Fatih’in ‘Kızılelma’sı: Notre Dame

Geçtiğimiz gün çıkan yangın nedeniyle Fransa'nın başkenti Paris'te bulunan Notre Dame Katedrali bir kez daha gündeme geldi. 8,5 saatte söndürülen yangında, Fransa'nın sembolü olarak gösterilen ve gerçekleşen savaşlara rağmen ayakta kalan dünyaca ünlü 856 yıllık yapı büyük ölçüde zarar gördü. Yangın sebebiyle Notre Dame Katedrali'nin 93 metre yüksekliğindeki kulesi ve yapının çatısı tamamen çöktü. Yıkılan kulenin en son restorasyon çalışmasının 20 yıl sürdüğü ve 1864'de tamamlandığı belirtildi. 1160 yılında Paris katedrali 'Avrupa'nın krallarının bölge kilisesi' olduktan sonra Piskopos Maurice de Sully tarafından 'mağrur görevi için yetersiz' bulundu. 'Paris piskoposu' unvanını aldıktan kısa süre sonra Sully, katedrali tamamen yıktırdı. Rivayetlere göre, Sully Paris'in yeni görkemli kilisesinin hayalini görmüş ve orijinal kilisenin dışına bu görüntüyü çizmişti. Piskopos, kilisenin yapımı için birçok evi yıktırdı ve malzemelerin taşınabilmesi için bir de yeni yol açtırdı. 1163'te Kral VII. Louis'nin hükümdarlığı döneminde başlamış olan inşaatın temel taşını Maurice de Sully'nin mi yoksa Papa III. Alexander'ın mı koyduğu tartışılan bir konudur. Fakat her ikisinin de ilgili seremonide hazır bulunduğu bilinir. Piskopos Sully ömrünün büyük kısmını ve parasını katedralin inşaatına vakfetmiştir. Batı cephenin ve çarpıcı iki kulenin yapımı 1200 yılları civarında, sahın henüz tamamlanmadan başladı. Yapım süreci boyunca çok sayıda mimar çalıştı ki değişik yüksekliklerde görülen değişik stillerin sebebi budur. 1210 ve 1220 yılları arasında dördüncü mimar, gül pencerenin hizasını gördü ve 1245 yılında kuleler tamamlandı. Katedralin tamamlanması ise 1345 yılına uzanır. 1160 yılında Piskopos Maurice de Sully (Paris piskoposu) orijinal katedralin yıkım emrini verdi. Notre Dame, aynı zamanda Fatih Sultan Mehmet için eski çağlardan beri Türk cihan hâkimiyeti idealini sembolize eden 'Kızılelma' kavramı ile özdeşleşmiştir. 'Doğu Roma' olarak adlandırılan İstanbul'u fetheden Fatih Sultan Mehmet, ardından 'Batı Roma'ya hâkim olmanın hayallerini kurmaya başlamıştı. Fatih'in Kızılelma hedefi, Roma'ya hâkim olmak ve Notre Dame Katedrali'nin çan kulelerine sancak dikmekti. Fatih Sultan Mehmet'in Kızılelma hedefi olarak bilinen fetih planının ilk aşaması, Gedik Ahmet Paşa komutasında 1480 yılında İtalya'nın güneyinde bulunan Otranto'ya yaptığı seferdi. Babası Yıldırım Bayezid, 'Atıma, yemini Roma'daki Sen Piyer Kilisesinin mihrabında yedireceğim' demişti. Fatih de Kızılelma'nın sınırını Paris'e dek uzatmış Notre Dame Katedrali'nin kulelerine Osmanlı sancağını dikeceğini söylemişti. Ancak Fatih'in bu hayali gerçek olamadı. Gotik mimarinin en gösterişli mekânlarından biri olan Notre Dame Katedrali, yapıldığı tarihten günümüze birçok tuhaflığa sahne oldu. En ilginç günlerini ise Fransız İhtilali'nin ardından yaşadı. İhtilalin oldukça hararetli günler geçirdiği dönemde asiller art arda katlediliyor, saray ve malikâneler tahrip ediliyordu. Tarihler 1793'ü gösterdiğinde Jacques Rene Hebert'in önderliğinde 'Akıl Kültü' adı altında temeli dinsizliğe dayanan bir inanç sistemi ortaya çıktı. Tüm Fransızların Hristiyanlığı bırakıp 'devrim dini' olarak öne sürülen bu sisteme dâhil edilmesi isteniyordu. Ortaya çıkan bu yeni dine büyük bir mabet gerekiyordu ve Notre Dame Katedrali, bu işe tahsis edildi. Adı tamamen değiştirildi, 'katedral', 'kilise' gibi kavramların kullanımı yasaklandı ve 'Akıl Kültü Tapınağı' olarak anılmaya başlandı. Daha sonra ihtilali gerçekleşen kadronun değişmesi üzerine başa geçen kişiler, eski ihtilalcileri giyotinle idam ettirdiler. Notre Dame, bu kez 'Mutlak Varlık Kültü' ismini aldı ve yeni dinin tapınağı oldu. Fransız İhtilali sırasında ortaya çıkan dinler için ayinler düzenlenmesi gerekiyordu ve Akıl Kültü'nün hâkim olduğu dönemde Notre Dame Katedrali'nin ortasına toprak doldurup bir tepecik inşa ettiler. Daha sonra 'tanrıça' rolü verdikleri Paris'in genç kadınlarını bu tepeciğin üzerine oturtarak onlara 'akıl ilahileri' okuttular. Notre Dame'da gerçekleşen bu ayinler, 'Mutlak Varlık Kültü' başa geldiğinde Paris meydanlarına taşındı. 1800'lerin başında Napolyon Bonapart iktidara gelip Fransa'yı yeniden Hristiyanlığa döndürmesine dek bu ayinler sürdü. İhtilal sonrası bu dinlerden, Fransız sanatı da büyük ölçüde zarar gördü. Fransız İhtilalini gerçekleştirenler, kiliselerde bulunan eski tabloları maddi kaynak sağlamak amacıyla başka ülkelere sattılar. Ardından sıra Notre Dame'da bulunan aziz heykellerine geldi. İhtilalciler bu heykellerin krallara ait olduklarını düşünerek, aristokratları idam ediyormuşçasına heykelleri giyotine göndererek kafalarını kestiler. Bu heykeller iki yüzyıl sonra 1977 yılında yapılan kazılarda tesadüfen bulundu. 19'uncu yüzyıl başlarında Paris şehir planlamacıları, katedralin bakımsızlığından ötürü Notre Dame'ı yıktırmak istemişlerdi. O dönemde yaşayan ünlü Fransız yazar Victor Hugo, halkın ilgisini çekmek için 'Notre Dame'ın Kamburu' adlı romanını kaleme aldı. Victor Hugo'nun yazdığı bu roman, Notre Dame'ın kurtarılması için kampanya başlatılmasını sağladı ve katedralin yenilenmesinde büyük rol oynadı. Eser ayrıca müzikale de dönüştürüldü. Müzikalin ismi de 'Notre Dame de Paris'dir. Bu müzikalin Belle, Tu Vas Me Detruire, Déchire gibi şarkıları klasikleşmiş ve eserle adeta bütünleşmiştir. Fransa'nın başkenti Paris'te bir yangın, mimarlık tarihindeki en önemli miraslardan birini alevleriyle yok etti. Zamana yenik düşmeyen bu eser, Victor Hugo'nun Notre Dame'ın Kamburu romanıyla tüm dünyada tanındı, sevildi. Bu yangın felaketi ile tekrardan gündeme gelen Hugo'nun romanı şimdilerde çok satanlar listesinde ilk sırayı aldı. Hakkında yapılan çalışmaların bir tanesinde ise Hz. Muhammed için yazdığı şiir ön plana çıktı. Klasik akımın öncüsü olan Victor Hugo, şiiri Mahomet ve büyük tartışmaların soruları için tıklayınız.

Fatih’in ‘Kızılelma’sı: Notre Dame

NOTRE DAME YANGINDA BÜYÜK HASAR GÖRDÜ