbbiyye veya kısaca el-Kitâbü'l-Melekî (hükümdar kitabı) adlı eseriyle tanındı. Osmanlı'da bilimin temellerini atan alim Ali bin Abbas, Müslüman bir tabipti. Allah inancı ve O'na duyduğu saygı, ibadetinde ve yaşam tarzında ve nihayet çalışma hayatı boyunca kendini gösterdi. Batılı ilim adamları tarafından 'Haly Abbas' diye isimlendirildi. Onu tarihe yazdıran ise 'Kâmilu's-sinâati't-tıbbiyye' isimli eseriydi. Ali İbn Abbas'ın dünya tıp tarihi içindeki önemli yerini sağlayan bu dev eser emiru'l-umera Adudüddevle adına telif edilip ona takdim edildiğinden aynı zamanda 'el-Kanunu'l-Adûdî fi't-tıb' yahut 'el-Kanunu'l-melikî' adıyla da anılır. Gelecek nesillere ışık tutan Osmanlı âlimi: Birgivî İbn-i Sina öncesi psiko-terapi ile tedavi yöntemi üzerinde durdu ve bu alanda büyük bir başarı kazandı. İbnü'n-Nefis'ten önce küçük kan dolaşımını hatırlatacak ipucu mahiyetinde bilgiler verdi. Kalbin kasılması ve kan pompalaması hakkında ilk bilgiyi veren tabip oldu. Aynı zamanda atar ve toplardamarlar arasında kılcal damarlardan söz eden ve atardamarlar ile kılcal damarlar arasında materteriyol adı verilen geçiş damarlarının varlığını ilk defa tespit eden tabipti. İbn-i Sina'dan 1000 yıllık sağlık öğütleri El-Kanunu'l-Adûdî İbn-i Sina'nın eseri el-Kanun fi't-tıb yazılıncaya kadar İslâm dünyasının en çok ilgi çeken eseri olmuş fakat İbn Sina'nın eserini yazmasından sonra kitleler İbn Sina'ya yönelmişlerdir. Genellikle el-Kanunu'l-Adûdî uygulamalı tıp alanında; el-Kanun fı't-tıb ise teorik alanda daha üstün kabul edilir. Batı'da Liber Regius (hükümdar kitabı) adıyla bilinen ve iki bölümden meydana gelen eserin ilk yarısı nazariyata, ikinci yarısı ise pratik tıp bilgilerine ayrılmıştır Kâmilu's-sinâati't-tıbbiyye'nin Bursa Kütüphanesi no: tıb/2'de bazı bölümlerinin kayıtlı bir Türkçe tercümesi vardır. Bunlar; ikinci cildinin üçüncü makalesinin 34. bölümü ile dördüncü makalesindeki ülserler, çiçek ve kızamığa dair bilgilerin tamamı ve beşinci makalenin bir kısmının tercümesidir. Anadolu'yu yurt yapan 19 alim 7 teşkilat Kâmilu's-sinâati't-tıbbiyye'nin yirmi dördüncü bölümünde yaşlılar için tedbir önerilerinde bulunur. Yaşlıların bedenleri zayıf olduğundan dolayı nemlendirici ve ısıtıcı yönü yüksek tedbirlerin alınması gerektiğini söyler. Yapabilenlere yürüyüş gibi egzersizleri önerir. 'Zayıf olanlar, ata binmeli; kuvvetli olanlar, yormayacak bir yürüyüş yapmalı; çok zayıf olanlar, çok az egzersiz yapmalıdır.' der. Hüseyin Çelebi Kütüphanesi no: 819'da kayıtlı Türkçe yazma da aynı şekilde eserin 51 varaktan bir tercümesi olup ateşli hastalıklar ve vücutta meydana gelen şişmeler ve bunların tedavi yöntemleri ile ilgilidir. Son on varaklık kısmı ise bedenin dış kısmında meydana gelen hastalıkların tedavisi ile ilgili olan bölümün tercümesidir. Kitabın mülkiyeti Fatih devri ümerasından Timurtaş Bey oğlu Umur Bey'e ait olduğu bilinir.

İlk kanser ameliyatını yapan Müslüman tabip: Ali bin Abbas

Ali bin Abbas el-Mecusi kimdir?