Dünya tarihinde neden Piri Reis’ten bahsedilmez?

Dünya üzerinde belirli noktaları tespit için kullanılan uydu ve alıcı teknolojisinin henüz icat edilmediği dönemde haritalar, gezgin ve hacıların anlattıklarına göre çiziliyordu. 7'nci yüzyıl Müslümanları, ticari ve dini sebeplerle evlerinden çıkarak, içinde yaşadıkları Dünyayı keşfetmeye başladılar. Yaya yaptıkları yolculuklarda, bazen sadece yeni yerler hakkında bilgi toplayan Müslümanlar, geri döndüklerinde gittikleri yerleri, gördükleri insan ve olayları anlattılar. Önceleri kulaktan kulağa yayılan bu hikâyeler, 8'inci yüzyılda Bağdat'ta kâğıt kullanılmasıyla birlikte yazıya aktarılarak ilk harita ve seyahat rehberleri hazırlandı. Abbasi halifeleri posta memurlarının imparatorluk sınırları içerisindeki adreslere mesaj iletmesini kolaylaştırmak amacıyla raporlar hazırlatıyordu. Bu raporlar bir araya getirilerek hazırlanan Güzergâhlar Kitabı'ndan cesaret alınarak fiziksel araziler, üretim kapasiteleri ve ticarî etkinlikler de dâhil olmak üzere uzak yerler ve yabancı ülkeler hakkında daha yoğun şekilde bilgi toplanmaya başlandı. Müslümanlar Dünyayı keşfederken, o dönemde çok az sayıda Avrupalı bu kadar uzaklara seyahat edebiliyordu. Ortalama bir Avrupalının etrafındaki Dünya hakkındaki bilgisi yaşadığı yerle sınırlıydı, zira haritalar genellikle dini kurum ve kişilerce hazırlanıyordu. İslam dünyasının coğrafyacıları ve haritacıları olmasaydı 15'inci ve 16'ncı yüzyılın Avrupalı büyük kâşifleri muhtemelen yola çıkamazdı. Bugün kullandığımız haritalar Avrupa tarzı olmakla beraber, yalnızca birkaç yüzyıldır kullanılmaktadır. Geleneksel olarak haritanın 'üst' kısmında yer alan 'kuzey' doğal değildir, zira Avrupalı denizciler seyrüsefere Kuzey Yıldızı ve mıknatıslı pusula kullanarak başladılar. Bunun öncesinde ise Avrupa haritalarında üst kısım doğuyu gösteriyordu; işte bu yüzden 'Doğu' anlamına gelen Orient kelimesinden orientation yani 'yön' kelimesi türemiştir. Orta Çağ Avrupa'sında genellikle haritanın üst kısmında ya da tam ortasında Kudüs bulunuyordu, çünkü burası Kutsal Topraklardı. Müslüman haritaları ve Avrupalılarca hazırlanan haritalar arasındaki en büyük farklardan biri, Müslamanların güneyi yukarıya, kuzeyi ise aşağıya bakacak şekilde çizmesiydi. Müslümanların astronomi ve matematiği yetkinleştirmesiyle birlikte, haritacılık saygı gören bir bilim dalı haline geldi. 1929 yılında, Topkapı Sarayı Müzesi'nde görevli bilim insanları, 16'ncı yüzyıl başlarına ait bir Dünya haritasının bir bölümünü buldular. Günümüzde Piri Reis olarak bilinen tam adıyla Pîrî bin Hacı Muhammed Reis adındaki Türk kaptanıderyasının (amiral) imzasını taşıyan bu harita, hicri 919 yılının Muharrem ayı (Miladi Mart 1513) tarihlidir. Meşhur 'Amerika Haritası' olarak bilinen bu harita, Kolomb'un Yeni Dünya'ya ayak basmasından yalnızca 21 sene sonra çizilmişti. Bu haritanın bulunması, Kolomb tarafından Yeni Dünya'ya yaptığı üçüncü yolculuk sırasında hazırlanarak 1498'de İspanya'ya gönderilen ancak bugün kayıp olan haritayla bağlantısı sebebiyle dünyada büyük bir heyecan yarattı. Brezilya'nın bulunduğu alanda yer alan yazıda, Pîrî Reis şu sözlere yer verir: 'Bu bölüm işbu haritanın nasıl hazırlandığını açıklamaktadır. Hiç kimse hiçbir zaman böyle bir haritaya sahip olmamıştır. Bu fakir, bu haritayı kendi elleriyle hazırlamış, yirmi kadar bölge haritası ile... Araplar tarafından çizilmiş bir Hindistan haritası, yakın zamanda Portekizliler tarafından matematiksel yansıtma yöntemiyle çizilmiş dört Pakistan, Hindistan ve Çin haritası ve batı bölümlerin Kolomb tarafından çizilmiş haritası... dahil olmak üzere bazı Dünya haritalarından istifade etmiştir. Bu harita üzerindeki [Yeni Dünya'ya ait] sahil ve adalar Kolomb'un haritasından alınmalıdır.' Tarihte, Kolomb'un çizdiği haritalara ilişkin, Pîrî Reis'in bu sözlerinden başka bir ize rastlanmadı. Bundan kısa bir süre önce, Çinli Müslüman Amiral Zheng He tarafından çizilmiş bir Dünya haritası bulundu. Pîrî Reis'in 1418 yılına ait bu haritayı görüp görmediği ise bilinmiyor. 1966 yılında Charles Hapgood, Pîrî Reis haritasının (keşfinden 307 yıl öncesinden) Antarktika'yı gösterdiği iddiasını ortaya attı. Bugün bu iddia ayrıntılarıyla çürütülmüş olup haritada görünen şeklin haritanın çizildiği hayvan derisi parşömene uyum sağlayacak şekilde bükülen Güney Amerika sahili olması ihtimali daha yüksektir. Haritada görülen diğer yerler arasında, yine İspanyollar tarafından ilk kez 1527 yılında yani haritanın çizilmesinden 14 yıl sonra görülen Güney Amerika'daki And Dağları yer alır. 1513 tarihli Dünya haritasının İspanya'nın komşu sahillerini, Afrika'nın batı sahilini ve Yeni Dünya'yı gösteren bu parçası ceylan derisi üzerine çizilmiştir. Antarktika ile ilgili bilgileri dönemin kâşiflerinden elde edemeyeceğini anladığımız Pîrî Reis, bu bilgiyi nereden aldığı konusunda arkasında bir gizem perdesi bırakmıştır. Pîrî Reis, 1528 yılında ikinci bir harita hazırladı; bu haritanın yaklaşık altıda birlik bölümü günümüze ulaşmıştır. Atlantik Okyanusu'nun kuzeybatı bölümü ile Venezuela'dan Newfoundland'e kadar Yeni Dünya'yı ve Grönland'ın güney ucunu kapsıyordu. Bu haritanın zenginliğinden son derece etkilenen tarihçiler, ilk Dünya haritasının yalnızca bir parçasının bulunmuş olmasından hayli üzüntü duyarlar. Peki, Pîrî Reis kimdi ve haritacılık alanına yaptığı katkılardan dünya tarih kitaplarında neden hiç bahsedilmez? Pîrî Reis 1465 civarında Gelibolu'da doğdu ve 15'inci yüzyılın sonlarına doğru, yine dönemin önde gelen isimlerinden biri olan amcası Kemal Reis'in himayesinde denizcilik hayatına ilk adımını attı. Amcasının yanı başında birçok deniz muharebesine katıldı ve sonraki dönemlerde bir deniz kumandanı olarak Kızıldeniz'de ve Hint Okyanusu'nda Portekizlilerle savaşan Osmanlı filosuna kaptanlık etti. Savaşlar arasında kalan yıllarda Gelibolu'da istirahate çekilerek ilk Dünya haritasını, Kitab-ı Bahriye (denizdeki yönler üzerine bir kılavuz) adlı eserini ve 1528 yılına ait ikinci Dünya haritasını hazırlamaya koyuldu. İki haritadan ikincisini hazırladığı 1528 yılı ile 16'ncı yüzyılın ortalarında Kızıldeniz ve Hint Okyanusu'ndaki Osmanlı donanmasının kaptanıderyası olarak yeniden ortaya çıkışı arasındaki süre içerisinde nerede olduğu ve ne yaptığı bilinmiyor. Avrupalıların daha çok kendi tarihlerine odaklanmaları, okyanus yolculuklarını ve keşiflerini hikâyelerle süsleyerek öne çıkarmalarından dolayı, çoğu bilgi gibi, Pîrî Reis'in yaptığı başarılı çalışmalar da Avrupa dünyasına ulaşmadı. Osmanlı dünyasında yapılan haritalar ise ya dikkatlerden kaçtı ya da hatalı bir şekilde İtalyanlara izafe edildi. Ancak Türk denizcilik bilgisinin devrinin çok ilerisinde olduğu bir gerçekti. Pîrî Reis'in 1517 yılında Osmanlı sultanına sunduğu Yeni Dünya Haritası'na bakılırsa Türkler, Amerika kıtalarının sınırlarını ve Afrika'yı dolaşan deniz rotasını birçok Avrupalıdan çok daha önce biliyordu. Döneme ait haritalar arasında insanı en çok hayrete düşüreni, Ali Macar Reis tarafından 1567 yılında çizilen Dünya haritasıydı. Ayrıntı seviyesi bakımından modern haritaları aratmayan bu haritayı görenler Ali Macar Reis'in Dünyayı aydan görmüşçesine çizdiğini düşünmekten kendini alamamaktadır. Diğer önemli haritalar arasında İdrîsî tarafından Norman Kralı II. Roger için Sicilya'da hazırlanan ve bir araya getirildiğinde bir Dünya haritasını oluşturan yetmiş kadar bölge haritası bulunur. Binlerce gezgin ve yolcuyla birebir görüşen İdrîsî, daha önce kayıtlara geçmeyen toprakları çizerek doğru haritalar hazırladı. Coğrafyacılar İdrîsî'nin haritalarını üç yüz yıl boyunca herhangi bir değişiklik yapmadan kopyaladılar. Fikriyat

Dünya tarihinde neden Piri Reis’ten bahsedilmez?

İLK HARİTALAR NASIL ÇİZİLDİ?