Eyyubilerde tıp eğitimi nasıldı?

Eyyubiler devrinde gözde olan tıp eğitimi daha çok hastanelerde özel derslerle veriliyordu. Medreselerdeki hocalar ve talebeler devlet tarafından himaye ediliyordu. Selahaddin devrinde Dımaşk'ta kırkın üstünde, Halep ve Kahire'de on beşten fazla medrese vardı. Bugün Güneydoğu Anadolu, Kuzey Irak, Suriye, Filistin ve Mısır'da Eyyubiler devrinden kalma pek çok medrese bulunmaktadır. Müslümanların bundan sekiz yüz yıl önce kurduğu üniversite hastanelerinde de öğrencilere ilk elden teorik ve pratik bilgiler verilmekteydi. Tıp eğitimi konusunda her devirde büyük bir teşvik vardı. Eyyubiler devri, İslam tarihinde tıbbın, tıbbi kurumların, tıp eğitiminin en çok revaç bulduğu dönemlerin başında gelir. İslam tarihinin yetiştirdiği en büyük hükümdarlardan olan Nureddin Zengi ile Selahaddin Eyyubi, ilme büyük önem vermiş, dönemlerinde pek çok medrese ve hastane tesis etmişlerdir. Orta Doğu'nun siyasi tarihinde önemli bir etkisi olan Nureddin Mahmud Zengi, Haçlılara karşı da başarılı savaşlar vermiştir. Zengi, eğitime olan sevgisi ile Şam, Halep, Hama, Humus ve Baalbek şehirlerinde medreseler inşa etti. Hadis öğrenimi için yaptırılan ilk medrese olan Daru'l-Hadis'i kurdurdu ve birçok kitap vakfetti. Dindar ve adaletli bir hükümdardı. Bu nedenle kendisine halkı tarafından adil hükümdar lakabı verildi.Bu dönemde ayrıca Şam'da, Mısır'da, el-Cezire'de hastaneler kurulmuştur. Buralarda önemli tıp alimleri dersler vermiş, kuvvetli bir tıp ekolü doğmuştur. Mazlum ve mağrur Halep'in cesur önderi Nureddin Zengi kimdir? Eyyubiler döneminde yaşayan ünlü hekim Dahvar, tıptaki başarısı ve yetiştirdiği talebeleriyle döneminin en önemli hekimlerinden biri olmuş, müreffeh ve itibarlı bir hayat sürmüştür. Hekimliği yanında çoğu tıbba dair yüzden fazla kitap istinsah eden Dahvar, ayrıca felsefe, astronomi ve astroloji dersleri almış ve bu sahalarda birçok değerli kitap toplamıştır. Evini medrese olarak vakfetmiş, buranın masraflarını karşılamak için de mülk ve arazi tahsis etmiştir. Ölümünden sonra tıp medresesi olarak kullanılan evinde vasiyeti üzerine önemli tıp âlimleri tarafından dersler verilmeye devam etmiştir. Selahaddin devrinde Dımaşk'da 2, Musul'da 4, Harran'da 2, Kahire, Halep, Hama, Rakka, Mardin, Nusaybin ve Kudüs'te birer hastane vardı. Tıp talebeleri hatta tabipler dahi verilen derslere katılırdı. Bu devirde eğitim, hastanelerde, medreselerde ve evlerde verilirdi. Dımaşk'ta ed- Dahvar, Kahire'de el-Bağdadi evlerinde dersler verirlerdi. Nureddin Mahmud Zengi tıp okulunda pratisyenler bazı günlerde Sultan Nureddin'in huzurunda toplanarak tıbbi konularda tartışma yaparlardı. Bu tıp okulundan mezun olan tanınmış Müslüman hekimler arasında 13'üncü yüzyılda küçük kan dolaşımını keşfederek insan fizyolojisinin anlaşılmasında yeni bir adım atılmasını sağlayan İbnü'n-Nefis de yer alıyordu. Tarihte küçük kan dolaşımını ilk kez tarif eden kişi: İbnü'n-Nefis Bu devirde Hipokrat ve Galinos tıbbı ve onların kitapları revaçtaydı. En çok okutulan tıp kitapları arasında Hipokrat'ın ve Galinos'un eserleri Cevâmi' el-İskenderâniyyin (16 kitab), İbn-i Sina'nın el-Kanun'u ve bunların şerhleri vardı. İbn-i Sina ilaçlarını nasıl hazırlardı? İslam medeniyetinin önemli simalarından birisi olan İbn-i Sina hem filozof hem tabip olarak İslam dünyasındaki etkisinin yanı sıra asırlarca Avrupa tıbbını da etkiledi. Örneğin verem hastalığının bulaşıcı olmasının tespiti ve menenjiti en ince ayrıntılarına kadar tarif edip bu hastalığı ilk defa teşhis etmiş olması oldukça önemlidir. İbn-i Sina'dan müzik ve telkinlerle tedavi Batılı kaynakların 'Hâkim-i Tıb', diğer bir deyişle 'Hekimlerin Piri ve Hükümdarı' olarak nitelendirdikleri İbn-i Sina'nın bin yıl önce kaleme aldığı Küçük Tıp Kanunu (El Kanun El-Sağir fi't Tıbb)'nda sağlıkla ilgili önemli öğütler bugün de halen geçerliliğini muhafaza ediyor. İbn-i Sina'nın sağlık için verdiği öğütler İlaçlar ve bitkilerle ilgili eserlerden en çok okunan ve kullanılanlar; Diyoskorides'in Kitâb el-haşâyiş'i, Ebu Hanife Dinaveri'nin Kitab el-nebât'ı, el-Gâfiki ile el-İdrisi'nin eserleriydi. Dioskorides'in bu çalışması 500 yıl boyunca Doğu ve Batı bilim dünyasında ve botanik dallarında sözü geçen bir eser olmuş ve Süryanice, Arapça, Farsça ve Latince gibi dillere çevrilmiştir. Arapçaya yapılan tercümelerinin üç nüshası İstanbul Süleymaniye Kütüphanesi'nde Ayasofya 3702-3703-3704 numaralarında kayıtlıdır. İbn Sina'nın EI-Kanun fi't-Tıbb isimli eserinin edviye-i müfrede bölümünde bulunan maddelerin çoğu Dioskorides'ten alınmıştır. Kitab el-Nebat (Bitkiler Kitabı), Müslüman bilim insanı Ebu Hanife Dinaveri'nin en önemli eseridir. 8 ciltten oluşmaktadır. Eserde Arapça botanik gelenekleri, bitki incelemeleri ve bilgisinin yanı sıra Farsça ve Kürtçe kökenli bitki bilgileri de mevcuttur. Orta Çağ'ın en önemli eczacılık kitabı bu devirde İbnü'l-Baytar tarafından meydana getirilen Câmi'u müfredât el-edviye ve'l-eğ- ziye adlı kitap olup Osmanlıların ilk devirlerinde Türkçe'ye çevrilmiştir. Eyyubiler devrindeki hekimler, talebelerine hilat (Halife ve hükümdarlar tarafından verilen şeref elbisesi) giydirirdi. Onlarla devamlı ilgilenirler, talebelerine parasız kitaplar verirlerdi. Bunun yanı sıra hastalarına karşı çok şefkatliydiler. Fakir hastaları parasız tedavi ederler, onlara ilaç ve yiyecek dağıtırlardı. Hastanelerin yaygın hale getirilmesinin en önemli sebeplerinden biri bu durumdu. Göz hekimliğinin temelini atan Müslüman tabipler Devrin iki büyük botanikçisi Reşidüddin el-Süri ve İbnü'l-Baytar, talebeleriyle kırlarda, dağlarda dolaşarak bitkiler üzerinde araştırmalar yaparlardı. Birçok bitkiyi yerinde gösterirlerdi. İbnü'l Baytar'ın sağlıklı yaşam için kullandığı bitkiler Babası veteriner olduğu için 'İbnü'l-Baytar' lakabı ile anılan Ebu Muhammed, devrinin en büyük botanik âlimlerindendi. İbnü'l-Baytar, yaşadığı dönemde bilgi, görgü ve tecrübesini arttırmak, yazacağı eserlere malzeme toplamak için üç kıtayı gezen ender müelliflerdendi. Kitabındaki 1400 tıbbi ilacın 300'den fazlasını kendisi bahsetmiştir. Bunların 200'den fazlası bitkiseldir. O, bu eserini yazarken el-Gâfiki ile el-İdrisi'nin eserlerinden çok faydalanmıştır.

Eyyubilerde tıp eğitimi nasıldı?

Eyyubiler devrinde tıp eğitimi nasıldı?