Abdülhamid'in tahttan indirilmesiyle rafa kaldırılan üç proje

Sultan II. Abdülhamid döneminde, İstanbul Boğazı'nın Sarayburnu-Üsküdar ve Rumelihisarı-Kandilli arasında olmak üzere iki köprü ile bağlanması projesi yapılmıştı. 1900 yılında Fransız inşaat mühendisi F. Arnodin'in tasarladığı boğaz köprüsü projesinde, suyun üstünde yer alacak köprülerin, Eyfel Kulesi'nin yapıldığı çelik teknolojisiyle yapılması hedefleniyordu. Sarayburnu-Üsküdar arasındaki aktarma köprüsünün, iki kara tarafından ayakları arasındaki mesafe 1700 metreydi. Projede beş ayak üzerine kurulması planlanan körünün, orta yağının 32 metre derinlikteki deniz tabanına oturtulması planlanmıştı. Denizden yüksekliği 50 metre olan köprünün altına asılacak teleferikle vagonların taşınması hedefleniyordu. Rumelihisarı-Kandilli arasında yapılması planlanan köprü vesikalarda, ''Cisr-i Hamidi'' olarak isimlendirilmiş sabit bir köprüydü. Projede istasyonların Bakırköy ve Bostancı'ya kurulması, böylece demiryolunun şehrin dışından geçmesi planlanıyordu. Boğaziçi'nde yapılacak olan bu köprü aynı zamanda Bağdat Demiryolu hattına da bağlanacaktı. Cisr-i Hamidi Projesi, büyük bir bina üzerine minarelerle ve Kuzey Afrika mimarı tarzında kubbelerle süslü, som kargir destekler arasında kurulu, çelik halatlarla havada asılı demirden bir bina manzarasında idi. Bu kubbelerden her biri granitten yapılmış bit sütun üzerinde olup, bunların üzerine toplar kurulmuştu. Döner kuleler sayesinde askeri savunmaya fa faydalı olacak olan köprü, aynı zamanda boğaz geçişlerini de kontrol altında tutacaktı. Köprünün geceleri çok güzel bir şekilde ışıklandırılması da projenin önemli bir tarafını oluşturuyordu. Bu köprü yani Cisr-i Hamidi de tren, araba ve yayaların geçmesi için özel yollar ve basamaklar bulunmaktaydı. Dev bir kaide üzerinde yükselen köprüde cami de bulunmaktaydı. Bu köprü ile Medine'den trene binen bir kimsenin Viyana'da inmesi mümkün olacak ve Cisr-i Hamidi bu hattın kalbini oluşturacaktı. Sultan II. Abdülhamid Han'ın tahttan indirilmesiyle bu proje de akim kalmıştır. Tarih boyunca Haliç'in iki yakasını birbirine bağlamak için birçok köprü projesi tasarlanmış ve bunlardan birkaç tanesi anca uygulanmıştır. Bezm-i Âlem Valide Sultan tarafından Haliç'te yaptırılan eski köprünün mimari açıdan fazla iddialı olmayan tasarımına karşın, Bouvard'ın projesi herhangi bir Batılı seyyahın kolaylıkla modern mimarinin en seçkin örneği olarak görebileceği bir yapıyı öneriyordu. Bouvard'ın çizimindeki Haliç, gerçek Haliç'ten daha geniş, daha geniş, köprüsü de bu sebeple daha uzun görünüyordu. Sahildeki gezinti alanları köprüsünün etrafındaki yapılan anıtsallığını vurguluyordu. Paris'te yer alan Napoleon Bonapart'ın anıt mezarı Hotel des Invalides, II. Alexandre Köprüsü'nün odak noktasıysa, Bouvard'ın Haliç'e düşündüğü müstakbel köprünün güney ucundaki Yeni Cami'de aynı şekilde Haliç'te yapılacak köprünün odak noktası olarak düşünülmüştü. Tasarlanan köprünün ayakları heykeller ve aydınlatma malzemeleriyle donatılmış, meydan girişleri ise abidevi bir yapıya kavuşturulmuştur. Projede eksik görülen kısımlara rağmen, Osmanlı yöneticileri tarafından proje olumlu yaklaşılmıştır. Sultan II. Abdülhamid, projenin hemen hayata geçirilmesi yönünde sefire emir vermiş ''İntihap edeceğin mühendislere söyle, şehrin elektrik tesisatını gazda olduğu gibi hükümet hesabına yaptırmayı ve elektrikli tramvay inşaatının da hükümetle müştereken yerli sermayedarlara imtiyazla vermeyi münasip görüyorum, bu iki iş için lazım gelen planlamayı da yapmayı unutmasınlar'' demiş ve işte bu sebeple Osman Nuri'ye göre kıyamet kopmuştu; İstanbul gibi bir şehrin elektrik ve tramvay işlerini elde ederek bu yüzden milyonlar kazanmak isteyen saray erkânı ve o devrin tüccar zihniyetli cezirleri işe el atmış fakat muvaffak olamamışlardır. Karşılaştıkları bu olumsuzluk sonrasında, Fransa'dan bu işler için gelecek amale ve ustalar komünist olduklarından burada türlü türlü fenalıklar yapacaklarından bahisle sultanı korkutmuşlar ve vazgeçirmişlerdir. Sultan II. Abdülhamid ise bu işten tam manasıyla vazgeçmemiştir. Altı yıl önce kendisine gönderilen resimlere bakarak projesini tasarlayan Bouvard, Sultan'ın ısrarları neticesinde 1908 yılında İstanbul'a gelir. Bu kez şehri inceler, tetkikler yapar sonra da bir rapor hazırlar. İkdam gazetesinde yayımlanan rapora göre, şehrin fenni bir haritası olmadan plan tanzimine imkân olmadığı belirtilir. Bouvard'ın tavsiyesi üzerine İstanbul haritasının elde edilmesi işi Fransız Topografya Cemiyeti'ne verilmiştir. Ardından Lyon Belediyesi Başmühendisi Aurigue, birkaç uzmanla birlikte İstanbul Şehremaneti Fen Heyeti Müdürlüğü'ne üç yıl için atanmıştır. Galata Köprüsü Projesi'nin tamamlayıcı unsuru olan bu projenin sahibi de Fransız Şehir Plancısı Budvard idi. Boudvard, bu proje ile şehrin kuruluşundan itibaren yoğun deniz trafiğine ve canlı bir rıhtıma sahip olan Yeni Camii önünü geniş bir meydana kavuşturmayı amaçlıyordu. Bu projede meydanın sınırlarını, camiyi çevreleyen iki çeyrek daire oluşturacaktı. Bunun yanı sıra Yeni Camii'nin yanlarına iki bina yapılması tasarlanıyordu. Kendine özgü tasarım anlayışıyla Boudvard, Yeni Camii'nin Haliç'e bakan cephesinde geniş bir meydan ile meydanın ana aksında bir köprünün olmasını öngörmüştür. 1878 Dünya Fuarı'nda inşa edilmiş olan Trecadero Sarayı'nı andıran tasarımdaki meydanın sınırlarını iki çeyrek daire belirlemektedir. Ancak Yeni Camii, Bouvard'ın hayalindeki simetrinin hakkını veremiyordu. Minareler her ne kadar Trecadero Sarayı'nın kulelerine benzese de simetrik olarak köprüye bakmıyor, ayrıca caminin avlusu da simetriyi bozmaktaydı. Simetride yer alan bu kusuru örtmek için köprünün uç kısımlarına, köprünün iki taşıyıcı ayağını yerleştirmeyi tasarlamıştı. Bouvard tasarımında, taşıyıcı ayakları yükselterek şark esintileri sunarken, ayakların üzerine kubbeler ve tepe kısımlarına hilaller düşünmüştü. Bu projede, yeni Camii'nin kubbesi ile Galata Kulesi uyum göstermekteydi. Proje, Sultan II. Abdülhamid Han'ın 1909 yılında tahttan indirilmesiyle rafa kaldırılmıştır.

Abdülhamid'in tahttan indirilmesiyle rafa kaldırılan üç proje

CİSR-İ HAMİDİ PROJESİ