Hoşgörü ve bilgeliğin kendine ait içgüdüsüyle Anadolu

Tarihler öncesinde Eski Mısır, Anadolu'yu 'güneş bahçesi' olarak tanımlardı. Mısır'da yaşayan aydınlar, bilgilere ulaşmak ve kendilerini geliştirmek için Anadolu'ya gelirlerdi. Anadolu'nun misafir aydınları hem bu yerlerin doğal güzelliklerinden faydalanır hem de bilgi ve ruhlarını tazeleyerek ülkelerine dönerlerdi. Anadolu'nun öyle bir havası vardı ki, dünyanın en vahşi orduları topraklarına gelince güçlü ama insancıl devletler kurardı. Anadolu topraklarındaki insanlar bilgi birikimleriyle, erdem ve duygu yüklü olmalarıyla mavi gezegendeki tüm topraklardan farklılık gösteriyordu. İleri düşünceleri binlerce yıl öncesinde en saf haliyle benimsedi, sadeliğin güzelliğinde büyük kültürlere ev sahipliği yaptı. Kısacası, Anadolu'nun kendine ait bir hoşgörüsü, bilgeliği, insanca yaşama ve yaşatma içgüdüsü vardı. Peygamberlerin de mekanıdır Anadolu. Nuh Peygamber'in gemisi Cudi Dağı'nın zirvesindedir. Hz. İbrahim en büyük mucizelerini Urfa'da gerçekleştirmiştir. Aynı bölgede birçok peygamber kabri, Ashab-ı Kehf'in sığındığı mağara bu toprakların geleceğe bıraktığı kutsal emanetlerdir. Daha birçok kutsal yer, kutsal insan bu topraklardan gelip geçmiştir. 'Nasıl ki bitkiler yaşayabilecekleri doğada çoğalırlarsa, uygarlıklar da kendilerine uygun coğrafyalarda gelişirler.' Bu nedenle Anadolu coğrafyasında eski dünyanın en büyük medeniyetlerinin bulunması tesadüf değildir. Yıllarca Yunan uygarlığı diye dinlediğimiz Batı Anadolu'nun medeniyet zirvesindeki insanlar da bu toprağın insanıdır. Homeros, Herodot, Thales, Pisagor, hatta Hipokrat bu topraklardan beslendi. Diyojen, elinde feneriyle Karadeniz'in hırçın dalgalarına bakarak kurduğu derin felsefe yine bu topraklardaydı. Anadolu, insanlık için de büyük bir vaha olmayı teşkil eder. Zulümden kaçan insanların kendilerini bulabilmek için geldikleri bir 'soluklanma ülkesi' niteliğini de göz önünde tutmak gerekir. Asırlar önce Roma zulmünden kaçan Meryem Ana, Engizisyondan kaçan Yahudiler, İkinci Dünya Savaşı'nda faşist yönetimlerden kaçanlar, Rusya'da Stalin zulmünden kaçanlar, Balkanlardan gelen Boşnaklar yıllar boyunca bu toprakların merhametine sığındı, bu topraklardan rızkını kazandı. Günümüzde de hala mazlumun yanında olduğu hoşgörüsünü kaybetmedi. Anadolu topraklarında bilinen ilk büyük devlet Hititlerdi. İnsan kemiklerinden tepeler yapıp bununla övünen Mısır'ın vahşetine karşın Hititler, Anadolu'da insancıl bir devlet anlayışı ile yaşıyorlardı. Konunun en büyük örneği de fethettikleri topraklarda halkların yaşadıkları dinlere karışmamalarıydı. Hatta halk, başkentleri Hattuşaş'a ' Bin tanrılı kent' adını vermişlerdi. Milattan önce 2000 yıllarının sonlarında, boğazlar üzerinden Anadolu'ya olan deniz kavimleri göçleri köklü değişikliklere neden oldu. Anadolu'nun büyük bir bölümüne egemen olan Hitit İmparatorluğu tarih sahnesinden silindi. Hititler, buğdayı çok güzel işlemişler, çeşit çeşit ekmekler yapmışlar, ekmeklerini yeni fethettikleri ülkelerde geliştirip oradaki halka da ikram etmişlerdi. Fırın ve ocaklardan yükselen ekmek kokusu, bizi Hititlerden beri Anadolu geleneklerinin en köklüsüne götürür. 'Ekmeğini paylaşma' söylemi o zamanlardan medeniyetimize mirastır. Anadolu topraklarının şüphesiz dünden gelen bir kültürü vardı. Bu topraklara her gelen kendinden bir iz bırakmıştı. Böylece Anadolu kültürü oluştu. Denizli, eski çağların en büyük dokuma ustalarının toplandığı bölgeydi. Günümüzde de Denizli, dokuma ve kumaş konusunda üstün yeteneklere sahip ustalarla doludur. Hitit kabartmalarında karşımıza çıkan bağlama çalan insan figürleri, Anadolu'da bağlama geleneğinin başlangıcı sayılır. Urartu uygarlığının maden işçiliğinde geldiği nokta, Kapalıçarşı ustalarının ellerinde altın ve gümüş mücevherlere dönüşüp dünyayı kendine hayran bırakır. Milattan önce bin yılının ilk yarısında Anadolu, çeşitli bölgelerde kurulan Geç Hitit, Urartu ve Frig krallıkları idaresi altında kalır. Aynı tarihlerde, Dor göçlerinden nasibini alan Yunanistan halkı ise, adalar üzerinden Batı Anadolu'ya geçerek yerli halkla kaynaşır ve İyonya Uygarlığı'nın temelini atar. Böylece, ilk koloni yerleşimleri kurulur. Pergelle çizilmiş motiflerin özelliklerini yansıtan bu dönem, 'Protogeometrik Dönem' olarak adlandırılır (MÖ 1100 - 950). Yuvarlak motiflerin yerlerini köşeli geometrik motiflere bırakması ile 'Geometrik Dönem' başlar (MÖ 950 - 600). Milattan önce 700 - 300 tarihleri arasında, Güney - Batı Anadolu'da Karia ve Lykia ( Likya) uygarlıkları vardır. Karyalıların ve Likyalıların Güney - Batı Anadolu'da, özellikle kaya mezarları Anadolu'nun en göz alıcı anıtları arasında yer alır. Likya, dünyanın ilk demokratik birliğini kuran devlet olarak kabul edilir. Kadınlara erkelerden daha çok hak vermeyi başarabilmiş bir toplumdur. Hatta George Washington, Amerika Birleşik Devletleri'ni kurarken Likya uygarlığından esinlenmiştir. Likyalılar özgürlüklerine düşkün bir milletti. Tarihleri boyunca çeşitli ülkelerin saldırılarına uğradılar ve bunlara karşı koydular. Sonunda tutsak olmamak için kendilerini yakmaktan da korkmadılar. Türkler de tarihler boyunca vatan aşkıyla düşmandan korkmadılar. Ancak iki uygarlık arasında bir fark bulunuyor. Müslüman Türkler, kanlarının sonuna kadar savaşıp ölümü Allah'tan beklerler. Çünkü İslam inancına göre şehitlik en büyük mertebe kabul edilir. Likyalıların Güney -Batı Anadolu'da hüküm sürdükleri dönemde, Orta Anadolu'da, Sardes başkent olmak üzere Lidya Krallığı hüküm sürer. Krallık, sınırlarını Kızılırmak'a kadar genişleterek, Frig Krallığını egemenliği altına alır. Bulunduğu konum nedeni ile Ionia kentleri ile yakınlık kuran Lidya, Efes kentini de hakimiyeti altına alır ve bölgenin en zengin devleti haline gelir. Milattan önce 7'nci yüzyılda ilk madeni parayı basarak tarihteki yerini alır. Lidya hakimiyeti MÖ 546 yılında Persler tarafından yıkılır ve Anadolu Pers egemenliği altına girer. Milattan önce dördüncü yüzyıl sonlarında, Makedonyalı Büyük İskender, Pers egemenliğine son verir ve MÖ 330 - 300 yılları arasında süren 'Helenistik Dönem' başlar. Ancak, Büyük İskender'in ölümü üzerine, kurduğu bu büyük imparatorluk, iktidar kavgasına giren generalleri tarafından paylaşılır. Anadolu'nun önemli bir kısmı Bergama Krallığı'na bağlanır. Son Bergama Kralının vasiyeti üzerine, Anadolu'nun batısı Roma egemenliğine girer. Vasiyet yolu ile Roma egemenliğine giren Anadolu, savaştan çok sulh yolu ile Roma kültürüne bürünmeye başlar. Ancak, Anadolu'nun geleneksel kültürü yaşatılmaya devam eder. Roma'nın en etkin olduğu dönemde bile, bölgesel özelliklerin ağır bastığı görülür. Roma İmparatorluğu'nun ikiye bölünmesiyle, eski bir Yunan kenti olan 'Byzantion' 330 yılında, Doğu Roma İmparatorluğu'nun başkenti olur ve adı imparatorun adına izafeten, 'Konstantinopolis' olarak değişir. Bizans sanatı, Anadolu'da gelişen ve bölgesel özellikleri ağır basan Roma sanatı geleneğinin, Hristiyan aleminin getirdiği yeni unsurların yoğurulması ile kişilik kazanır. Bizans Uygarlığının 4'üncü yüzyıldan 15'inci yüzyıla kadar yaklaşık bin yılı kapsayan bir yaşamı oldu. Maveraünnehir batısında yaşayan ve 10'uncu yüzyılda İslamiyet'i kabul eden Oğuz Türkleri, İslamiyet'i yaymak amacı ile sınırlarını genişletirler. Bizans topraklarına akınlar düzenlenir ve Alparslan'ın, 1071'deki Malazgirt Savaşı ile Türklere Anadolu kapıları açılır. İznik'e kadar gelen Selçuklu, Türkleri burayı başkent yaparlar ve Anadolu, Büyük Selçuklu Devleti'nin eyaleti olur. 1157 tarihinde yıkılan Büyük Selçuklu Devleti'nin yerine, merkez Konya olmak üzere, Anadolu Selçuklu Devleti kurulur. Selçuklular, geldikleri Orta Asya'nın kültürü ile bu topraklara yepyeni bir uygarlık getirmenin ilerisinde Orta Çağ karanlığında da dünyaya ışık oldular. Kitlelerin anlayabileceği sade bir Türkçe ile İslam'ı anlatarak onun yayılmasına en büyük emeği veren Ahmet Yesevi, binlerce öğrencisini Anadolu'ya göndermiş ve bu güzel dinin yayılmasıyla savaşlardan evvel engin bir felsefeyle Anadolu'yu fethetmeyi sağlamıştı. Yunus Emre, Hacı Bektaş, Taptuk Emre, Akşemsettin ve daha sayılmamış birçok veli ve Allah dostu insanın izinden giden Selçuklu ve Osmanlı, Anadolu kültürünü bugüne taşıdılar. Oğuz Türklerinin Kayı Aşireti, Anadolu'ya geldikleri zaman, Selçuklu Sultanı tarafından Bizans sınırında Söğüt çevresine yerleştirilir. Böylece 600 yıl sürecek bir imparatorluğun temeli atılır. Osmanoğulları, sınırlarını genişleterek Bursa'yı alır ve başkent yapar. Bir süre sonra, Bizans'ın Avrupa yakasındaki topraklarını da sınırlarına katarak, başkent Edirne'ye taşınır. 1453 yılında, başkent olmasıyla birlikte İstanbul, bir sanat ve kültür merkezi olur. Osmanlı sanatının temelinde, kendisinden önce, Selçuklu döneminde yaratılan Türk - İslam ve Anadolu kültürünün sentezi yatar. Sanatı, eğitimi, bilimi ve kültürüyle Osmanlı, belki de bu toprakların görebileceği en zengin imparatorluktu. 19'uncu yüzyılda zayıflaması ve yıkılışının ardından kurulan Türkiye Cumhuriyeti ile Anadolu, bu halka miras olarak bırakıldı. Her noktasında ayrı bir tarihi barındıran bu medeniyet, güneş gibi aydınlığı ile hala dünyanın gözlerini kamaştırıyor. Bu ışık, Fatih Sultan Mehmet'in, Alaeddin Keykubat'ın, Alparslan'ın, Truva Kralı Hektor'un Roma'ya karşı çıkan Kommagene Kralı Antiachos'un, Hitit Kralı Şuppililuma'nın ve Gazi Mustafa Kemal'in ışığıdır. O ışık sadece Anadolu'da yakılır ve tüm dünyayı aydınlatır. (Derlenmiştir.)

Hoşgörü ve bilgeliğin kendine ait içgüdüsüyle Anadolu

ESKİ MISIR'DAN 'GÜNEŞ ÜLKESİ' TANIMI