Halil İnalcık'ın gözünden "Rönesans Avrupası"

Hiçbir ahlaki ilkeye kendini bağlı görmeyen, fakat sanatı ve güzelliği her şeyin üzerinde tutmasını bilen bu insanlar, Hıristiyan dininin başı olmaktan ziyade birer İtalyan prensi sayılmalıdır. Papalığın içine düştüğü bu durum Hıristiyan dünyasını altüst eden büyük dinî devrimi. Reform hareketini doğurmakta gecikmeyecekti. Halil İnalcık Kesin bir şekilde söyleyebiliriz ki, Osmanlı Türkiyesi, Batılı olmayan ülkeler arasında. Batı medeniyeti ile yakın ilişkiye girmiş olan ilk devlettir. Halil İnalcık Avrupa'da para ticaretinin ve bankacılığın merkezi 16. yüzyıla kadar Floransa idi. Halil İnalcık Rönesans'ın kaynağı Floransa idi, fakat bu koşulları İtalya'nın her tarafında aynı derecede göremiyoruz. Halil İnalcık Özetle, Türkiye Cumhuriyeti'yle Osmanlı devlet sistemi arasında hiçbir bağ kurulamaz. Bu noktada Osmanlı, tamamıyla ve kesinlikle son bulmuştur. Halil İnalcık Cumhuriyette bütün iktidar, ticaret çıkarlarını her şeyin üstünde tutan belirli büyük tüccar ailelerin elinde toplanmış oluyordu. Halil İnalcık Yeni Avrupa'da sosyal bakımdan en önemli olay, burjuvazi sınıfının ve şehirlerde soylu olmayan kitlelerin daha güçlü hale gelerek toplumun en etkili sınıfına dönüşmesidir. Halil İnalcık Avrupa ulus-devletleri arasında rekabetin doğması, milletlerin enerjilerini kamçılamıştır. Halil İnalcık Papalar, Rönesans'ın gelişmesinde önemli roller oynamışlardır. Halil İnalcık Niğbolu bozgunu (1396) Avrupa'da büyük korku yarattı. 1398- 1399 yıllarında Papa IX. Boniface İstanbul'un savunması için Hıristiyanlık dünyasının her tarafında vaazlar verilmesini ilan etti. Halil İnalcık Hıristiyanlığın tinsel tarafı hemen tamamıyla unutulmuş, ruhlar batıl inanç, sihirbazlık ve şeytan korkusuyla dolmuştur. Halil İnalcık Moriscolar yaklaşık yarım milyon insandı. Müslümanların çalışkanlık ve erdemleri övgüye değerdi. Halil İnalcık Avrupa ulus-devletleri arasında rekabetin doğması, milletlerin enerjilerini kamçılamıştır. Halil İnalcık Aslında papalar, Müslüman Osmanlıları geriye atmak düşünce[1]sinden çok kendi erk ve otoritelerini yükseltmeyi düşünüyorlardı. Halil İnalcık Ortaçağda Yunan ilmini ve felsefesini Avrupalılar, Arapça yazan Müslümanlar aracılığıyla öğrenmişlerdi. Halil İnalcık Türk hümanizmi dışarıdan bir dürtü ile başlamıştır, Türk toplumu kendini yenilemeyi istemiştir; bunu varlığını sürdürmenin bir koşulu olarak duymuştur. Halil İnalcık Papa, Kilise Devleti'ni gerçek bir İtalyan devleti durumuna getirmek için bütün gayretini sarf ediyor, diğer hükümdarların kanun ve ahlak tanımayan yöntemlerini kullanmaktan çekinmiyordu. Halil İnalcık Vasco de Gama, Kızıldeniz ile Hindistan arasındaki gidiş gelişi durdurmak için çeşitli yıldırma yöntemlerine başvurdu. Ateşli silahları ve gemilerinin manevra kabiliyeti sayesinde Müslüman gemilerini kolayca yendi ve bu gemilere el koydu. Halil İnalcık Modern Avrupa'nın kökenleri ilkin İtalya'da aranmalıdır. İtalya, diğer Avrupa ülkelerine birçok bakımdan örnek olmuştur. Halil İnalcık Yüksek aristokrasinin ortadan kalkması, Tudorlara mutlakıyet rejimini kurma olanağı verdi. Tudorların tahta çıkmasıyla İngiliz Ortaçağı kapanmış oluyordu. Halil İnalcık Türk tehlikesi bazı Bizanslı Rum aydınları İtalya'ya göç etmeye yöneltmekte idi. İstanbul'da Demetrios Kydones gibi Latin yanlısı, kurtuluşu Batı Hıristiyan dünyasıyla birleşmede gö[1]ren nüfuzlu bir aydınlar zümresi ortaya çıkmıştı. Onlar Türklere açıkça düşmanlık besleyenlerdi. Öbür yandan Rum aydınları ve din adamları arasında tutucu ruhban ve birçok Rum bilim adamı, II. Murad ve Fâtih'in sarayında iyi muamele görmekte idiler. Halil İnalcık Floransa Akademisi, skolastiğin temeli sayılan Aristo'ya karşı cephe almakla düşünsel özgürlüğünü simgeliyordu. Halil İnalcık Mekke'ye giden hacılardan oluşan insanların kulaklarını, ellerini kestikten sonra gemileriyle beraber onları yakıyordu. Kestiği burun ve kulakları alay için Müslüman hükümdarlarına hediye olarak gönderiyordu. Halil İnalcık Hümanistleri koruyan açık düşünceli Fâtih Sultan Mehmed sarayında Yunanca eserlerle bir kütüphane kurmuştur. Halil İnalcık Biz, 15. yüzyılın sonundan bu yana Avrupa'da yeni oluşumların o derece kuvvetli hale geldiğini görüyoruz ki, daha bu tarihte Avrupa'nın yeniçağının başladığını söyleyebiliriz. Halil İnalcık Devlet ve ekonomi rasyonel bir yön alıyor, Makyavelizm bu karakteri tamamlıyordu. İnsan zekâsı yeniden doğuyor, yeni bir yaşam biçimi, anlayışı ve üslûbu kazanıyordu. Halil İnalcık Avrupa'nın yayılma süreci, yeni zamanlar tarihinin en önemli hareketlerinden biri olacaktır. Halil İnalcık Unutulmamalıdır ki, 12. yüzyıldan beri Avrupa, Moğollarla İslam'a karşı ittifak arayışında idi. Halil İnalcık Michelangelo aynı zamanda İtalyan edebiyatının en değerli lirik şairlerindendir. Daima acıyı duyan bir ruha sahipti. Bu acıyı, sanat çalışmalarında ve dinde yatıştırmaya çalışıyordu. Halil İnalcık 5. yüzyılın sonuna kadar İtalya'da Rönesans'ın merkezi Floransa'dır. Floransak Dante, Bocaccio ve Petrarca, Floransa lehçesini İtalya'nın edebî dili haline getirmişler ve Rönesans'ın bu müjdeleyicilerinden sonra en büyük temsilcileri, yani Machiavelli, Brunellesco, Donatello, Leonardo da Vinci, Michelangelo burada yetişmişlerdir. Halil İnalcık Charles, Cem'in ölümünü saklamak istediyse de, bunu haber alan Venedik, II. Bayezid'e haberi müjdelemekte gecikmedi. Halil İnalcık Papalar, Hıristiyanlığın fakirlik, alçakgönüllülük, ahirete bağlılık esaslarına aykırı davranarak, Rönesans ve Hümanizm hareketinin başlıca koruyucuları olmuşlardır. Halil İnalcık Kolomb, Osmanlılara karşı Çin'deki Grand Çan'ı (Han) harekete geçirmek üzere yola çıkmıştı. Halil İnalcık Ulusların kendi kimliklerini bulması, yani milli dilin, milli edebiyatın, ulusal çıkarların ön plana çıkması, yeniçağı doğuran bireysellik ilkesinin bir göstergesi sayılabilir. Halil İnalcık Leonardo, insanı ve doğayı dikkatli bir gözlemci olarak inceledi ve insan-doğa ilişkisinin kanunlarını bulmaya çalıştı. Onda, modern bilimin gerçek bir temsilcisini bulduğumuza şüphe yoktur. Halil İnalcık Tarih, insanın eseri olan gelişmeyi inceler. Halil İnalcık Osmanlılar, eskiden Avrupa kültüründen üstün olan İslam kültürü dairesi içinde bulundukları için Avrupa ile sıkı ilişkilerine rağmen, gelişen yeni uygarlık akımlarına karşı uzun süre kendi içinde kapalı kalacak ve direnç gösterecektir. Halil İnalcık Amerika'nın keşfedilmesiyle Avrupalılar dünyaya yayılarak o zamana kadar birbirinden ayrı kalmış kıtaları ortak bir tarih sürecine sokmuşlardır. Halil İnalcık Osmanlı İmparatorluğu'nun kuruluşunun İtalya tarihi üzerindeki etkileri büyüktür. İtalya'daki zenginliğin kaynağı olan Doğu'daki İtalyan kolonileri, Osmanlılar tarafından birer birer alınmıştır. Halil İnalcık Haçlı seferinin sonucundan pek emin olmayan Papa'nın dikkate değer bir başka girişimi de Hıristiyanlığın İslam'a üstünlüğünü savunan uzun bir mektupla [Epistola ad Mahomatem II) Fatih Sultan Mehmed'i Hıristiyan olmaya davet etmesidir. Halil İnalcık