İkinci Dünya Savaşı’nın seyrini değiştiren 3 önemli olay

1849 yılında doğan İvan Petroviç Pavlov, fizyoloji ve psikoloji alanındaki çalışmaları ile psikofizyoloji alanını derinden etkiledi. Pavlov, Leningrad Fizyoloji Enstitüsü'nde çalışmalarını sürdürdü ve daha sonra 'koşullanmış refleks' adını vereceği alışkanlığa bağlı davranışlar üzerinde çalışmalar yaptı. Pavlov, günlük işlerle ilgilenmezdi, bilimle alakasız olan güncel olayları takip etmezdi. Hatta 1917 de Bolşevik devrimi olduğu gün, laboratuvara 10 dakika geç gelen asistanlarına hangi sebeple geç kaldıklarını sorar. Onlar da ''Bugün devrim oldu, dışarısı çok karışık. Duymadınız mı yoksa'' derler. Pavlov ise ''dışarıda olan şeyler bizi ilgilendirmez, işimize bakalım'' cevabını verir. Psikolojik olayların deneysel olarak incelenebileceğini düşünen Pavlov, bir deney hazırlamaya başladı. Köpek üzerinde uygulayacağı bu deneyde köpeğin doğal uyaranların dışında zil, lamba gibi uyaranlara tepki verip, salgı salgılama durumunu incelemek istedi. Köpeğe verilen et (Koşulsuz Uyarıcı) = Salya tepkisi (Koşulsuz Tepki) Zil sesi (Nötr Uyarıcı) = Tepki yok Koşulsuz Uyarıcı: Doğuştan var olan öğrenilmemiş uyarıcılardır. Bu uyarıcılara verilen tepki otomatiktir ve o türdeki tüm organizmalarda görülür. Koşulsuz Tepki: Koşulsuz uyarıcıya verilen öğrenilmemiş tepkidir. Doğuştan sahip olunan ve refleksif bir tepkidir. Pavlov, yaptığı bu çalışmalarından sonra, aç bir köpeği ses geçirmeyen bir odaya yerleştirdi. Deneye başlamadan önce köpeğin salyasının ağzından dışarı çıkmasını sağladı ve daha sonra çıkan salya miktarını da kayıt altına aldı. Deneye geçildiğinde ise koşulsuz şartlanmanın oluşabilmesi için köpeğe yiyecek vermeden sadece zili çalmaya başladı. Başlangıçta, normal olarak köpek herhangi bir salya tepkisi göstermedi. Pavlov daha sonra zil sesinin hemen arkasından köpeğe yemek verdi ve doğal olarak köpek salya akıtmaya başladı. Deneyin bir sonraki adımı ise et parçaları ile zil sesini eşleştirmekti. Pavlov, et parçalarını köpeğe atmaya başladığı anda asistanları da aynı anda zili çalıyorlar, böylece köpeğin algı olarak et ile zil çalmasını eşleştirmesini istiyordu. Bu işlem tekrar tekrar yapıldıktan sonra, zilin çalındığı fakat arkasından et verilmediği zaman da köpeğin salya salgıladığı gözledi. Fakat normalde köpeğin eti ağzına alınca salya akıtması lazımdı. Klasik koşullanma, organizmaların doğal uyarıcılara verdiği doğal tepkileri, yapay uyarıcılara da verip vermediğini denemek için yapılmış deneyler bütünüdür. Klasik koşullanma yoluyla öğrenme kuramı Ivan Pavlov'un yaptığı araştırmalara dayanır. Onun ortaya attığı 'bağ kurma' yöntemiyle olaylar ve nesneler arasında bağlar kurulur. Deney sonunda çıkan sonuca göre köpek, sadece kulak kabartması beklenen zil sesine karşı salgı akıtmayı öğrenmiş oldu. Böylece köpek, hiç ilgisi olmayan bir uyarıcı karşısında salya akıttı. Bu olayda et, koşulsuz yani doğal uyarıcıdır. Şartlı ya da şartlandırılmış refleks denen olay da budur. Pavlov, bu davranışın, psikolojik etkinlikle özdeş olan yüksek düzeyde sinir etkinliğinin belirtilerinden biri olduğunu öne sürdü ve psikoloji alanında geçerli tek yaklaşımın deneysel yöntem olduğunu vurguladı. Ivan Pavlov'un yaptığı deneyler, dönemin Sovyet Hükümetinin de ilgisini çekti. II. Dünya Savaşı sırasında Almanlar ile girilen mücadelede oldukça zor durumda kalan Sovyetler, Alman savaş tanklarına karşı önlem alamıyordu. Bu tanklarının ilerleyişini durdurmak zorunda olan Sovyetler, Ivan Pavlov'dan yardım istedi ve Pavlov da kendisine gelen bu teklifi reddetmedi ve bir plan yaptı. Köpek ordusunu oluşturdu. Böylece Pavlov, yüzlerce köpekten oluşan bir barınak inşa ettirdi. Barınaktaki köpeklere uzunca bir süre köpeklere hiçbir şey yedirmedi. Köpekler ise açlığın getirdiği saldırganlıkla, yemek aradı. Pavlov, planın ikinci adımına geçti ve barınağa tanklar getirdi. Fakat Pavlov, tankların altına yiyecek saklamıştı. Açlıktan acı çeken köpekler de hemen bu tanklara koştular ve eti buldular, karınları doyan köpekler için tekrar açlık günleri başlayacaktı. Bundan sonra köpekler her açık alana salındıklarında, tankın altında et olsun ya da olmasın tanklara koşmaya başladı. Kısacası, Pavlov amacına ulaşmıştı, şartlanma olayı gerçekleşmişti. Sıra planın son aşamasındaydı. Günlerce aç bırakılan köpekler, savaş alanına bırakıldı. Savaş alanında tankları gören köpekler yemek bulma umuduyla, doğruca Alman tanklarına doğru koştu ve tankın altına girdiklerinde ise Ruslar tarafından patlatıldı. Böylece savaşın seyrini değişti. Enigma İkinci Dünya Savaşı sırasında Alman askerlerin en çok kullandığı şifreleme cihazıdır. Savaş sonunda orduya kayıtlı yüz bin Enigma vardı. Enigma yaklaşık 10 kilo ağırlığında, daktilo benzeri, rotorlu, elektromekanik bir şifreleme cihazıdır. O dönemde Almanlar, iletişimini Enigma ile sağlıyordu. Bu şifreli notlar sürekli olarak değişmekte ve gizliliğini korumaktaydı. 'Bir makinenin hatasız olması bekleniyorsa o makinenin aynı zamanda zeki olması mümkün değildir.' İkinci Dünya Savaşı sırasında Enigma şifreleme cihazını yaygın olarak kullanan Almanlar, savaş sırasında bu şifrelerin Müttefikler tarafından kırıldığının farkında değildi. Tuş takımının hemen üst kısmında 26 harften oluşan ışıklı bir pano vardır. Operatörün her tuşa basımında ışıklı panoda bir harfin ışığı yanar; bu harf, karşılık gelen şifreli karakterdir. Enigma'daki matematiksel fonksiyonlar 26 elemanlı harf kümesindeki permütasyonlarıdır. Bu permütasyonlar ticari Enigma'da üç rotor ve bir yansıtıcıyla ifade ediliyordu. Her bir rotorun bir tarafında 26 pin, diğer tarafında 26 levha bulunuyordu. Her bir pin, rotorun öbür yüzündeki levhalardan birine içerden bir kablo ile bağlıydı. Böylece bir pinden geçen elektrik akımı rotorun diğer tarafında bir levhadan çıkıyor ve bu da 26 elemanlı bir alfabede bir harf ifade ediyordu. Bletchley Park'ta kriptoloji ekibiyle çalışan Turing, bir süreliğine Alman deniz kuvvetlerine ait şifrelerin kırılımı için çalışan kriptoanaliz ekibinin başına getirildi. Bu görevdeyken, Alman şifrelerini kırmak için yeni yöntemler geliştirir ve Enigma cihazı tarafından üretilen şifreleri kırmaya yarayan 'Bombe' isimli bir elektromekanik makinanın tasarımına katkıda bulundu. Böylece Almanlar'ın en önemli iletişim araçları olan hücumbot ve denizaltılarının İngilizler ve müttefikleri tarafından satır satır okunabilmesini sağladı. Turing, İkinci Dünya Savaşı'nın gidişatını değiştiren tarihi ve askeri bir figür haline geldi. Turing, çok fazla şey biliyordu. İngiliz Hükümeti, hayatının sonuna kadar onu yalnız bırakmamalıydı. Başarıları nedeniyle kahraman ilan edilmesi gerekirken, 'devlet sırrı' adı altında tüm başarıları görmezden gelindi. ''50 yıl içinde bilgisayaraların depolama kapasitelerinin 10⁹ civarında olacağını düşünüyorum. Bu sayede Taklit Oyunu'nu o kadar iyi oynayacaklar ki, yalnızca 5 dakika inceleme yapmasına izin verilen bir sorgucunun verdiği kararların %30'unun yanlış olacağına inanıyorum.'' Turing, sonrasında fikirlerini gerçekleştirmek için destek bulamayıp sürekli engellerle karşılaştı. Fakat yılmadı, 'Bilgisayar Mekanizması ve Zeka' makalesinde yapay zeka hakkında yazı yazan Turing, bir makinenin 'akıllı' olması için gereken şartları belirleyen bir deney tasarladı. Turing, bir yandan da yapay zekâ ve makine zekâsı üzerine çalışmalara başladı. Çalışmalarının sonucunda bugün Turing Testi olarak da adlandırılan, bir makinanın insan seviyesinde ve zeki olduğunu gösteren test ortaya çıktı. Bilgisayar için satranç programı da tasarlayan Alan Turing, bilgisayarı gerçek insanlarla test etmiş ve başarılı oldu. Dijital bilgisayarlara giden ilk adım olarak görülen Bombe cihazları, Nazileri şifreli mesajlarını deşifre ederek müttefik devletlere Nazi Almanyası karşısında çok büyük bir avantaj sağladı. Tarihçilerin tahminine göre Enigma'nın kırılması savaşı iki yıldan fazla kısaltarak '14 milyon' kişinin hayatı kurtardı. Fakat Turing, uzun yıllar boyunca unutuldu. 42 yıllık ömründe sadece bilime değil, insanlığa ve düşünce tarihine de sayısız değer kattı. Turing, 33 yaşında İkinci Dünya Savaşı'nda Nazi Enigma kodlarının kırılmasında gösterdiği başarılar nedeniyle Kral VI. George tarafından Britanya imparatorluk nişanı ile ödüllendirildi. Turing bireysel tercihini açık bir şekilde dile getirdiği için intihar etti. Kriptoloji alanında devletin çok gizli birimlerinde ve görevlerinde çalışan Alan Turing, 7 Haziran 1954'te temizlikçisi tarafından evinde ölü bulundu. Ölüm sebebinin yatağının kenarında bulunan siyanürlü elma sebebiyle zehirlenme olduğu açıklansa da devletin gizli birimlerinde çalıştığı için İngiliz istihbarat servisi tarafından öldürülüp intihar süsü verilmiş olabileceği iddialar arasındaydı. Yapılan otopside ölüm nedeni şöyle açıklanmıştı; siyanür zehirlenmesi sonucu intihar... 2013'te Kraliçe İkinci Elizabeth resmi olarak Turing'den özür diledi. İngiliz Hükümeti'nin bir başka bildirisindeyse, 'Turing, parlak bir zihinle olağanüstü bir adamdı' dedi ve 'Savaştaki çabasına ve bilim mirasına yaptığı muhteşem katkılardan dolayı hatırlanmayı ve tanınmayı fazlasıyla hak ediyor' dedi. Ayrıca Apple'ın logosu olan ısırılmış elmanın, Alan Turing'in ölmeden önce yediği siyanürlü elmayı temsil ettiği iddia edilmektedir. İngiliz istihbarat teşkilatının kamuoyuna açıklanan belgelerinde, bir Nazi casusunun, müttefiklerin Kuzey Afrika'yı istila edeceği konusunda Almanya'yı uyarmasına ramak kala, açık denizde bulunduğu tekneden kaçırıldığı ortaya çıktı. Bir Portekiz balıkçı teknesinde telsiz operatörü olarak çalışan Gastoa de Freitas Ferraz, Kuzey Atlantik'teki müttefik gemilerinin seyri hakkında Almanya'ya bilgi veriyordu. 8 Kasım 1942'de, General Dwight Eisenhower komutasındaki İngiliz ve Amerikan askerleri, Almanya ile Nazi yanlısı Vichy hükümetinin işgali altındaki Fas ve Cezayir'e çıkarma yapmışlardı. Fransız güçleri kolaylıkla yenilgiye uğratıldı ancak Alman askerleri direndiler ve müttefikleri püskürttüler. 1943'e kadar süren şiddetli çatışmalardan sonra Almanlar yenilgiye uğratıldılar. Bu, savaşta dönüm noktası oluşturdu ve 1944'teki D-Günü olarak adlandırılan Normandiya çıkarmasının temellerini attı. Ancak, Freitas Ferraz Amerikalı ve İngiliz askerlerinin istilasından bir hafta önce yakalanmasaydı, olaylar farklı yönde gelişebilirdi. Bunun, İkinci Dünya Savaşı'nın gidişatını değiştiren az bilinen bir hikaye olduğu belirtildi. Freitaz'ın 1945'te Portekiz'e sınır dışı edildiği bildirildi.

İkinci Dünya Savaşı’nın seyrini değiştiren 3 önemli olay

PAVLOV'UN KÖPEK DENEYİ