‘Hey onbeşli’ türküsünün acı öyküsü

105 yıl öce 'yedi düvele karşı mücadele veren' Osmanlı Devleti, kesin zafer elde ederek 'Çanakkale geçilmez' destanını tarihe altın harflerle yazdırdı. Osmanlı Devleti, I. Dünya Savaşı'nın kazananları arasında yer almasa da bu zafer, Türk milletine özgüven ve milli şuur kazandırdı. Tarihe 'kahramanlar savaşı' olarak geçen Çanakkale harbinde yaklaşık bir milyona yakın kayıp verildi. Bu cephedeki mücadele tarihin gördüğü en şiddetli savaşlardan biriydi. 13 Ocak 1915'te İngiliz Harp Konseyi toplantısında 'Hedefi İstanbul olmak üzere, Gelibolu Yarımadası'nı topa tutmak ve almak için, şubat ayında sefer hazırlıklarına başlanması' kararı alındı. 19 Şubat'ta başlayacak harekâtın asıl hedefi İstanbul olarak belirlendi. İngiltere, Rusya'nın 2 Ocak 1915'teki yardım talebi üzerine, Çanakkale Boğazı'nı geçip İstanbul'u Rusya'dan önce işgal etmek istedi. Böylece Osmanlı devletinin başkenti ele geçirilecek, savaş da sona erecekti. Savaş gemileriyle Çanakkale Boğazı'ndan rahat şekilde geçeceklerini düşünen itilaf devletlerinden İngiltere ve Fransa, 18 Mart 1915'te beklemedikleri bir mağlubiyet yaşadı. Çanakkale ve milli mücadelemizde çok sayıda çocuk, vatan savunmasında destan niteliğinde kahramanlık örnekleri sergiledi. Bu kahramanlar 'meçhul çocuk askerler' olarak tarihimize adlarını yazdırdı. Mehmetçik, 18 Mart 1915'te Çanakkale'yi geçmeye kalkan dünyanın en güçlü donanmasını boğaza gömdü. Çanakkale'deki bu cephe, bir ölüm değirmeni gibiydi. Öyle ki İngiliz generali Aspinall-Oglander şöyle bir tespitte bulundu: 'Gelibolu'daki kanlı muharebeler, Türk ordusunun çiçeğini bitirmiştir.' İngilizler, ordumuzun içerisindeki çocuk yaştaki askerleri, 'çiçeğin tomurcuğu' ve 'vakti gelmeden solan gül goncası'na benzetiyorlardı. Cephedeki çarpışmalar o kadar şiddetli oluyordu ki meydana gelen boşlukları doldurmak için, diğer cephelerden asker getirilemiyordu. Bundan dolayı da 15 yaşın üstündeki eli silah tutan bütün gençler, Çanakkale'ye sevk ediliyordu. Birinci Dünya Savaşı'nda, Osmanlı ordusunda insan kaybı öyle bir noktaya varmıştı ki Harbiye Nezareti, harp bütün hızıyla sürerken askerleri birkaç günlüğüne de olsa memleket iznine göndermeye gayret etmişti. Çanakkale Savaşı sırasında, İtilaf Devletlerinin Nisan 1915'ten itibaren kara çıkartmasına başlamalarıyla birlikte cephede takviye kuvvetlere ihtiyaç hâsıl olunca Sultan V. Mehmed Reşad 27 Mayıs 1915 bir irade (emir) yayınlayarak, Askeri Mükellefiyet Kanunu'nda değişiklik yapmak ve lise talebelerini de cepheye çağırmak zorunda kalmıştı. Sultan Reşad, yayınladığı iradede, Mükellefiyet Kanunu'nun 42. Maddesine ek olarak şöyle bir ek düzenleme yaptı: 'Madde 1: Mükellefiyet-i Askeriye Kanun-u Muvakkatinin (geçici kanununun) 42. Maddesindeki fıkra atiye (geleceğe) tezyil (ertelenmiş) olunmuştur. Muayene-i intihaiye esnasında (muayene sonucunda) mekatib-i sultaniyenin (sultani mekteplerinin) onuncu sınıflarında bulunanlar da hizmet-i makzura (zikri edilen hizmet) hakkına nail olacaktır.' Sultan V. Mehmed Reşad'ın iradesinden sonra Harbiye Nezareti de bir tebliğ yayınlayarak 1896 doğumluların yani 19 yaşındakilerin henüz askerlik hizmetine çağrılmamışları ile 1897 (eski takvime göre 1315) doğumluların, bedenleri gelişmiş, harbe elverişli ve silah kullanmaya kabiliyetli olanlarından müsait bulunanların da kıtalara teslim olmalarını istemişti. Padişahın ve Harbiye Nezaretinin bu çağrısı üzerine, Balıkesir, Bursa, Kütahya, Manisa, Adapazarı, İzmir, Aydın, Muğla ve Konya'nın, tahsilleri ve hayatlarının henüz başındaki bu yeni yetme gençleri, vatanın kendilerinden beklediği yüce vazifeyi hakkıyla ifa etmek azim ve inancıyla silah altına koştu. Henüz 15 ila 19 yaşlarındaki bu gençlerin cepheye katılmasının hazin hikayesi Anadolu'nun meşhur türküsü 'Hey Onbeşli Onbeşli' de anlatıldı. Burada sözü edilen on beşliler 1315 doğumlulardı. Bu çocuklar, 1 Haziran 1897 ile 22 Mayıs 1898 arasında doğan ve tam 18 yaşını doldurmuş olan gençlerdi. Türküde, bu 1315'li gençlerden şöyle bahsediliyordu: Hey on beşli on beşli Bu türküyle ilgili bir diğer tevatür de şöyleydi: Hicri 1315 doğumlu Tokatlı Halil evin en küçüğüydü. Yasa gereği her evde bir erkek, ailesinin güvenliğini ve geçimini sağlamak için askere alınmayabiliyordu. Ama Halil, gönüllü olarak Çanakkale'ye gitti. Geride bıraktığı annesi Rum çeteciler tarafından öldürüldü. Sözlüsü Hediye'de kaçırıldı. Hediye'nin bu andan itibaren hayatı karardı. Hediye'yi uzun bir aradan sonra serbest bıraktılar. Halil köyüne dönse de Hediye'nin başından geçenleri yanlış anladı ve kavuşmak ahirete kaldı. Türkü bir ağızdan değil Halil ve Hediye'nin karşılıklı konuşması şeklinde söylenir. Çanakkale türküsünün hikâyesinin kaynağı bir mektuptu. Bu mektuptan Emrullah Nutku'nun 'Çanakkale Şanlı Tarihine Bir Bakış' adlı kitabında bahsedildi. Mektubun sahibi, kitabın yazarı Emrullah Nutku'nun kardeşi Seyfullah'tı. 1903 yılında doğan Seyfullah, savaştan önceki dönemde Çanakkale Sultanisi adı verilen o dönemin lisesinde birinci sınıf öğrencisiydi. Seyfullah'ın mektubu üzerinde 29 Eylül 1914 tarihi bulunur ve Çanakkale'den gönderdiği mektupta annesine seslenir: 'Sevgili Anneciğim, İki yıldır ayrı yaşadığımız bu hayat artık bitiyor. Sana ve aileme kavuşacağım için çok mutluyum. Okulumuz artık hastane olacağı için bizi İstanbul'daki okullara göndereceklermiş. Öğretmenlerimizin büyük kısmı da askere gidiyor, üst dönemlerdeki ağabeylerimiz ise gönüllü olarak askere gideceklermiş. Türkçe öğretmenimiz bugün sınıfa geldi ancak çok durmadı, o da bize veda etti. Giderken bize vakti geldiğinde vatana yapılan hizmetin okulda verilen hizmetten daha kutsal olduğunu söyledi. Kısa zaman önce sokaklardan askerler geçmeye başladı. 'Çanakkale içinde Aynalı Çarşı, Anne ben gidiyom düşmana karşı' türküsünü söyleyerek yürüyorlar. Kimileri at sırtında kimileri develerle yol alıyorlar. Top arabaları ve mekkareler de onlara eşlik ediyor. Savaş çıkacağını söylediler. İngiliz ve Fransız gemilerinin boğazda dolaştığını duyduk. Gemiler buraları vuracakmış, ancak yakında İstanbul'a gideceğimiz için ben bunları göremeyeceğim. Oysa görmek isterdim. Sonunda size kavuşacağımı biliyorum. Babamın ve siz anneciğimin ellerinden öperim, kardeşlerime selam ederim. Oğlunuz Seyfullah.' Çanakkale'deki askerlerimizin bu destansı mücadelesi hakkında pek çok şiir yazılsa da çok azı bu türkü kadar etkili oldu. Falih Rıfkı Atay da 1918'de yazdığı yazısında bunu dile getirdi: 'Çanakkale içinde bu kadar şiir yazıldı, hiç biri hatıramızda yok... Belki yazanların bile! Çanakkale harbini yapan neferler sılaya dönerken bir türkü tutturdular. Bu türkü İstanbul sokaklarından ta Anadolu'nun içlerine kadar yayıldı. Çanakkale içinde vurdular beni Ölmeden mezara koydular beni' Çanakkale Türküsü Çanakkale içinde aynalı çarşı

‘Hey onbeşli’ türküsünün acı öyküsü

OSMANLI​ YEDİ DÜVELE KARŞI MÜCADELE VERDİ

OSMANLI YEDİ DÜVELE KARŞI MÜCADELE VERDİ