II. Bayezid, Kolomb’a destek verseydi Amerika tarihi çok farklı olurdu

ABD seçimi günlerdir konuşuluyor. Bütün dünya gibi ülkemizde de ABD'nin başkanlık seçimi gündemden düşmüyor. Süper bir güç olan ABD'nin varlığını borçlu olduğu Amerika kıtasını Kolomb'un 1492'de keşfettiği herkes tarafından bilinir. Ancak, Kolomb'un Amerika'nın son kâşifi olduğunu ve keşfe çıkmak için Fatih'in oğlu İkinci Bayezid'den gemi istediği fazla bilinmez. Zeynep Dramalı ve Hans Joachim Kissling'in araştırmalarında Kolomb'un bu yönü hakkında teferruatlı bilgi vardır. II. Bayezid 1451'de İtalya'da Cenova'da doğan Kristof Kolomb, denizci olduktan sonra Portekiz'e yerleşti. 15. yüzyılda en önemli deniz güçlerinden biri olan Portekizliler, bu yıllarda Afrika'da daha önce Avrupalılar'ın gitmediği bölgelere ulaşmışlardı. Lizbon, değişik milletlerden denizcilerin buluştuğu ve bilgilerini birbirleriyle paylaştığı bir liman şehriydi. Kristof Kolomb Amerika kıtasını keşfederek tarihe geçti. Ancak Amerika'ya Kolomb'dan önce pek çok milletten gidenler olmuştu. Bunların başında da 11. yüzyılın başlarında Leif Eriksson komutasında Amerika'ya ulaştığı rivayet edilen Vikingler geliyordu. Kolomb, 1470'li yılların sonunda İzlanda'ya gittiğinde, Vikingler'in Amerika macerasını öğrendi. Denizyoluyla Batı'ya giderek Doğu'ya ulaşma fikri Kolomb'un kafasına İzlanda'da girdi. Kolomb, İzlanda'dan sonra bu düşüncesini hayata geçirmek için uğraşıp, durdu. Kolomb, Lizbon'a döndükten sonra araştırmaya koyuldu. Başta Marko Polo'nun Doğu'ya seyahatiyle ilgili hatıraları olmak üzere birçok kitap okudu. Batı'ya giderek, yeni topraklara ulaşıldığını anlatan birçok rivayeti inceledi. İrlanda'ya giderek, Aziz Brendan'ın Amerika yolculuğuyla ilgili rivayetleri araştırdı. Amerika'yı Müslümanlar mı keşfetti? İtalyan denizci, 1484'te Portekiz Kralı'na başvurarak, Batı'dan denizyoluyla Doğu'ya ulaşmak için gemi istedi ama reddedildi. Kolomb, çıkmayı tasarladığı deniz yolculuğu için geniş bir araştırma yapmıştı ama kendini destekleyecek finansörü bir türlü bulamamıştı. Kendi geçimini sağlamak için reçine ticareti işine girdi ve Doğu'ya gitti. Avrupa'da kendisini destekleyecek bir hükümdar bulamadığından dolayı, 1484'te Kuzeybatı Karadeniz'de Kili ve Akkirman seferine çıkan Fatih Sultan Mehmed'in oğlu Sultan İkinci Bayezid'e müracaat etti. Bir papazın refakatinde sultanın yanına gelen Kolomb, 'İkinci Bayezid'den sultanın adına yeni ülkeler keşfedebilmek için emrine gemiler vermesini istedi'. Ancak zaten Avrupalıların elinde bulunan kardeşi Cem Sultan'la uğraşan Osmanlı sultanının, tuhaf bir şekilde karşısına çıkan Kolomb'a ne cevap verdiğini bilmiyoruz. Tarihi hadiselerin seyrinden olumlu bir cevap vermediği anlaşılıyor. Piri Reis'in haritası Kolomb, çaldığı bütün kapılar yüzüne kapanmasına rağmen fikrinden geri adım atmadı. 1486'da İspanyol kral ve kraliçesine müracaat etti. İspanyollar, Kolomb'un teklifini incelemek üzere bir komisyon kurdular. Komisyon, dört yıl sonra Kolomb'un teklifini reddetti. Bir türlü aradığı desteği bulamayan Kolomb, 1492 Ocak'ında İngiltere ve Fransa krallarından yardım istemek için İspanya'dan ayrıldı. Kolomb'un dostları, bu sırada İspanya sarayını yolculuğa destek vermeye ikna edince İtalyan denizci geri çağrıldı. 3 Ağustos 1492'de üç gemiyle denize açılan Kolomb, 12 Ekim'de Bahama Adaları'ndan Guanahani'ye ulaştı. Ardından Küba'yı gördü, ancak burayı Japonya zannetmişti. Kolomb, Haiti'ye ulaştıktan sonra 1493'te İspanya'ya geri döndü. Sonraki yıllarda 1493, 1498 ve 1502'de Amerika'ya üç yolculuk daha yaptı. Kolomb, Amerika'ya ulaşmıştı ama keşfettiği yerleri Asya'nın Doğu kıyıları zannetmişti. Bir geçit bularak Kudüs'ü Müslümanlar'dan geri alma planları bile yapmıştı. 1506'da öldüğünde nereyi keşfettiğini hâlâ bilmiyordu. İslam dünyasının insanlığa armağan ettiği 20 keşif Osmanlı İmparatorluğu, Kolomb'un 1492 yılında Amerika'yı keşfinden, kısa bir süre sonra haberdar oldu. Çizdiği haritalarla tarihe geçen büyük denizcimiz Piri Reis, amcası Kemal Reis'in bir savaşta esir aldığı, Kolomb'la üç kez Amerika'ya gitmiş olan bir İspanyol'dan Amerika'yı nasıl keşfettiklerini öğrendi. Kolomb'un yaptığı Amerika kıyılarını gösteren harita da Piri Reis'in eline geçmişti. Piri Reis, esir İspanyol'dan Kolomb'la ilgili dinlediklerini 1513 tarihli meşhur dünya haritasının üzerine kaydetti. Haritanın üzerinde Amerika'nın keşfiyle ilgili ilginç bilgiler vardır. Piri Reis, Kolomb'un Amerika'yı keşfedişinin hikâyesini şöyle anlatır: 'İşbu kenarlara Antilya derler. 1492 yılında bulunmuştur. Amma şöyle rivayet ederler kim Ceneviz'den bir kâfir adına Kolonbo derler imiş, bu yerleri ol bulmuştur. Kolonbo'nun eline bir Kitap gelmiş ki Mağrib Denizi'nin (Atlantik Okyanusu) sonunda kıyılar ve adalar ve türlü türlü madenler ve dahi elmas dağı vardır deyü bu kitapta yazar. Kolonbo kitabın tamamını okuyup, Cenevizli devlet adamlarına bu okuduklarını anlatıp, gelin bana iki tane gemi verin, varayım, ol yerleri bulayım der. Bunlar, 'Mağrib Deryası'nın sonu mu bulunur? Havası kötüdür' derler. Kolonbo görür ki Cenevizlilerden çare yok, gider, İspanya Beyi'ne varır, hikâyesini bir bir arz eder. Onlar dahi Cenevizli gibi cevap verirler. Ancak Kolonbo bunlara bıktıracak kadar ısrar eder. Sonunda İspanya Beyi iki gemi verip, baştan aşağı silahla donatıp 'Ey Kolonbo, eğer senin dediğin gibi olursa, seni o bölgeye kapudan edeyim' deyip, Kolonbo'yu Bahr-i Mağrib'e gönderdi'. Piri Reis'ten sonra 16. yüzyılın ortalarında Seydi Ali Reis, Muhit isimli eserinde, Hacı Ahmed de coğrafya kitabında Amerika hakkında bilgi verdiler. Ancak bu bilgiler fazla teferruatlı değildi. Osmanlı İmparatorluğu'nda Amerika hakkında en geniş bilgiyi veren eser, 1580'lerde yazıldı. Yazarı bilinmeyen Tarih-i Hind-i Garbi, yani Batı Hindistan Tarihi isimli bu eser Kolomb'dan Pizarro'ya kadar yapılan keşiflerin ve Amerika'nın Avrupalılarca işgalinin ilginç hikâyelerini anlatır. Eserin meçhul yazarı 'Kolomb ve Macellan'dan Pizarro'ya kadar büyük kâşifler ile Yeni Dünya ve burasının insanları hakkında bilgi verebilmek için ömrünü harcadığını' söylemektedir. Bu eser orijinal bilgilerden ziyade İtalyanca kitaplarının çevirisinden oluşmaktadır. Erhan Afyoncu - Sabah