Müzikle tedavi eden ilk hastane: Amasya Darüşşifası

📌 İnsanoğlu, oluşturduğu ilk toplumdan başlayarak günümüze kadar karşılaştığı her türlü zorluk ve sıkıntıları atlatmak için gayret etti. 📌 İslam'ın tebliğinden sonra Hz. Peygamber'in (SAV) teşvikleriyle dinî ilimlerin yanında tıp bilimi de gelişti. İslam medeniyetinde inşa edilen hastaneler ve burada yetişen âlimlerin yaptığı çalışmalar, tıp, bilim ve teknolojide tüm dünyaya aydınlanmayı getirdi. Müslümanların bundan sekiz yüz yıl önce kurduğu üniversite hastanelerinde öğrencilere ilk elden teorik ve pratik bilgiler verilmekteydi. İslam medeniyetinin Batı dünyasına etkileri 📌 Tıp eğitimi konusuna her devirde büyük bir teşvik vardı. Selçuklu devri, İslam tarihinde tıp eğitiminin en revaçta olduğu dönemlerin başında gelir. 📌 Darüşşifa olarak adlandırılan hastaneler 'halka sağlık hizmeti sunulduğu yerler'di. Lakin burada tıp eğitimi verilmesi, bitkisel ilaçlar için bitki yetiştirilmesi, hastaların ve hekimlerin beslenmesi gibi birçok faaliyet de yapılmaktaydı. 📌 Hem hastane hem de eğitim merkezi olan darüşşifalarda öğrenciler önemli hekimlerin tıp metinlerini incelerdi. Diğer medeniyetlerde fazla görülmese de İslam topraklarındaki darüşşifalarda eğitim gören öğrencilere eserlerin el yazmaları çoğaltılarak tahsis edilirdi. Darüşşifa nedir, darüşşifanın tarihi 📌 Kadim İslam medeniyetin mirasçısı olan Selçuklular, imparatorluğun çeşitli bölgelerine darüşşifa inşa etti. Darüşşifalar, hastaların tedavisinin yanında tıp ve eczacılık gibi eğitimlerin verildiği kapsamlı medrese görevi gördü. Verilen icazet ile talebeler hekimliğe başlardı. 📌 Selçuklu'daki darüşşifalarda din, dil, ırk farkı gözetilmeden halka hizmet veriliyordu. İlaçlar burada üretiliyor, hekimlerin gözetimiyle belirli ölçülerde hastalara tatbik ediliyordu. Anadolu'daki bu önemli hastanelerden biri de Amasya Darüşşifası'ydı. 📌 Selçukluların Anadolu hâkimiyetinden sonra Amasya önemli kültür ve sanat merkezi haline geldi. On sekiz medreseyi barındıran şehirde iki bin öğrenci bulunurdu. 📌 Amasya Darüşşifası, 14. yüzyılda inşa edilmiş bir şifahaneydi. Mimarı hakkında bilgi olmasa da İlhanlı Hükümdarı Sultan Olcaytu Mehmed Han'ın karısı İlduş Hatun'un kölesi olan Anber bin Abdullah tarafından inşa ettirildiği bilinir. Anadolu'nun Oxford'u Amasya 📌 Klasik Selçuklu eyvanlı avlulu medrese mimarisi ile inşa edilen darüşşifada iki tarafında revaklar, gerisinde münferit küçük odalar yerine, avluya paralel uzanan dikdörtgen mekanlar vardır. 📌 Dârüşşifanın avlu cephesi çeşitlilik gösteren sütunlar ve başlıkları üzerinde yükselen sivri kemerli revaklar, muntazam kesme taştan eyvan kemerleri ve taş yüzeylerle dikey hatların hâkim olduğu izlenimini verir. Yapıda dış cephe tezyinatı olarak başlıca süsleme unsuru, taş işçiliğin ifadelendirdiği portal ve iki yanında yer alan iki dikdörtgen penceredir. Dârüşşifanın portal ve avlu cephesini oluşturan unsurlarda bütünüyle muntazam kesme taş kullanılmıştır. Sütunlar ve sütun başlıkları taştandır. Dış duvarlar ve tonoz örtülerde muntazam olmayan taş örgü görülürken, açılmayı önleyici tonoz kemerlerinde tuğla örgü mevcuttur. *Tezyinat: Bezeme 📌 Darüşşifa genel anlamda bir hastane fonksiyonuna sahipti. Darüşşifa, başlangıçta olduğu gibi sonraları da uzun süre bir tıbbî müessese olarak hizmet verdi. 📌 Darüşşifanın personeli tabip, talebe, tabip muavini, mutemed, müremmim, nakib ve katip, eczacı, çamaşırcı, aşçı ve hademeden oluşurdu. Evliya Çelebi'nin Seyahatnamesi'nde övgüyle söz ettiği Darüşşifa 📌 Amasya Darüşşifası'nın adı aynı zamanda 'Darüşşifa-i Merhum Alaaddin Ali' ve 'Darüşşifa-i Merhum Pervane Bey' şeklinde kayıtlara geçti. Halk arasında ise 'Amasya Bimarhanesi', 'Amasya Tımarhanesi' veya 'Amasya Şifahanesi' denilirdi. 📌 Medrese planında yapılan Amasya Darüşşifası medrese planında tek eyvanlı ve 10 odalıydı. 1435 yılından 1837 yılına kadarki bir zaman diliminde darüşşifa olarak varlığını muhafaza etti. Selçuklu döneminden miras kalan 3 şifahane 📌 Hastalar hastaneye girmeden önce elbiselerini çıkarır, böylece hastalıkların yayılması engelleniyordu. Tam bir hastane fonksiyonuna sahip olan Amasya Darüşşifası'nda akıl hastaları da bulunuyordu ve psikolojik tedavi uygulanırdı. Dünyada ilk defa akıl hastalarının müzik ve su sesiyle tedavi edildiği yerdi. 📌 Darüşşifalardaki büyük kubbe altındaki şadırvanlardan fışkıran sular kubbeye kadar yükselirdi. O yükseklikten düşen suyun çıkardığı melodiler ise hastaları huzura kavuştururdu. 📌 Bu şifahanelerde musiki ile tedavi gelişmişti. Hangi makamın hangi hastalıklara iyi geldiği dahi tespit edildi. Hastalıkların tedavisinde kullanılan bu makamların, günün hangi saatlerinde 📌 Hastanenin tavanında geometrik şekiller kullanıldı. Bunun nedeni, şekillerin hastaları hipnotize ederek telkine açık haline getirmekti. 📌 Hastanenin önemli başhekimlerinden Sabuncuoğlu Şerefeddin, baş ağrısı için Rehavi, ateşli hastalıklarda Irak, tehlikeli ağrı ve sancıda Hicaz, uykusuzluk için Uşşak makamının kullanıldığı söyler. Ayrıca Buselik baş ağrısının, Hüseyni iltihaplar ile mide rahatsızlıklarının, Rast felcin ve Irak makamı ise ateşli hastalıkların tedavisi için kullanıldı. 📌 Akıl hastalarının tedavi edildiği bimarhanede kemane, rebab, mızraplı tanbur, santur, kanun, ney gibi müzik aletleri bulunurdu. Fakat yapılan müzikler sözsüz, enstrümantel olurdu. 📌 Amasya Darüşşifası, yetiştirdiği önemli tıp hekimleriyle bilinir. Bunlardan biri de Sabuncuoğlu Şerefeddin idi. Sabuncuoğlu, Amasya Darüşşifası'nda 14 sene baştabiplik yaptı. Sabuncuoğlu Şerefeddin'in hastalıkları tedavi yöntemleri 📌 Amasya Darüşşifası, Anadolu'da önemli hekimlerin yetiştiği bir kurumdur. Bunlar arasında Hekim Bereket, Ali Sivasi, Ahmedi, Abdurrahman el-Bistani, Amirdovlat Amasiatsi, Gıyasüddin Muhammed el-Seyrafi el-İsfahani el-Tabib, Kemal Paşazade, Müslihiddin Mustafa b. Şaban el-Surur, Kalust Amatsiyatsi, Mehmed Refet Paşa, Sabuncuoğlu Şerefeddin, Aksarayî bunlarından bazılarıdır. Sabuncuoğlu Şerefeddin kimdir?