Altuncan Hatun kimdir? Altuncan Hatun’un Tuğrul Bey’e vasiyeti!

Tarih boyunca devlet ve millet hayatında hanımların büyük rolü vardı. Özellikle Türk devlet geleneğinde sultan hanımlarının devlet yönetiminde ve devlet protokolünde yer aldıkları bilinirdi. Hunlardan başlayarak Göktürklerde, Uygurlarda ve ilk Müslüman Türk devleti Karahanlılarda kadının toplum içinde yüksek bir mevkii vardı. Sultan hanımlar mevcut disiplin içinde görev ve sorumluluklarının idrakiyle hareket ederler, çoğunlukla devleti destekleyici ve yükseltici roller oynarlardı. Hatun kelimesi, Türk devletlerinde hakanın (kağanın) ilk eşi için kullanılmaktaydı ve Hatun hükümdarla birlikte tahta çıkıp yönetimde söz sahibi olabiliyor, Göktürkler gibi bazı Türk devletlerinde çıkarılan emirnamelerde Hâtunun da mührü gerekiyordu. 11. yüzyıl Türk kaynağı Kutadgu Bilig'e göre Uygurlardan başlayarak Selçuklulara kadar uzanan Terken unvanı hem hükümdar, hem de Hatunlar için kullanılmaktaydı. En kıdemli unvanı alan Terken Hatunlar, eşlerinin veya oğullarının yokluğunda naibe olabiliyordu. Hükümdarın kız çocuklarına da çok itibar ediliyor ve Melike unvanı veriliyordu. Evlendiklerinde 'Melike Hâtun' olarak anılıyorlardı. Altuncan Hatun'un ilk eşi Harezm bölgesi hakimi Harezmşah olduğu belirtilir. Harzemşah'tan 'Enuşirvan ' adlı bir oğlu vardır. Altuncan Hatun ata binen kılıç kuşanan, gerektiğinde askere komutanlık yapacak kadar cesur ve bilgili idi. Tuğrul Bey ile Altuncan Hatun'un ne zaman evlendikleri kesin olarak bilinmemesine rağmen 1040'lı yıllar olduğu ileri sürülür. Altuncan Hatun devlet işlerinde Tuğrul Bey'e yardımcı oldu. Tuğrul Bey eşi Altuncan Hatun'a saygı duyar, bir mesele hakkında görüşlerini sorar, sözünü dinlerdi. Altuncan Hatun Selçuklu siyasetinde söz sahibi olmuş ve önemli kararlar almıştır. Tuğrul Bey'in üvey kardeşi İbrahim Yınal isyan başlatıp devletin merkezi Hemedan'a doğru yönelmesi üzerine Nusaybin'de bulunan Tuğrul Bey kardeşinden önce Hemedan'a ulaşarak silahları ve hazineyi güvenceye aldı. Hemedan önünde iki kardeş savaştı. Tuğrul Bey kuvveti az olduğu için mağlup olarak Hemedan kalesine sığındı. Tuğrul, eşi Altuncan Hatun'dan ve veziri Kündürî'den yardım istedi. Selçuklu ordusunun Bağdat'tan ayrılmamasını isteyen Abbasi halifesi Altuncan Hatun'a izin vermedi ve vezir Kündürî Hemedan'a gitmemesi için Altuncan Hatun'u ikna etti. Vezir Kündürî, Altuncan Hatun'un oğlu Enuşirvan'ı Tuğrul Bey yerine tahta çıkarmaya niyetlendi. Bu durumu anlayan Altuncan Hatun oğlunu ve veziri yakalatıp tutuklatmak üzere harekete geçince ikisi de kaçarak Hille'ye gittiler. Altuncan Hatun, İbrahim Yınal'ı mağlup ederek tehlikeyi atlattı. Altuncan Hatun cesur karar alarak oğlunun tahta çıkmasına karşı çıkarak Tuğrul Bey'e yardıma gitmesi Selçuklu Devleti'nin kaderini değiştirmiştir. İsyancıları dağıtmış, Tuğrul Bey'i muhasaradan kurtarmıştır. Böylelikle Büyük Selçuklu Devleti'nin parçalanması ve yıkılması önlenmiştir. Altuncan Hatun Aralık 1060'ta Zencan'da vefat etmiş ve ardından Rey'e defnedilmiştir. İbnü'l Cevzî, Altuncan Hatun hakkında; 'Tuğrul Bey, birçok iş ve sorunlarda onun fikrini alır ve bunların çözümlerini kendisine bırakırdı.' demiş ve hayır işleri yapan çok dindar kadın olduğunu söylemiştir. Altuncan Hatun'un hiç tereddüt etmeden aldığı kararlar, devleti büyük bir fitneden kurtardı ve büyük zafere doğru giden yolu açtı. Altuncan Hatun, Çağrı Bey ve Tuğrul Bey sırasıyla dünyayı terketti. Çağrı Bey'in oğlu Alparslan amcasının yerine Sultan oldu. İbn Tağriberdi'nin Altuncan Hatun hakkındaki düşünceleri; 'Altuncan Hatun, son derece dindar, Allah'ın emir ve yasaklarından çekinen pek çok hayır ve hasenatı olan bir kadındı. Azm ve irade sahibi, kendine has görüş, düşünce ve tedbirleri vardı. Eşi Tuğrul Bey onun sözünü dinlerdi.' Altuncan Hatun 1060 yılında Cürcan'da rahatsızlandı. Hastalığı süresince büyük bir üzüntü içerisinde yanında bulunan eşi Tuğrul Bey'den son anlarında vasiyet niteliğinde ki şu mühim istek de bulundu: ''Halifenin kızı ile evlenmek için ne gerekiyorsa yap. Böylece hem bu dünya hem de ahiret saadetine ulaşırsın.'' Ayrıca sahip olduğu bütün servetini bu evliliğin gerçekleşmesi durumunda halifenin kızı ve Tuğrul Bey'in müstakbel eşi Seyyide Hanım'a verilmesini vasiyet etmişti.