Gazi Hüsrev Bey kimdir? Gazi Hüsrev Bey'in yaptırdığı eserler...

Osmanlı, 600 yıl dünyaya hükmederek dev bir imparatorluk oluşturdu. Söğüt'te başlayan bu tarihi yolculuk, üç kıtaya yayıldı. Osmanlı padişahlarının bilinmeyen yönleri Devletin sınırları genişlemesiyle ülke eyaletlere ayrıldı. Eyaletlerin alt birimi olan sancakların kaza, nahiye ve köyler gibi belli coğrafî sınırı vardı. Eyaletleri teşkil eden sancakların idarecisi sancak beyi idi. Sancak beyleri sancağın merkezindeki kazada ikamet ederdi. Osmanlı sancakları ve anlamları Sancak beyini sancağa bağlı diğer kaza ve nahiyelerde zaîm, subaşı yahut voyvoda denen, daha çok asayiş işleriyle görevli olan bir kişi temsil ederdi. Bu sancak beylerinden biri de Saraybosna'nın ikinci kurucusu Gazi Hüsrev Bey'di. Osmanlı'nın sancak beyi olan Gazi Hüsrev Bey, 1480 yılı civarında doğduğu tahmin edilir. Osmanlı hanedanlığıyla akrabalığı bulunan Hüsrev Bey'in annesi II. Bayezid'in kızı Selçuk Sultan'dı. Babası 1485 yılında Kölemenler'e karşı bir savaşta şehit düştü. Annesi ise Sultan II. Bayezid'in döneminde vefat etti. Babasının şehadetinden sonra annesi Selçuk Sultan ile beraber İstanbul'a yerleşti. Diğer hanedan halkı gibi iyi bir eğitimden geçen Hüsrev Bey, Şehzade Mehmed Kefe sancak beyliğine tayin edildiğinde onunla beraber gitti. Şehzadenin elçisi sıfatıyla Moskova'ya gönderilen Hüsrev Bey, sonraki yıllarda Semendire sancak beyliğine tayin edildi. Osmanlı'da şehzadeler nasıl eğitilirdi? Gazi Hüsrev Bey, Belgrad'ın muhasara ve fethinde önemli hizmetlerde bulundu. Buradaki kalenin düşmesini kolaylaştırmak için Sava nehrinin öte tarafında bulunan Zemun Kalesi'ni aldı ve Belgrad'ın fethinden sonra Bosna sancak beyliğine getirildi. Hüsrev Bey, Belgrad seferinde, 'gazi' unvanını aldı. Sancak beyliği görevindeyken Knin, Skradin, Ostrovica kalelerini ele geçiren Hüsrev Bey, Kanûnî Sultan Süleyman'ın diğer seferlerine de iştirak etti. Osmanlı'nın Balkanlar'da yaşayan 10 eseri Mohaç Muharebesi'ne idaresi altında bulunan sipahilerle katılan Hüsrev Bey, Osmanlı'nın önemli savaş stratejilerinden biri olan düşman kuvvetlerini içeriye çekip arkadan vurmayı taktiğini başarıyla uyguladı. Onun en önemli zaferi Yayça'yı geri almasıydı. Yayça 1463'te Fatih Sultan Mehmed döneminde fethedildi. Fakat daha sonra Macarların eline geçen ve Bosna Krallığı'nın son merkezi Yayça, Gazi Hüsrev Bey tarafından ikinci defa kuşatarak teslim alındı. Fatih Sultan Mehmet'in ölümünün üzerindeki sır perdesi 1533 yılı sonlarında Semendire sancağına nakledildiğinde, bölgedeki komşu devletlerden biri olan Habsburglar'la çeşitli diplomatik temaslarda bulundu. Tekrar Bosna sancak beyliğine tayin edilen Hüsrev Bey ölümüne kadar bu görevde kaldı. Böylece Osmanlı tarihinde aynı yerde en uzun süre görev yapan sancak beyi oldu. On yedi yıl Bosna sancak beyliği yapan Gazi Hüsrev Bey, 18 Haziran 1541 Saraybosna'da vefat etti. Kendi yaptırdığı Gazi Hüsrev Bey Camii avlusundaki türbeye defnedildi. Afrikalı Müslümanları sömürgeci Batı'dan Türkler kurtardı Hüsrey Bey, fetih ve gazâdaki maharet ve başarısı sebebiyle 'gazi' lakabıyla anıldı. Gazi Hüsrev Bey'in vasiyeti üzerine, camide her gün öğle namazından sonra ruhuna ithaf edilmek üzere hatim okunması, bir gelenek olarak günümüze kadar geldi. Yabancı elçilik mensupları Hüsrev Bey'i iriyarı, giyimine çok dikkat eden, ihtişamı seven, âdil, vakarlı, fakirlere karşı merhametli, gayrimüslimlere karşı müsamahakâr bir şahsiyet olarak anlattı. Gazi Hüsrev Bey, Saraybosna ve çevresinin İslamlaşmasında çok önemli rol oynadı. Burada yaptırdığı dinî, ticarî ve kültürel tesislerle Saraybosna'nın bir şehir ve ticaret merkezi olmasını sağladı. Saraybosna'nın ikinci kurucusu sayılan Hüsrev Bey'in şehrin ortasına tesis ettiği külliyesi bir sembol oldu. Külliyede yer alan medresede pek çok âlim yetişti. Saraybosna'yı imar ve inşa eden Gazi Hüsrev'in şehrin ortasında tesis ettiği külliyesi bir sembol oldu. Külliyede yüzyıllarca topluma hizmet veren medrese, bir kültür hazinesi olan kütüphane, hankah, sıbyan mektebi, misafirhane, hamam, hanlar mevcuttu. Gazi Hüsrev Bey'in ilk vakıfnamesinde cami, imarethane ve hanikah bulunuyordu. Bosna'nın kalbi sayılan Başçarşı'da yer alan Gazi Hüsrev Bey Cami, Osmanlı mimarisinin en göze çarpan eserlerinden biriydi. Mimar Sinan tarafından inşa edilen cami, bütünüyle kesme taştan yapıldı. Geniş bir avlu içinde yer alan camiye, üstleri kubbeli beş bölümlü bir son cemaat yerinden geçilir. 1660 yılında şehri ziyaret eden Evliya Çelebi, kalabalık bir cemaati olan caminin abdest musluklarından kışın ısıtılmış su akıtıldığını anlattı: 'Evkafı gayet kavî olduğundan mütevellisi cânib-i vâkıftan cemâat-i kesîreye Bosna diyarının bu şiddet-i şitâsında imaret kazanları kadar büyük kazanlarla sular kaynatıp cümle musluklardan selsebilâsâ ıssı su cereyan ettirir, cemî-i ehl-i salât anda tecdîd-i vuzû' edip ibadet ettikçe sâhibü'l-hayrat Hüsrev Paşa'ya hayır dualar ederler.' Günümüzde bu camide ezanın çıplak sesle okunması ve her gün öğle namazının ardından hatim indirilmesi bir gelenek haline geldi. Cami zaman içerisinde pek çok hasar aldı. Bunlardan ilkini 1697 yılında Savoy Prensi Eugen şehri ateşe vermesi oluşturdu. İlk restorasyon bu hasar nedeniyle 1737'de gerçekleşti. Cami farklı dönemlerde farklı sebeplerden çıkan yangınlarda da zarar gördü. Bosna Savaşı sırasında Saraybosna'da yer alan tüm kültürel ve dinî eserleri ortadan kaldırmayı amaçlamış bulunan Sırp ordusunun başlıca hedeflerinden haline geldi. 1992-1995 yılları arasındaki Bosna Savaşı'nda cami 100'den fazla defa isabet aldı. Hüsrev Bey, annesi Selçuk Hatun adına bu medreseyi yaptırdı. Bu nedenle medrese ilk olarak 'Selçukiye' adıyla anıldı. Gazi Hüsrev Bey bu medrese için ayrı bir vakfiye hazırlattı. Külliyedeki kütüphane Arapça, Türkçe, Farsça, Boşnakça ve diğer dillerde zengin bir koleksiyona, çok değerli Türkçe belgelere ve sicillere sahip olan bir kültür hazinesiydi. Camiden bir sene sonra yapılan medresenin üstü kurşun örtülü olduğundan halk arasında Kurşumliya (Kurşunlu) olarak adlandırıldı. Medresenin kapısında 'Bu bina bilimi ve Allah sevgisini dualarla arayanlar için yapıldı. Dinin savunucusu Gazi Hüsrev, iyi niyetin kaynağı ve adaletin gururudur.' yazısı bulunuyor. Medrese günümüze değin yaşanan savaşlara ve tüm zorluklara rağmen beş asırdır aralıksız eğitim vermeye devam ediyor. 1992-1995 yıllarında yaşanan savaşta, şehir kuşatma altındayken de kapılarını kapatmadı. HANKAH Bugün artık bulunmayan hankah, Avusturya'nın işgali sırasında 1697'de yandı. Günümüzde bulunmayan sıbyan mektebi, külliyenin doğu tarafındaydı. 1697, 1766, 1788, 1831 ve 1842 yıllarında yanarak tamir edildikten sonra 1843'te tekrar ihya edilmişse de bundan sonra artık önemini kaybetti.